آیت الله العظمی شیرازی: در روایات معصومین علیهم السلام، و از جمله در صحیفه سجادیه، غالبا «صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ»، بدون کلمه‌ی «وَ سَلَّمَ» ذکر شده است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز جمعه هشتم ذی قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۵۶ سوره احزاب: إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا، خدا و ملائکه او بر پیغمبر اکرم صلوات و درود می‌فرستند شما هم ای اهل ایمان، بر او صلوات و درود بفرستید و با تعظیم و اجلال بر او سلام گویید و تسلیم فرمان او شوید، فرمودند: همان گونه که در روایات هم آمده، مطابق با این آیه شریفه تاکید شده که هر آنچه را که پیامبر اکرم می‌فرمایند، بدان عمل کنید و تسلیم فرمان او شوید، «وَ سَلِّمُوا تَسْلِيمًا» هم به معنای خضوع و انقیاد است.

معظم له در تشریح مفهوم واژه «تسلیم» فرمودند: «تسلیم» از «سلام» به معنای «تهیّت» است، و هم چنین به معنای اسلام می‌باشد، و کسانی که ایمان آورده‌اند بایستی در برابر هر آنچه که از سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله ابلاغ شده و فرمایشات ایشان، تسلیم شوند.

ایشان در رابطه با نحوه‌ی سلام و صلوات گفتن بر رسول اکرم صلوات الله علیه فرمودند: در روایات معصومین علیهم السلام به آن مقداری که من دیده ام، «صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ»، بدون «وَ سَلَّمَ»، بیشتر از «صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَ سَلَّمَ» آمده است، و از جمله در صحیفه سجادیه هم غالبا «صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ»، بدون کلمه‌ی «وَ سَلَّمَ» ذکر شده است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند: در روایات معصومین علیهم السلام هم‌چنین «صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ»، بدون کلمه‌ی «وَ سَلَّمَ» آمده، یعنی سلام و تحيت خدا بر پیامبر و خاندانش باد که به معنای خضوع و انقیاد است، و به معنای سلام و تسلیم است.

معظم له در ادامه فرمودند: «صَلُّوا» و «سَلِّمُوا» به معنای «الصلاة و السلام»، یعنی طلب رحمت و و درود و سلام فرستادن، و هر دو به معنای تحیّت است، اما در اکثر روایات معصومین علیهم السلام کلمه‌ی «وَ سَلَّمَ» نیامده است.

ایشان با اشاره به فرازی از زیارت حضرت زهرا سلام الله علیها : السَّلامُ عَلَيْكِ يَا مُمْتَحَنَةُ، امْتَحَنَكِ الَّذِى خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ ، سلام بر تو ای امتحان شد، آن امتحان شده‌ای که تو را آفرید و پیش از آفریدنت در دنیا و در آن آزمون شکیبا بودی، فرمودند: این یک نمونه از ادعیه و زیارات است، و تعدادی از روایات که شاید متواتر هم باشد، وجود دارد که ۱۴ معصوم علیهم السلام، دو نوع خلقت، قبل از آفرینش اصلی داشتند، و آفرینش ایشان با ما تفاوت دارد، که فقط یک خلقت در عالم ذرع داشتیم، آن چنانکه در آیه ۱۷۲ سوره اعراف فرموده: وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَىٰ  شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَٰذَا غَافِلِينَ، و به یاد آور هنگامی که خدای تو از پشت فرزندان آدم ذرّیّه آنها را برگرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت که آیا من پروردگار شما نیستم؟ همه گفتند: بلی، ما گواهی دهیم ، (و ما این گواهی گرفتیم) تا دیگر در روز قیامت نگویید: ما از این واقعه غافل بودیم.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: غیر از این خلقت، خلقت دیگری، معصومین علیهم السلام دارند که در آنجا نور ایشان خلق شده است، و روایات متواتری در این زمینه وجود دارد، و عامه و خاصه این روایات را نقل کرده‌اند.

معظم له با اشاره به قاعده ی «الضرورات تتقدر بقدرها» فرمودند: این قاعده در همه جا وجود دارد، که یکی از آنها نماز است ، یعنی انسانی که دارای عذر نیست، و باید ایستاده تکبیرة الاحرام بگوید، ایستاده حمد و سوره بخواند، و رکوع متعارف برود، و سجود متعارف برود، و هفت موضع خود را بر روی زمین قرار دهد، هر وقت، هر کدام از اینها حرجی و ضرری بود، از انسان ساقط می‌شود، اما بقیه باید انجام شود.

ایشان در ادامه فرمودند: لذا کسانی که کمر درد و یا پادرد دارند، اگر می‌توانند ایستاده تکبیرة الاحرام بگویند، باید بگویند، اگر ایستاده می‌توانند حمد و سوره بخوانند، باید بخوانند، اگر می‌تواند به رکوع عادی برود، اما اگر سجده رفتن برای او مشکل است، و دچار حرج و ضرر و درد می‌شود، اگر چه در سجده بایستی هفت موضع روی زمین قرار گیرد، اما اگر نتوانست، باید ایماء کند، اگر توانست که روی صندلی بنشیند و ایماء کند، و اگر نمی‌تواند به صورت ایستاده اشاره کند، علی ای حال به هر مقداری که برای او حرج و ضرر نیست، باید انجام دهد و به هر مقدار که حرج و ضرر شد، انجام ندهد.

آیت الله العظمی شیرازی هم‌چنین تاکید فرمودند: در چنین مواردی پیشانی بر روی مهر لازم نیست، چرا که سجده بر روی مهر از باب قاعده میسور است، و کسانی که قاعده میسور را قبول دارند و من هم قبول دارم، و مشهور بین فقها نیز هست، بر اساس قاعده میسور می‌گویند که می‌توان پیشانی را بر روی مهر گذاشت، و گرنه در روایات آمده و برخی از فقها تصریح دارند که چون روایت ایماء اطلاق دارد و قاعده میسور را برخی از فقها قبول ندارند، لذا برخی گفته‌اند که لازم نیست روی مهر باشد اما احتیاط آن است که روی مهر باشد.

معظم له با اشاره به آیه ۷۸ سوره حج :  وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ، و در مقام تکلیف بر شما مشقت و رنج ننهاده، فرمودند: بر اساس این آیه شریفه، انسان به هر مقداری که دچار حرج و ضرر شد می‌تواند عملی را انجام ندهد.

ایشان در ادامه فرمودند: میسور باید نزد متشرعین باشد، یعنی موضوع صدق کند و تحقق نزد متشرعین داشته باشد، و از شیخ مفید و شیخ طوسی تا به امروز، اگر چه فقها بعضا از حکم میسور استفاده نکرده‌اند، اما طبق میسور فتوا داده‌اند، که مشخص می‌شود معمول بها است.

آیت الله العظمی شیرازی هم‌چنین تاکید فرمودند: خدا از پیامبر خود خواسته که بر مردم سخت نگیرد، همانگونه که در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران فرموده: بِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ، به مرحمت خدا بود که با خلق مهربان گشتی و اگر تندخو و سخت‌دل بودی مردم از گِرد تو متفرق می‌شدند.

معظم له در رابطه با عصمت انبیاء فرمودند: کتابی مرحوم سید مرتضی به نام «تنزیه الانبیاء» دارد که در آنجا تعدادی از روایات را ذکر نموده، و علامه مجلسی هم تعداد بیشتری را ذکر نموده است چون چند قرن متاخر بوده است، که در روایات مذکور، تاکید شده که همه ی انبیاء عصمت دارند، اما مراتب عصمت آنان متفاوت است، همانند ملکات دیگر که به عنوان مثال مراتب عدالت و شجاعت، متفاوت است، و در میان دو انسان عادل، و دو انسان شجاع، یکی عادل تر و شجاع تر است.

ایشان در ادامه فرمودند: عصمت همه انبیاء به خاطر ادله‌ی نقلیه، وجود دارد، فقط مراتب عصمت در انبیاء متفاوت است.

آیت الله العظمی در تشریح مفهوم ارشاد فرمودند: تعبیر ارشاد، لفظی است که از سوی فقها مورد استفاده قرار گرفته است، و در رابطه با امر ارشادی، خدای متعال برای انسان، عقل را آفریده است، و عقل، حجت باطنی است، همان گونه که در روایات شریفه وارد شده است، و برای انسان، حجت قرار داده شده است.

معظم له در ادامه فرمودند: هر گاه انسان به سوی امر عقلی التفات یافت، و به سوی آن توجه کرد، این مساله برای او ارشادی است، همان گونه که در آیه ۵۹ سوره نساء آمده: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ، ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و اولو الامر (از طرف خدا و رسول خدا) را اطاعت کنید.

ایشان هم‌چنین تاکید فرمودند: هر گاه انسان به سوی امر عقلی التفات نیافت، به سوی آن توجه نکرد، این مساله بالنسبه برای او مولوی است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با چگونگی اوامر الهی فرمودند: اوامر معمولا برای جمیع مخلوقات به کار رفته و از تعابیری چون: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ» و «يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْاِنْسِ» استفاده شده، مگر امر خاصی که مثلا برای انبیاء صادر شده است.

معظم له در رابطه با مساله استطاعت با توجه به مشکلاتی که بر سر رفتن حج از جمله مساله نام نویسی وجود دارد، فرمودند: در کتاب عروة الوثقی شرایط استطاعت ده مورد شمرده شده است، که از جمله آنها توانمدی مالی، امنیت و باز بودن راه، و سلامتی بدن می باشد، که تمامی شروط برای استطاعت در حج بایستی فعلیت داشته باشد.

ایشان در ادامه فرمودند: لذا اگر انسان در کشوری زندگی می‌کند که مثلا بایستی ده یا بیست سال قبل نام نویسی کند تا به حج برود، بایستی به همان شکل عمل کند.

آیت لله العظمی شیرازی با اشاره به این که در گذشته‌های دور برای به جا آوردن اعمال حج از کشوری مثل چین، دو سال زمان به طول می‌انجامیده، فرمودند: یعنی این شخص از دو سال قبل مستطیع بوده است.

معظم له در رابطه با مفهوم استطاعت فرمودند: استطاعت معنای شرعی ندارد، غیر از آن اضافاتی که شارع فرموده که رجوع به کفایت از جمله آن است، و در مجموع استطاعت به معنای قدرت است.

ایشان در ادامه فرمودند: اگر انسان در رفتن به حج، تقصیر کند، و حج بر ذمه او بوده، حتی اگر نام نویسی کرد و از دنیا رفت، باید به جای او حج بروند، اما اگر از همان ابتدایی که می‌توانست نام نویسی کند، این اقدام را انجام داد، اما قبل از آن که تاریخ رفتن او مشخص شود، از دنیا رفت، در اینجا کشف از این معنا دارد که مستطیع نبوده است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۸۶ سوره هود: بقیةُ الله خيرٌ لكم، فرمودند: روایت خاصی در این زمینه وجود دارد که منظور از این آیه شریفه، حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌باشد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: حکم مهریه قبل از زفاف، معنای زیارت خدا و زیارت معصومین علیهم السلام، شرح آیه ۱۲۴ سوره بقره، حکم تزاحم بین ازدواج و رفتن به حج، و حکم وجوب حج در زمانی که یک کدام از زوج و زوجه مستطیع هستند، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.