آیت الله العظمی شیرازی: شنیدن و رسیدن جواب سلام به سلام کننده، شرط وجوبِ جوابِ سلام است، اما اگر سلام کننده، جواب سلام را به هر دلیلی دریافت نمی‌کند، جواب او واجب نیست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز چهارشنبه بیست و دوم شوال سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست‌‌ هم‌چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم جواب سلام به فردی که در جمع، سلام می‌کند، فرمودند: اگر انسان وارد جمعی شد و سلام کرد، چنانچه سلام او خطاب به افراد خاصی بود، واجب است که آن افراد خاص جواب بدهند، اما اگر به صورت عمومی سلام کرد، چنانچه یک نفر جواب داد، از بقیه جواب ساقط است، اما اگر هیچ‌کس جواب نداد، همگی گناه کرده‌اند، لذا در اینجا جواب دادن، واجب کفایی است، و در واجب کفایی اگر یک نفر انجام داد، از بقیه ساقط است، و گرنه همه مسئولند.

معظم له در ادامه فرمودند: اگر کسی به شما سلام کرد و بلافاصله دور شد، به گونه‌ای که جواب سلام شما را نمی‌شنود،  یا امکان جواب دادن او همان لحظه نیست، در چنین مواردی، فقها گفته‌اند که شنیدن، شرط برای وجوبِ جوابِ سلام است، و اگر سلام کننده، جواب سلام را به هر دلیلی نمی‌شنود، جواب دادن به او واجب نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم ارث در رابطه با خانه‌ای که به عنوان خمس به یک طلبه داده شده، فرمودند: اگر این خانه به عنوان ملکیت به او داده شده، به عنوان ارث، به ورثه منتقل می‌شود، اما اگر به این عنوان به او داده شده که تا مادامی که زنده است، خودش در آنجا زندگی کند، به عنوان ارث به ورثه منتقل نمی شود، لذا بستگی دارد که این خانه به چه عنوان به او داده شده است.

معظم له در ادامه فرمودند: اگر در این مورد هم چیزی بیان نشده است، ظاهر در اختیار قرار دادن این خانه، ملکیت است، لذا پس از او به ورثه می‌رسد.

ایشان در رابطه با شرایط تحقق محرمیت به وسیله رضاع «شیر دادن» فرمودند: در روایات هم ۱۰ باز شیر خوردن و هم ۱۵ بار شیر خوردن مورد اشاره قرار گرفته، لذا برخی از فقها به ۱۰ بار و برخی به ۱۵ بار عمل کرده‌اند، بنا بر اینکه حمل ظاهر بر نص می‌شود، ظاهر این است که در کمتر از ۱۵ بار شیر دادن، فایده نیست، یعنی رضاع محسوب نمی‌شود، اما نص در این است که ۱۰ بار شیر دادن در صدق رضاع، کافی است، لذا این مقتضای حمل ظاهر بر نص، که از ابتدا تا انتهای فقه در همه جا فقها دارند، و این ظهور عرفی و عقلایی است، و ظواهر حجت است، بنابر این است که ۱۰ بار شیر دادن، فتوا، و ۱۵ بار شیر دادن، احتیاط است، و برخی از فقها، نظر به احتیاط وجوبی داده‌اند، و برخی احتیاط استحبابی دانسته‌اند که من هم برداشتم همین است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم ادعای طلب از میت فرمودند: در برخی از روایات آمده که اگر کسی نسبت به میت ادعای طلبی کرد، علاوه بر بینه لازم است که یمین هم بیاورد، چون در رابطه با شخص زنده، اگر انسان ادعای طلبی کند، آن شخص زنده می‌تواند خلاف آن بینه بیاورد، اما میت نمی‌تواند کاری انجام دهد، لذا شارع در ادعای بر میت تشدید فرموده است، یعنی علاوه بر بینه، یمین هم لازم است.

معظم له در رابطه با حکم خواندن نماز روی صندلی فرمودند: اگر انسان نمی‌تواند روی زمین نماز بخواند، از باب «الضرورات تقدر بقدرها»، «ما جعل علیکم فی الدین من حرج»، و «لاضرر و لاضرار فی الاسلام» اشکال ندارد.

ایشان در ادامه فرمودند: حال که این شخص نمی‌تواند روی زمین نماز بخواند، روی صندلی نماز می‌خواند، لازم نیست که دست‌ها و انگشت‌های او روی زمین گذاشته شود.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به روایتی از امام صادق:  ینْظُرَانِ إِلَی مَنْ کانَ مِنْکمْ مِمَّنْ قَدْ رَوَی حَدِیثَنَا و نَظَرَ فِی حَلَالِنَا و حَرَامِنَا و عَرَفَ أَحْکامَنَا فَلْیرْضَوْا بِه حَکماً فَإِنِّی قَدْ جَعَلْتُه عَلَیکمْ حَاکماً فَإِذَا حَکمَ بِحُکمِنَا فَلَمْ یقْبَلْه مِنْه فَإِنَّمَا اسْتَخَفَّ بِحُکمِ اللَّه و عَلَینَا رَدَّ و الرَّادُّ عَلَینَا الرَّادُّ عَلَی اللَّه و هُوَ عَلَی حَدِّ الشِّرْک بِاللَّه، سراغ کسی از خودتان (از شیعیان) بروند که حدیث ما را روایت می کند و به حلال و حرام ما می نگرد و احکام ما را تشخیص می دهد. پس در این صورت باید به داور او تن دهند زیرا من او را بر شما حاکم قرار دادم. هرگاه بر اساس حکم ما داورى کند اما از او نپذیرفتند، در حقیقت حکم خدا را خوار شمرده اند و سخن ما را رد کرده اند و هر که ما را رد کند خدا را رد کرده و این عمل در حدّ شرک به خداست. در رابطه با مفهوم این روایت توضیحاتی دادند.

معظم له در ادامه فرمودند: در اینجا منظور، یعنی کسی که فقیه باشد، و حلال و حرام را از روایات بتواند برداشت نماید، و احکام را بشناسد و نه آنکه مقلد باشد، یعنی فقیه باشد، و در رابطه با سایر موارد اشاره شده در این روایت، منظور، فقیه است، همانند پزشک که برای یافتن آخرین آموزه های پزشکی به کتاب های مرجع پزشکی مراجعه می‌کند، اما کسی که پزشک نباشد، با مراجعه به کتاب‌های پزشکی، به تشخیص نمی‌رسد، لذا باید در علم پزشکی تخصص داشته باشد.

ایشان در رابطه با نقش عقل در تشخیص و استنباط احکام فرمودند: تمامی عقل‌ها غیر از معصومین علیهم السلام، عقل‌های ناقصی هستند، «ما ابعد دین الله عن عقول الرجال»، چرا که عقل، احکام را درک نمی‌کند، لذا شیخ انصاری و بسیاری از علمای گذشته گفته‌اند که حکم عقلی اگر در سلسله علل احکام شرعی باشد، معتبر است و مستلزم حکم شرعی می‌شود، اما اگر حکم عقلی در سلسله معلول‌های احکام شرعی قرار گیرد، مثلا در «اقم الصلوة لدلوک الشمس»، عقل می‌گوید که مادام که مولا تو را امر به نماز کرد تو هم نماز بخوان، بنابراین حکم عقل بعد از حکم شرع، به وجوب نماز یعنی معلول حکم شرعی است، در اینجا حکم عقلی دلالت بر حکم شرعی نمی‌کند، اما اگر حکم عقلی در سلسله علل احکام شرعی قرار گیرد، دلالت بر آن دارد.

آیت الله العظمی در رابطه با حکم دعا خواندن در نماز فرمودند: در نماز سه چیز جایز است، اول قرآن خواندن در هر جای نماز ولو در برخی از جاها مکروه است، دوم ذکر خدا گفتن مانند: سبحان الله، الحمدلله، لااله الاالله، و سوم هم دعا کردن.

معظم له در ادامه فرمودند: دعا یعنی از خدا طلب هر چیزی را کردن، مشروط بر آنکه انسان طلب و درخواست حرام نکند، اما از خدا درخواست زن، زندگی، خانه، پول، ریاست، عزت، عمر، و سلامت کند، لذا هر دعایی یعنی هر صحبتی با خدای عزوجل در نماز، جایز است.

ایشان در رابطه با حکم پرداخت زکات به سادات فرمودند: در زکات مال و زکات فطره برخی از فقها فتوا داده اند که غیرسید به سید نمی‌تواند پرداخت کند اما در مورد کفاره و فدیه، محل اختلاف است، و برخی از علما در حاشیه عروة الوثقی نظر به احتیاط واجب داده‌اند، ولی نظر غالب فقها این است که جایر نبودن پرداخت از غیرسید به سید، خاص زکات مال و زکات فطره است، و برداشت من هم همین است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: موارد رخصت یا عزیمت در قاعده فراغ، حکم مواردی که زوج یا زوجه مرتد شوند، طلاق در مفهوم روایات و آموزه های دینی، برخی از موارد عزل و نصب توسط معصومین علیهم السلام، حکم استفاده از شیردان و شیر حیوان حلال گوشتی که مرده است، و برخی از احکام قذف، از دیگر مواردی بود که در این نشست‌ علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.