سالروز ارتحال اعجوبه دهر شیخ بهایی
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری می باشد که در دانش‌های فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت.
در حدود ۹۵ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است.
به پاس خدمات وی به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم می‌بوده نام وی در لیست مفاخر ایران ثبت شد.
وی در سال ۹۵۳ قمری در بعلبک لبنان به دنيا آمد، ولی به علت هجرت پدر به ایران در اصفهان و قزوین تحصیل کرد.
در طول حيات پربار خويش مسافرتهای زيادی به نقاط مختلف جهان داشت و از محضر اساتيدی برجسته در رشته‌های گوناگون استفاده کرد.
شيخ بهايى در اين سفرها توانست در بسياری از علوم، مانند هيئت و نجوم، رياضيات، تفسير قرآن، فقه و اصول، علم حديث، ادبيات فارسی و عربی و طب و مهندسی متبحّر شود و در تمامی آنها كتبی را به رشته‌ی تحرير درآورد.
وی نخستين كسی است كه یک دورهی فقه غيراستدلالی به زبان فارسی نوشت.
وی از نوادگان حارث همدانی یکی از یاران با وفای امیرالمؤمنین است.
دوران کودکی را در جبل عامل، از نواحی شام، در روستایی به نام «جبع» یا «جباع» زیست.
خاندان او از خانواده‌های معروف جبل عامل در سده‌های دهم و یازدهم خورشیدی بوده‌اند.
پدر شیخ بهایی، عزالدین حسین بن عبدالصمد بن محمد بن علی بن حسین، از فقیهان و دانشوران بزرگ قرن دهم هجری بود که در دانش فقه، اصول، حدیث، رجال، حکمت، کلام، ریاضی، تفسیر، شعر، تاریخ، لغت و بسیاری از علوم رایج آن عصر مهارت داشت.
وی از شاگردان ممتاز شهید ثانی بوده که گاه در سفرها نیز همراه استاد بود که پس از شهادت استاد به ایران آمد و در اصفهان به تدریس علوم اسلامی مشغول شد.
شاه طهماسب صفوی از او درخواست کرد که به قزوین، پایتخت صفویان بیاید، و او نیز پذیرفت و به عنوان «شیخ الاسلامِ» حکومت صفویه انتخاب شد، وی سال‌ها در هرات و مشهد به ارشاد و هدایت مردم اشتغال ورزید.
ملاصدرا، ملامحمدتقی مجلسی اوّل، محقق سبزواری، ملاحسنعلی تُستَری، ميرزا رفيعا نايينی، سيد ماجد بحرانی، ملامحسن فيض كاشانی، ملامحمدصالح مازندرانی و دهها دانشمند و فاضل ديگر از شاگردان شيخ بهايى میباشند.
كشكول، اسرارالبلاغه، اثنی عشريات، خمس اربعين حديثاً، جامع عباسی، عين الحيوة و بحرالحساب و دهها اثر ديگر از جمله آثار اوست. آثار علمی و مهندسی وی را می‌توان در جای‌جای اصفهان مشاهده کرد.
از شیخ بهایی علاوه بر آثار و تألیفات علمی، آثار عمرانی بسیار برجای مانده است از آن جمله می توان به منار جنبان، حمام گرم اصفهان، تقسیم زاینده‌رود اصفهان، طراحی و معماری شهر نجف آباد و حصار شهر نجف اشرف اشاره کرد.
وی همچنین در معماری مسجد امام و در اتمام بنای معروف مسجد شیخ لطف اللّه نیز دست داشت.
شعر رسای عربی که بر سر در زیبای مسجد شیخ لطف اللّه منقوش است نیز از آثار اوست. سرانجام، شيخ بهایی، اين دانشمند كامل و جامع در روز ۱۲ شوال ۱۰۳۰ هجری قمری در سن ۷۷ سالگی در اصفهان پايتخت سلسله صفويان بدرود حيات گفت و طبق وصيتش در مشهد مقدس و در نزدیکی مرقد مطهر حضرت امام رضا علیه السلام مدفون شد.
