آیت الله العظمی شیرازی : از آنجا که خدای متعال حکیم است ، ذکرهایی مانند آنچه که در تسبیحات حضرت زهرا سلام الله آمده ، بر اساس حکمت او بوده ، و بایستی دقیقا به همان تعداد و همانگونه انجام شود

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه نهم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با دلیل تعداد برخی از ذکرها ، از جمله آنچه که در تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها آمده ، فرمودند : همان گونه که طبیب ، برای درمان بیماری ها مشخص می کند که بیمار به چه مقدار دارو نیاز دارد ، بر اساس آنچه که از معصومین علیهم السلام به ما رسیده ، در رابطه با تعداد ذکرها از جمله تسبیحات حضرت زهرا ، بایستی دقیقا به همان تعداد و همانگونه انجام شود ، و از آنجا که خدای عزوجل ، حکیم است ، بر اساس حکمت خود ، ۳۴ مرتبه الله اکبر ، ۳۳ مرتبه الحمدلله ، و ۳۳ مرتبه سبحان الله را به عنوان ذکر در تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها قرار داده است.

معظم له در رابطه با برخی از صفات الهی که حکایت از قدرت بی منتهای خدای متعال دارد ، با اشاره به فرازی از صلوات حضرت فاطمه زهرا که در آن تعبیر : بِعَدَدِ ما اَحاطَ بِه عِلْمُکَ ، به آن عددی که در احاطه و قدرت توست ، آمده ، فرمودند : منظور از این عبارت ، عددی است که از سوی بشر قابل شمارش نیست و ما نمی توانیم به آن دست یابیم ، و تنها خدای متعال به آن احاطه و علم دارد و بلکه بسیار بیشتر از میلیون و میلیارد می باشد.

ایشان در رابطه با معنای سرّ ، با اشاره به آیه ۴ سوره تغابن : يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ، او آنچه را که در آسمانها و زمین است و آنچه را که شما پنهان و آشکار کنید همه را می‌داند و خدا به اسرار دلها هم داناست ، فرمودند : سرّ ، آن چیزی است که فقط خدای متعال نسبت به آن آگاهی دارد ، و بر اساس اذن الهی اهل بیت علیهم السلام نیز نسبت به آنها آگاهی یافته اند.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین با اشاره به آیه ۹ سوره نجم : فَکَانَ‌ قَابَ‌ قَوْسَيْنِ‌ أَوْ أَدْنَى‌ : تا آنکه فاصله ی خدا (با پیامبر) به اندازه فاصله ی دو کمان یا کمتر بود ، فرمودند : اگر چه معنای قَابَ‌ قَوْسَيْنِ‌ ، به اندازه ی دو کمان است ، اما اینکه در آن دنیا چه مفهومی دارد ، ما از آن اطلاع نداریم ، و جزء همان اسراری است که خدای متعال و اهل بیت علیهم السلام از آن آگاه می باشند.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : که خدا در مکان معینی نیست ، و در همه جا حضور دارد ، همانگونه که مسجد را خانه ی خدا نامیده اند ، این بدان معنا نیست که خدا در مسجد ساکن است.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : به این گونه موارد ، نسبت تشرّفی گفته می شود ، یعنی اگر گفته می شود که کعبه ، خانه ی خداست ، این شرافت آن مکان است ، که به خدا نسبت داده شده ، نه آنکه خدا در آنجاست ، و در قَابَ‌ قَوْسَيْنِ‌ هم به این معناست ، یعنی نسبت به آن محلی که مورد عنایت خاص خدای عزوجل بوده ، و پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله ، تا نزدیک به آن مکان ، که به اندازه ی دو کمان بوده ، رفته اند ، و این بدان معنا نیست که خدا در آنجاست ، چرا که خدا مکان ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۲۸۰ سوره بقره : وَإِنْ كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيْسَرَةٍ وَأَنْ تَصَدَّقُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ، و اگر (کسی که از او طلبکار هستید) تنگدست شود به او مهلت دهید تا توانگر گردد، و بخشیدن آن (به هنگام تنگدستی وی) به رسم صدقه، برای شما بهتر است اگر (به مصلحت خود) دانایید ، فرمودند : در این آیه ی شریفه به شرایط مُفَلَّس اشاره شده ، و به مردم در باره ی نحوه برخورد با این گونه افراد ، توصیه هایی شده است.

معظم له در ادامه با اشاره به برخی از این آیات و روایات در این زمینه فرمودند : در آیه ۷۸ سوره حج آمده : وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ، و در دین اسلام برای شما در انجام تکالیف ، حرج و مشقت قرار داده نشده است ، هم چنین در آیه ۱۸۵ سوره بقره آمده : يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ، خدای متعال برای شما حکم و تکلیف را آسان خواسته و مشکل نگرفته است ، و هم چنین حدیث شریفی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند : لاَ ضَرَرَ وَلاَ ضِرَارَ فِي الإسلامِ ، هر گونه ضرر دیدن و ضرر رساندن در اسلام وجود ندارد ، لذا در این آیه ی شریفه به طلبکاران توصیه شده که بدهکاران را برای پرداخت بدهی خود ، به حرج و مشقت نیندارند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : البته بدهکار اگر می تواند کار کند ، و بدهی خود را بدهد ، و در عسر و حرج نباشد ، حتما باید این کار را انجام دهد ، و بدهی خود را پرداخت کند ، اما اگر در کار کردن ، و پرداخت بدهی ، برای شخص مُفَلَّس ، مشقت وجود داشته باشد ، و دچار حرج و ضرر می شود ، خدای متعال به طلبکاران توصیه به آسان گرفتن و حتی اگر ممکن است بخشش بدهی فرموده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : همانند شخصی که نمی تواند نفقه زوجه خود را پرداخت کند ، اما اگر کار کند ، می تواند نفقه ی او را پرداخت نماید ، در چنین شرایطی واجب است که کار کند و نفقه ی زوجه ی خود را پرداخت کند ، و هم چنین در سایر مواردی که با کار کردن می تواند دیون خود را پرداخت نماید.

معظم له در رابطه با حکم سقط جنین فرمودند : در آیه ۸ و ۹ سوره تکویر آمده : وَإِذَا الْمَوْءُودَةُ سُئِلَتْ ، بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ ، و هنگامی که از فرزندان زنده به گور شده باز پرسند ، که (آن بی گناهان) به چه جرم و گناه کشته شدند؟! ، لذا در شرایط عادی ، سقط جنین جایز نیست ، و در روز قیامت نیز کسانی که چنین کاری را انجام داده اند ، مورد عقوبت قرار می گیرند.

ایشان در ادامه فرمودند : این مساله در کتاب عروة الوثقی مطرح شده و ده ها حاشیه هم از فقها بر آن از ۱۰۰ سال پیش تا کنون نوشته شده است ، و در این رابطه جماعتی از فقها ، از جمله صاحب عروة الوثقی مرحوم سید محمد کاظم طباطبایی آن را جایز ندانسته اند ، اما جماعت دیگری از فقها گفته اند که اگر با دو شرط ، طبیب اهل خبره و تخصص باشد ، و هم چنین ثقه باشد ، و تشخیص دهد که امر دایر بین اسقاط جنین و مرگ مادر است ، یعنی چنانچه جنین ساقط شد ، مادر زنده خواهد ماند ، و اگر ساقط نشود ، فرزند سالم به دنیا خواهد آمد ، اما مادر از دنیا می رود ، در چنین مواردی ، دسته ای از فقها گفته اند که حفظ جان مادر ، اهمیت بیشتری دارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۴۰ سوره یوسف : إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ ، حکم با هیچ کس جز با خدای متعال نیست ، فرمودند : هر انچه که عقلا بگویند ، حکم شرعی هم مطابق با آن است ، و این دسته از فقها برای اثبات نظر خود ، به دو چیز استدلال کرده اند.

معظم له در تبیین استدلال اول فرمودند : در استدلال اول که اهم است ، این دسته از فقها می گویند که ارتکاز متشرعه و اجماع میان فقها از عصر غیبت صغری تا کنون بر این مبنا شکل گرفته است ، و صغرای این ارتکاز ، این است که اگر جنین ، ساقط شود ، و مادر باقی بماند ، و یا بر عکس ، جنین سالم بماند و در نتیجه مادر از بین برود ، اجماع متشرعه و متدنین ، اعم از علما و غیر علما ، این است که زنده ماندن مادر ، اهمیت بیشتری دارد.

ایشان در تبیین استدلال دوم فرمودند : در استدلال دوم هم این دسته از فقها گفته اند که ادله ای دلالت بر آن دارد که اگر شخصی در خارج از این موضوع ، فرد دیگری را حمل می کند و با خود همراه می نماید ، که تردید ندارد ، که آن شخص ، او را خواهد کشت ، برای این شخص جایز است که برای دفع خطر ، و حفظ جان خود ، او را بکشد ، تا نتواند در آینده به او حمله کرده و وی را به قتل برساند ، و در روایات نیز بر این مساله تاکید شده و میان فقها هم بر این مساله اجماع وجود دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : یعنی دلیل دوم ، بر این نکته دلالت دارد که فرقی ندارد که کسی که قصد هجوم و حمله برای قتل کسی را دارد ، آن شخص ، در خارج باشد ، و یا در داخل رحم باشد ، لذا اگر امر دایر بین مرگ جنین و مرگ مادر باشد ، این جنین است که باعث قتل مادر می شود ، بنابراین قتل این جنین جایز است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : بر این اساس ، جماعتی از فقها ، سقط این جنین را با این دو شرط که طبیبی که متخصص و اهل خبره باشد ، و علاوه بر آن ثقه باشد ، اگر چنین تشخیصی را بدهد ، سقط جنین بلااشکال است ، و در این صورت ، حکم دیه هم برای جنین ، لحاظ نخواهد شد ،حتی اگر در آن روح دمیده شده باشد ، و این خلاصه ی بحث علمی در این مساله می باشد.

ایشان در رابطه معنای عدالت در صورت تعدد زوجات ، فرمودند : در معنای برقراری عدالت در صورت تعدد زوجات ، محل اختلاف میان فقها است ، و قرآن کریم در آیه ۳ سوره نساء فرموده : فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً ، و اگر بترسید که (چون زنان متعدّد گیرید) راه عدالت نپیموده و به آنها ستم می‌کنید پس تنها یک زن اختیار کنید.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : عدالت قلبی که اصلا امکان ندارد ، یعنی اینکه فردی به چند همسر خود ، به صورت یکسان علاقه داشته باشد ، و در روایت هم آمده که امکان ندارد.

معظم له عدالت در رابطه با معنای عدالت از نظر فقها فرمودند : در این زمینه ، دو قول وجود دارد ، که جماعتی گفته اند که عدالت در لباس و خوراک و مسکن می باشد ، اما برخی گفته اند که بر حسب شان بایستی عدالت رعایت شود ، یعنی اگر یکی از زنان ، دختر یک فقیر و زن دیگر ، دختر یک غنی است ، در اینجا چون شان ها تفاوت دارد ، لذا عدالت به معنای مساوات نیست ، بنابراین عدالت محل اختلاف میان فقهاست.

ایشان در رابطه با حکم نافرمانی از مادر فرمودند : نافرمانی در برابر مادر ، حرام نیست ، بلکه آن چیزی که حرام است ، آزار و اذیت مادر است ، لذا اگر انسان ، سخنان مادر را گوش نکند ، فعل حرامی مرتکب نشده است ، اما باید به گونه ای دیگر ، دل مادر را به دست آورد و او را تکریم و احترام نماید.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با همراهی با شادی و ماتم اهل بیت با اشاره به روایتی از امام صادق علیه السلام : شِیعَتُنا خُلِقُوا مِنْ فاضِلِ طِینِتِنا وَ عُجِنُوا بِماءِ وَلایَتِنا یَحْزَنُونَ لِحُزْنِنا و یَفْرَحُونَ لِفَرَحِنا ، شیعیان ما از بقیه خمیرمایه اولیه آفریش ما آفریده شده اند ولایت ما در سرشت آنان عجین گشته است و آنان با خوشی ما خوشحال و با ناراحتی ما ناراحتند ، فرمودند : شایسته است که انسان ، در هنگام شادی و سرور اهل بیت علیهم السلام ، مجلس عزا بپا نکند ، و در هنگام عزا و ماتم اهل بیت ، مجلس شادی برپا نکند ، همانگونه که در این روایت امام صادق چنین فرموده اند.

معظم له در رابطه با تعبیری که از خلیفه دوم تحت عنوان : حسبنا كتاب الله ، نقل شده ، فرمودند : حسبنا كتاب الله بدان معناست که قرآن ، ما را کافی است ، و ما به غیر از قرآن ، نیاز نداریم و این خلاف حدیث مشهور و متواتری از پیامبر اکرم است که فرمودند : كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیتِی ، و در حقیقت حسبنا كتاب الله ، به معنای کتاب خدا بدون عترت است ، و سخنی در مقابل سخن رسول خداست.

ایشان در رابطه با تقیه فرمودند : بحث تقیه ، یک بحث علمی مفصل است ، و روایات صحیحه ای دارد ، و روایات معارض نیز دارد ، که یکی از مشهورترین روایات در این زمینه : أفضلُ الجِهادِ كَلمةُ حقّ عِندَ إمامٍ جائرٍ ، برترین جهاد ، کلمه ی حقی است که نزد سلطان جائر گفته شود ، می باشد ، و وقتی کلمه ی حقی نزد سلطان جائر گفته شود ، او انسان را می کشد ، لذا فقها ، این روایات را با یکدیگر جمع کرده اند و گفته اند تقیه بر پنج قسم است ، در جایی واجب ، و در جای دیگری حرام است ، و یا مستحب و مکروه و مباح است ، و بستگی به شرایط آن ، بایستی نسبت به آن ، عمل نمود ، و مرحوم شیخ انصاری نیز رساله ای به نام تقیه دارد که در آن ، به این موارد ، اشاره کرده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : چنانچه در تقیه بین حرام و واجب ، تزاحم ایجاد شد ، باید ملاحظه کند که کدامیک اهم است ، و یا هیچکدام اهمیتی ندارد ، لذا اگر اهمیت هر کدام احراز شد ، انجام آن لازم است ، و اگر اهمیت هیچ طرفی ، احراز نشد ، در این شرایط ، انسان مخیر است.

معظم له در رابطه جواز شهادت ثالثه در تشهد طبق نص روایات ، فرمودند : در روایتی که مرحوم شیخ طوسی در کتاب خود به نام مصباح المتهجد آورده ، بدون اعاده ی ( أَشْهَدُ ) ، بعد از شهادت ثانیه ، بگوید : و ان علیا نعم الولی ، چون در روایت آمده ، اشکال ندارد ، اما اگر ( أَشْهَدُ ) را در نماز ، اضافه کند ، و یا اضافه بر آنچه در روایت آمده ، اشکال دارد.

ایشان در ادامه خطاب به برخی از زائران عراقی شرکت کننده در این نشست علمی فرمودند : سه چیز بر همگان واجب است به مقداری که امکان انجام آن را دارند ، اول رساندن عقاید اهل بیت علیهم السلام به مردم ، دوم رساندن احکام شرعی واجب و حرام به مردم ، سوم رساندن قصص ، تاریخ ، احکام و اخلاق اهل بیت علیهم السلام به مردم.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین در این رابطه تاکید فرمودند : بر جوانان اولی است که این مسئولیت را بر عهده بگیرند ، به مقداری که هر کدام از جوانان ، امکان دارند ، آنچه که از اهل بیت به ما رسیده ، از جمله واجبات و محرمات در عقاید ، واجبات و محرمات در احکام ، و هم چنین اخلاق اهل بیت علیهم السلام ، چه ایجابی و چه سلبی را هم خود بیاموزند ، و هم به دیگران آموزش دهند ، چه برای اقربا ، و نزدیکان ، عشیره ، همکاران ، و در مدارس و دانشگاه ها ، بر جوانان واجب است که به اموری که گفته شد ، التزام داشته باشند.

معظم له در ادامه فرمودند : برای تشخیص احکام شرعی ، فقها ده ها روایت را جمع کرده اند ، و با بررسی صحت و دلالت آنها ، به این نتیجه رسیده اند که احکام شرعی ، گاه واجب ، و بعضا حرام ، و در پاره ای از موارد مستحب ، و در برخی از موارد مکروه و ممکن است که گاه مباح باشد ، و حکم این موارد ، مختلف است ، و به زمان و مکان خاصی اختصاص ندارد ، و بر حسب سایر روایات ، این احکام به دست می آید.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم سلام به غیر از خدا در نماز ، احکام متابعت در نماز جماعت ، توصیه اکید به زیارت امام حسین علیه السلام ، و برتر بودن امام حسین و حضرت عباس سلام الله علیهما نسبت به صفا و مروه ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.