آیت الله العظمی شیرازی : برتری و فضیلت انسان ها در روایات به معنای مطلق نیست ، بلکه از موارد بلاغت بوده و از قرائن خارجی و مناسبت حکم و موضوع ، مفهوم آن مشخص می شود

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز سه شنبه اول ربیع الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست با اشاره به آیه 32 سوره نساء : وَلَا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا ، در فضیلت و مزیّتی که خدای متعال بعضی را بر بعضی دیگر برتری داده ، آرزو ( و توقع بیجا ) نکنید ، که هر یک از مرد و زن از آنچه اکتساب کنند بهره‌مند شوند ، و هر چه می‌خواهید از فضل خدا درخواست کنید (نه از خلق) که خدا به همه چیز داناست ، فرمودند : انسان ، چه در مسائل مادی ، و چه در مسائل معنوی باید معتقد باشد که هر آن چه که دارد ، تفضل خداست که به او اهدا شده است ، همان گونه که اصل خلقت و عقل ، هدیه خدا به انسان است ، و هر فضیلتی که اکتسابی است و به او داده نشده ، قابل جبران است.

معظم له با اشاره به نسبی بودن فضائل فرمودند : گاه در روایات می بینیم صدقه از افضلِ اعمال شمرده شده و بعضا نیکی به پدر و مادر به عنوان افضلِ اعمال ، معرفی شده است ، که این ، یکی از موارد بلاغت است و مفهوم نسبی از آن برداشت می شود ، مثلا در روایت داریم که امیرالمومنین ، افضلِ خلق هستند ، و این دلالت بر افضل بودن امیرالمومنین نسبت به پیامبر اکرم ندارد ، بلکه به معنای افضل بودن نسبت به سایر انسان ها غیر از پیامبر است ، لذا در این گونه موارد در آیات قرآن و روایات ، باید به مناسبت حکم و موضوع و قرائن خارجی برای مفهوم واقعی این دسته از فضائل توجه کرد.

ایشان با اشاره به روایاتی در مورد ابتر شدن اعمال فرمودند : در روایتی آمده : كُلُّ أمرٍ ذي بالٍ لَم يُذكَر ، «بِسمِ اللّهِ» فيهِ فَهُوَ أبتَرُ هر كاری كه با نام خدا شروع نشود ابتر است ، و در جای دیگر آمده : کُلُّ اَمْر ذى بال لَمْ یُذْکَرْ فیهِ اسْمُ اللهِ فَهُوَ اَبْتَرُ هر كاری كه در آن نام خدا یاد نشود ابتر است ، و در جای دیگر آمده : کل امر ذی بال لم یذکر بحمدالله فهو ابت هر كاری كه در آن حمد خدا نشود ابتر است ، که همه این ها از موارد بلاغت است و به آن اضافی می گویند ، و هم در آیات قرآن و هم روایات متعارف است و هم در سخنان ما نیز وجود دارد ، مثلا وقتی می خواهیم بگوییم شخصی آدم خوبی است ، می گوییم این آدم از همه بهتر است ، و این بدان معنا نیست که حتی از پیامبران و معصومین هم بهتر است ، چرا که قصد ما از گفتن از این جمله ، این نبوده که افضل بودنِ این شخص را بر همه ی افراد بشر را بیان کنیم ، ، لذا این گونه موارد در آیات و روایات که مفهوم بالنسبه و بالاضافه دارد ، هم در افضل بودن و هم در حصر کاربرد دارد و به عنوان مطلق بودن نیست و از قرائن کشف می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در هنگام تساوی ، مجاهد افضل از قائد است ، یعنی اگر زید و عمرو دو نفر هستند ، و هر دوی آن ها از تمامی جهات مساوی هستند ، در اینجا ، مجاهد افضل است ، اما اگر مجاهد ، از جهتی افضل است ، و عالم افضل از جهات عدیده است ، مشکلی نیست ، و به طور کلی برای مجاهد ، فضیلت از جهتی است ، و برای عالم ، از جهت دیگر ، فضیلت بیشتر و قوی تر است ، لذا وقتی گفته می شود که این شخص ، نسبت به آن شخص ، افضل است ، لازم است که در همه ی جهات مساوی باشند ، و در صفتی ، یکی از آن ها افضل باشد ، اما اگر هر یک از آن ها در جهتی افضل باشد ، در این جا باید دید که کدام فضیلت ، ارجحیت دارد ، مانند عالم

معظم له با اشاره آیه 115 سوره طه وَلَمْ نَجِدْ لَهُ عَزْمًا ، فرمودند : اولو العزم یک اصطلاح شرعی است ، و فضیلتی برای برخی از پیامبران است ، چون همه پیامبران ، عزم ندارند ، برخی از انبیا ، برای منطقه ای خاص و یا قوم و عشیره ای بودند ، اما برخی از آنان برای همه ی بشر ، مبعوث شدند ، که این فضیلت و خاص برخی از انبیا بوده است.

ایشان در ادامه فرمودند : در عروة الوثقی آمده که اگر کسی می توانست نمازش را بخواند ، اما آن را تاخیر انداخت ، تا وقتی اضطراری شد ، نمازش صحیح است ، فقط کار حرامی مرتکب شده است ، و باید استغفار کند ، اما نمازش باطل نیست.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حجت بودن فعل معصوم ، آیه 5 سوره تحریم ، لازم بودنِ دانستن و عمل کردن به الزاماتی که مورد ابتلای انسان است ، حکم جواب سلام ، حکم حجی که با جامه ی خمس داده نشده به جا آورده می شود ، برخی از شرایط استطاعت حج ، حکم پا گذاشتن بر روی قبور ، برخی از احکام نذر و برخی از احکام ارث ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید