آیت الله العظمی شیرازی: هزینه درمان خانواده های ناتوان برعهده بیت المال، و سپس واجب کفایی بر همه مسلمانان، و در صورت عدم کفایت، واجب عینی بر کسانی است که توان مالی دارند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روزهای سه شنبه، چهارشنبه، پنج شنبه چهارم، پنجم و ششم ربیع الثانی سال 1446 برگزار شد، در این نشست ها هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تکلیف هزینه های سنگین درمان و عدم توان پرداخت آن ها توسط خانواده ها فرمودند: در چنین شرایطی پرداخت هزینه های چنین خانواده هایی بر عهده بیت المال است، و اگر حکومت در اختیار زمامدارانی هم چون بنی امیه و بنی عباس است که بیت المال را در چنین مواردی صرف نمی کنند، پرداخت هزینه این خانواده ها به عنوان واجب کفایی بر عهده مسلمین است.

معظم له در ادامه فرمودند: این وجوب کفایی بر عهده همه مسلمانان است و فقط شامل اقوام و نزدیکان نخواهد بود، چرا که خانواده و اقرباء، در این حکم خصوصیت ندارند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: اگر به مقدار کفایت برای حل مشکل این گونه خانواده ها، افرادی وجود داشتند و مشکل آنان حل شد، تکلیف از دیگران ساقط است، اما اگر به مقدار کفایت وجود نداشت، واجب عینی بر کسانی خواهد شد که قادر به رفع مشکل این گونه خانواده ها هستند و پول دارند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با فردی که از دنیا رفته و نماز میت برای او خوانده نشده یا نماز بر او اشتباه خوانده شد، فرمودند : اگر تازه دفن شده ، و هنوز حشرات به سراغ او نیامده اند ، که نبش قبر ، اهانت محسوب شود ، باید قبر را بشکافند ، و بر جنازه ، نماز بخوانند ، اما اگر احتمال این هست که اگر قبر را بشکافند ، ببینند که حشرات به سراغ جنازه آمده اند ، و این کار ، اهانت محسوب می شود ، به همان صورت ، روی قبرش نماز بخوانند ، و در این زمینه ، روایت وجود دارد.

معظم له در رابطه با برخی از احکام شهید فرمودند: شهید در دنیا دارای احکامی است که از جمله برای او غسل و کفن لازم نیست و فقط باید بر بدن او نماز خوانده شده و دفن شود، اما عنوان شهید در زمانی به فرد اطلاق می شود که در معرکه جنگ کشته شده باشد و نه آنکه در میدان جنگ مجروح شده باشد و پس از انتقال به مکان دیگری جان خود را از دست داده باشد، و هم چنین آن جنگ با اذن امام معصوم و یا کسی که منصوب امام معصوم به صورت عام و یا خاص است، صورت گرفته باشد.

ایشان در ادامه فرمودند: با این شروط احکام شهید یعنی نیاز نداشتن به غسل و کفن شامل حال او می شود اما شهید به معنای عام مثلا کسی که در راه پاسداری و محافظت از خانواده و مال و جان خود و دیگران کشته می شود و امثال آنها که در مفاهیم دینی از آنها تحت عنوان شهید نام برده شده، در روز قیامت به آنان اجر شهید عطا خواهد شد.

ایشان در رابطه با مواردی که نسبت به کشته شدن افراد در معرکه ی جنگ تشکیک می شود ، فرمودند: عمومات می گوید هر کسی از دنیا رفت باید کفن و دفن شود ، و در این جا ، استصحاب مُثبِت می شود ، فقط در مواردی غسل و کفن لازم نیست که که انسان در معرکه کشته شده باشد ، آن هم معرکه ای که به اذن امام معصوم علیه السلام یا نائب او باشد ، حکم شهید را دارد ، اما اگر حتی در معرکه کشته شده و بدون اذن امام معصوم علیه السلام یا نائب او بوده ، غسل و کفن لازم است ، و معنای عبارت قُتِلَ فی معرکة الجهاد ، به معنای جهاد صحیح است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند: حتی کسانی که از وطن خود دفاع می کنند و در این راه کشته می شوند اگر اذن امام معصوم و یا فرد ماذون از او را نداشته باشند همانند کسانی هستند که در خانه خود برای دفاع از خانواده و جان و مال خود و دیگران کشته می شوند و لازم است که غسل و کفن شوند.

معظم له در رابطه با عمل به علم قاضی فرمودند: مشهور بین فقهای شیعه این است که قاضی حق ندارد به علم خود عمل کند ، بلکه باید طبق بیّنه و یمین عمل کند ، حتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که یقینا علم داشتند ، اما وقتی قضاوت می کردند می فرمودند : إِنَّمَا أَقْضِی‏ بَیْنَکُمْ‏ بِالْبَیِّنَاتِ وَ الْأَیْمَانِ ، [ای مردم!] تنها من در میان شما طبق شهادت شهود و سوگندها ، قضاوت می‌کنم ، در این روایت از تعبیر إِنَّمَا استفاده شده ، و إِنَّمَا از ادات حصر است ، لذا قاضی نمی تواند بر اساس علم و دانسته های خود ، قضاوت نماید ، حتی اگر قاضی ، شیخ انصاری و یا شیخ طوسی باشد.

ایشان هم چنین با اشاره به ایام حکومت امیرالمومنین فرمودند: علاوه بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که طبق علم خود عمل نمی کردند ، امیرالمومنین صلوات الله علیه هم طی پنج سال حکومت خود که بارها قضاوت کردند ، و حتی کتاب های مستقلی حول قضاوت امیرالمومنین ، به آن مقداری که به دست رسیده ، نوشته شده ، همانند پیامبر اکرم ، بر اساس بیّنه و اَیمان یعنی دلایل و شهود و سوگند افراد ، قضاوت می کردند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از روایاتی که در آنها اشاره شده که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف پس از ظهور ، بر اساس علم خود قضاوت دارند ، فرمودند: اگر حتی روایت صحیح در این زمینه وجود داشته باشد ، به من نشان بدهید ، در حالی که بر خلاف این ادعا دو روایت صحیح وجود دارد ، و در رابطه با ادعای قضاوت حضرت حجت بر اساس علم خود ، سی ، چهل روایت نقل شده که بیش از ۳۰ مورد آن ، مستند به یک راوی ضعیف است ، که همه او را تضعیف کرده اند.

معظم له در ادامه فرمودند: اما دو روایت صحیح وجود دارد که یسیر بسیرة جده رسول الله و یسیر بسیرة جدّه أمیرالمؤمنین صلوات الله علیهما ، یعنی بر اساس سیره و روش جد خودشان حضرت رسول الله و جد خودشان امیرالمومنین صلوات الله علیهما عمل می کنند ، و پیامبر اکرم و امیرالمومنین ، بر اساس علم خودشان عمل نمی کردند.

ایشان با اشاره به آیه ۲۶ سوره ص، يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ، ای داود، ما تو را در روی زمین مقام خلافت دادیم، پس میان خلق خدا به حق حکم کن ، ضمن رد ادعاهایی که گفته اند امام زمان هم چون حضرت داود بر اساس علم خود قضاوت می کنند، فرمودند: حق و عدل در اینجا به معنای این نیست که حضرت داود بایستی بر اساس علم خود عمل نماید ، بلکه در روایات در تفسیر همین آیه نیز آمده که منظور اَیمان و بیّنات است.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید مجدد بر اینکه مشهور بین فقها این است که قاضی حق ندارد که به علم خود عمل کند ، فرمودند: البته قول خلاف در این زمینه هم وجود دارد که بین حقوق الهی و حقوق مردم ، فرق گذاشته اند ، اما مشهور بین فقها این است که قاضی نمی تواند به علم خود عمل کند ، و حتی می بینیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، که قطعا علم وجدانی داشتند ، اما فرمودند : إِنَّمَا أَقْضِی‏ بَیْنَکُمْ‏ بِالْبَیِّنَاتِ وَ الْأَیْمَانِ.

معظم له در ادامه فرمودند: در روایات متعدد آمده و فقها در کتب فقهی مانند جواهر و غیر آن نیز مرقوم فرموده اند: که وقتی خدا خطاب به حضرت داوود فرمود: «فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ» ، حضرت داوود علی نبینا و آله و علیه السلام (قریب به این مضمون) به خدا عرض کرد: خدایا طرفین نزاع هر کدام ادّعا می کند حق با اوست من چه کنم؟ خدای متعال فرمود: «إقضِ بینهم بالبیّنات وأضِفهم الی اسمی یحلفون به». یعنی: طبق قسم و شاهد میان آنها حکم کن.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام، قَالَ: «فِی کِتَابِ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّ نَبِیّاً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ شَکَا إِلی‌ رَبِّهِ الْقَضَاءَ، فَقَالَ: کَیْفَ أَقْضِی بِمَا لَمْ تَرَ عَیْنِی، وَلَمْ تَسْمَعْ أُذُنِی؟ فَقَالَ: اقْضِ بَیْنَهُمْ بِالْبَیِّنَاتِ، وَأَضِفْهُمْ إِلَی اسْمِی یَحْلِفُونَ بِهِ».

وعَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: فِی کِتَابِ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّ نَبِیّاً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ شَکَا إِلَی رَبِّهِ فَقَالَ: یَا رَبِّ کَیْفَ أَقْضِی فِیمَا لَمْ أَشْهَدْ وَلَمْ أَرَ، قَالَ: فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَیْهِ: أَنِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِکِتَابِی وَأَضِفْهُمْ إِلَی اسْمِی فَحَلِّفْهُمْ بِهِ، وَقَالَ: هَذَا لِمَنْ لَمْ تَقُمْ لَهُ بَیِّنَةٌ.

ایشان در رابطه با منابع اصلی که می توان از آن ها دستورات دینی را دریافت نمود، فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در روایتی متواتر، مبنای بهره گیری از منابع دینی را قرآن کریم و عترت طاهره سلام علیهم اجمعین قرار داده اند و فقط و فقط این دو منبع، در این زمینه معتبر است و سومی ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: در این زمینه قرآن کریم حجت است، و هم چنین آن چه که از عترت طاهره به صورت محرز صادر باشد نیز حجت است.

معظم له در رابطه با دلیل حجیت معصومین علیهم السلام علاوه بر حدیث ثقلین فرمودند: بر اساس فرموده قرآن کریم، کلام رسول خدا حجت است، همانگونه که در آیه ۷ سوره حشر آمده: وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ، و شما آنچه را که رسول خدا دستور دهد (و منع یا عطا کند) بگیرید و به آن عمل کنید، و رسول خدا صلی الله علیه و آله هم فرمودند: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیتِی، یعنی هر آنچه که از عترت طاهره هم به ما رسیده، حجت است، لذا قرآن کریم، کلام رسول خدا و کلام عترت طاهره، حجت هستند، و در حجیت یکسان می‌باشند.

ایشان با اشاره به آیه ۵۹ سوره نساء: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا، ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود ، تاکید فرمودند: عترت طاهره، اولو الامر را بقیه‌ی معصومین علیهم السلام تفسیر فرموده‌اند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: تمامی احکام اسلام لازم است که یا از قرآن کریم و یا از ۱۴ معصوم علیهم السلام صادر شده باشد، لذا اگر نسبت صدور به معصومین علیهم السلام، نسبت صحیحی باشد، مثلا نهی از کاری صورت گرفته باشد که دلالت بر کراهت و نه حرمت دارد، و یا امر به کاری صورت گرفته که دلالت بر استحباب دارد و وجوب و الزام ندارد، انسان در انجام و یا ترک آن مخیّر است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام صید، برخی از احکام قصاص، برخی از احکام وقف، حکم ثمن فروش چیزهای حرام، برخی از احکام نذر، احکام نماز با لباسس نجس، برخی از احکام عقد و طلاق، مواردی که لازم است به حاکم شرع رجوع شود، احکام ربا، شرح آیه ۱۳۰ سوره آل عمران، حکم خشک کردن حیوانات، حکم ایذاء و آزار حیوانات، کلامی از امرالمومنین در نکوهش آزار حیوانات، شرح آیه ۸ سوره عنکبوت، حکم یادگیری علوم مختلف، توضیحاتی در رابطه عقلایی بودن طرق طاعت و معصیت، برخی از احکام مهریه، توضیحاتی در رابطه با استصحاب خیار، شرح آیه ۱۴ سوره مجادله، و برخی از احکام عقود و هبه، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت 11:15 به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.