آیت الله العظمی شیرازی: سفر نزد شارع، ۸ فرسخ است و زمانی سفر محقق می شود که مسافر یا ۸ فرسخ را به صورت مستقیم طی مسیر کند، و یا ۴ فرسخ مسیری را برود و ۴ فرسخ، آن مسیر را بازگردد که در مجموع ۸ فرسخ می شود

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روزهای دوشنبه و سه شنبه بیست و دوم و بیست و سوم شعبان سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست ها هم چون جلسات پیشین، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه حکم روزه مسافر در ماه مبارک رمضان فرمودند: مسافر اگر قصد کرد که ده روز یا بیشتر در جایی بماند، می تواند در ماه مبارک رمضان روزه بگیرد، به شرط آنکه یقین داشته باشد که حداقل ده روز در آنجا می ماند، اما اگر در اثناء آن ده روز، از آن به شهر دیگری رفت ، در زمان برگشت باید مجددا قصد ده روز کند تا بتواند روزه بگیرد، در غیر این صورت نمی تواند روزه بگیرد.

معظم له با اشاره به اینکه چهار فرسخ شرعی معادل ۲۲ و نیم کیلومتر است، فرمودند: سفر نزد شارع، هشت فرسخ است و زمانی سفر صدق پیدا می کند که مسافر یا هشت فرسخ را به صورت مستقیم طی مسیر کند، و یا چهار فرسخ مسیری را برود و چهار فرسخ، آن مسیر را بازگردد که در مجموع هشت فرسخ می شود، چه آن چهار فرسخ در میانه ی شهر دیگری باشد و چه در صحرا و بیابان باشد و در این زمینه تفاوتی وجود ندارد.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر فرض کنید بین دو شهر یا دو روستا، دو یا سه فرسخ فاصله است، در چنین شرایطی سفر شرعی محقق نمی شود لذا اگر انسان از آخر آن شهر یا آخر آن روستا خارج شد و ۲۲ و نیم کیلومتر طی مسیر کردو مجددا ۲۲ و نیم کیلومتر همان مسیر را برگشت، سفر او محقق شده است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با معنای حد ترخص فرمودند : حد ترخص یعنی جایی که انسان هنگام سفر ، از آخرین خانه های شهر ، و نه باغ هایی که اطراف شهر هستند ، به قدری دور شود که صدای اذان متعارف و نه صدای اذان با بلندگو را نشنود ، و دیوارها و خانه های متعارف که یک طبقه یا دو طبقه هستند و نه خانه های چند طبقه را نبیند.

معظم له در ادامه فرمودند: حاشیه ها و شهرک های اطراف شهر، هر مقدار که به هم متصل شده باشند، جزء شهر محسوب می شوند ، لذا پس از آن که انسان از این محدوده ، دور شد ، از آنجایی که صحرا شروع می شود ، و صدای اذان متعارف شنیده نمی شود و دیوارهای متعارف شهر دیده نمی شود ، حد ترخص حساب می شود.

ایشان در رابطه با حکم مصادیق عرفی در مبانی فقهی فرمودند : یک قاعده کلی وجود دارد که از ابتدا تا انتهای فقه جاری می شود، و تمامی فقها به آن التزام دارند و نمی توان حتی به صورت استثنا هم فقیهی را از شیخ مفید و شیخ طوسی تا به امروز پیدا کرد که بر خلاف آن عمل کرده باشد و آن این است که موضوعات احکام که یکی از آنها رویت هلال است، منصرف به مصادیق عرفی است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با رویت هلال ماه رمضان فرمودند : وقتی که رویت هلال شد، ماه رمضان آغاز و روزه واجب می شود، و در پایان آن هم با رویت هلال، ماه رمضان به پایان می رسد و در روز اول ماه شوال روزه حرام است.

معظم له در تشریح منصرف بودن احکام شرعی به مصادیق عرفی فرمودند : یعنی کسانی که مثلا چشم متعارفی دارند، دیدن ماه توسط آنها مورد قبول است، لذا اگر کسانی که از عینک یا ابزار دیگری برای دیدن استفاده نمی کنند اما چشم قوی دارند، از آنجا که نحوه دیدن آنها بیش از حد متعارف است، چنانچه این گونه افراد، ماه را دیدند و واقعا سخن آنان صحیح بود و بدون استفاده از عینک و سایر ابزار توانستند ماه را ببینند، ولی هیچ کس دیگر نتوانست ماه را ببیند، یعنی چشم های متعارف قادر به دیدن ماه نبودند، حتی برای خود آنها هم این گونه رویت هلال اعتبار ندارد.

ایشان در ادامه فرمودند : وقتی معصوم علیه السلام فرمودند که هلال باید دیده شود یعنی باید با چشم متعارف و نه غیرمتعارف دیده شود، لذا در این صورت به طریق اولی دیدن هلال با ابزاری هم چون دوربین اعتبار ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با منصرف بودن سایر مصادیق متعارف فرمودند : در مسائل بسیار دیگری هم فقها فرموده اند که اطلاقات منصرف به مصادیق متعارف است، و این مساله در وضو، نماز، روزه و حج هم جاری می شود، مثلا در اعمال حج، در رمی جمرات اگر کسی سنگ ده کیلیویی بردارد و به طرف جمره پرتاب کند، گفته اند که فایده ندارد، چون در رمی جمرات سنگ های معمولی به اندازه سر انگشت و یا قدری بزرگتر متعارف است، و یا اگر کسی دانه های شن ریز را برای رمی جمره انتخاب می کند هم طبق نظر فقها اشکال دارد، و دلیل آن هم به جهت وجود روایات در این زمینه نیست چرا که روایتی در این رابطه وجود ندارد، بلکه به دلیل آن است که رمی جمرات به معنی مصادیق متعارفه است، لذا اگر غیر متعارف شد، در هر جا از ابتدا تا انتهای فقه، ادله آن از جمله در مورد رویت هلال منصرف است.

معظم له در رابطه با منصرف بودن احکام شرعی به مصادیق عرفی در رابطه با حد ترخص فرمودند : در حد ترخص، اذان متعارف ملاک است، یعنی اگر کسی که اذان می گوید صدای او بیش از حد متعارف بلند است، آن اذان اعتبار ندارد، یا خانه ای که بلندی آن بیش از یک یا دو طبقه است هم اعتبار ندارد، یا کسی که گوش تیزی دارد و بیش از حد متعارف می شنود، شنیدن آن اذان برای او اعتبار ندارد.

ایشان در رابطه با حکم کثیر السفر نمودند : در روایات ، عنوان کثیرالسفر نیامده است ، ولی فقها از این عنوان ، برای تسهیل استفاده کرده اند ، اما در روایات از دو عنوان استفاده شده ، که همین معنا را دارد ، عنوان اول مربوط به کسی است که شغل او سفر است ، ماننده راننده ، و عنوان دوم مربوط به کسی است که شغل او سفر نیست ، اما مثلا در شهری ساکن است ، ولی شغل او در شهر دیگری است ، و بایستی همه روزه یا بیشتر روزها ، بین شهر محل سکونت و شهری که در آنجا کار می کند ، رفت و آمد نماید ، به این عنوان ، کثیر السفر گفته می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با ملاک کثیر السفر فرمودند : آنگونه که در روایات آمده ، ملاک کثیر السفر بودن ، آن است که ده روز در یک جا اقامت نداشته باشد ، لذا اگر کسی که راننده است ، و یا محل کارش در شهر دیگری است و مرتب در حال سفر است ، و ده روز در یک جا استقرار ندارد ، نماز او ، هم در محل اقامت ، و هم در طول سفر تمام است و می تواند روزه نیز بگیرد.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر برای چنین شخصی اتفاق افتاد که ده روز در شهر خود بماند ، و بعد از ده روز از شهر خود خارج شد ، در اولین سفر ، نماز او شکسته است.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : ملاک در چنین مواردی ، مساله ی وطن نیست ، بلکه ملاک ، مسافر بودن یا مسافر نبودن است ، لذا اگر از نظر عرفی ، مسافر است ، نماز او شکسته است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با اطلاق عنوان کثیرالسفر بر برخی سفرها فرمودند: در گذشته های قدیم که به سفر حج می رفتند ، گاهی سفرها یک سال به طول می انجامیده ، لذا به این گونه سفرها ، کثیرالسفر نمی گویند ، چرا که سفر حج ، یک سفر است ، ولو یک سال طول بکشد ، یا اگر کسی از قم به مشهد ، قصد سفر داشت ، اما این سفر را در چند مرحله انجام داد ، مثلا در تهران یا شمال توقف کرد، تمامی این مراحل ، یک سفر محسوب می شود ، ولو مثلا در ده نقطه توقف کند ، و چون این یک مساله عرفی است ، این مراحل متعدد در یک سفر ، سفرهای متعدد تلقی نشده ، و حکم کثیرالسفر را ندارد ، و یک سفر محسوب می شود.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند: البته در مساله ی کثیرالسفر این اختلاف نیز وجود دارد که برخی از فقها ، مصداق کثیرالسفر را فقط در تجارت و تحصیل علم می دانند ، لذا اگر کسی به دلیل زیارت از شهر خود مثلا به مقصد مشهد مرتب در رفت و آمد است ، و یا مریضی که مرتبا برای درمان و پزشک به شهر دیگری مرتب سفر می کند ، یا برای تبلیغ مرتب سفر می کند ، طبق نظر برخی از فقها شامل حکم کثیرالسفر نمی شود.

ایشان در رابطه با حکم روزه برای کسی که مبتلا به دیابت است، فرمودند : کسی که مبتلا به دیابت است می تواند روزه بگیرد اما نباید غذا و حتی قرص یا حتی یک دانه برنج بخورد ولی به حد نیاز می تواند آب بنوشد و در این صورت روزه او باطل نیست.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر لازم است این فرد در برخی موارد غذا هم بخورد، می تواند غذا بخورد اما باید آن روزهایی را که غذا خورده، قضای آن را بجا آورد، ولی اگر فقط آب نوشید، نیاز به قضا ندارد، و اگر نتوانست قضا هم کند، قضا از او ساقط است و بایستی به جای آن فدیه پرداخت کند یعنی در ازای هر روز، سه ربع کیلو به فقیر نان بدهد.

ایشان در رابطه با برخی از الفاظ مترادف فرمودند : الفاظی که عرفا مترادف هستند ، دقّةً بین آنها فرق است ، مانند انسان و بشر ، در حالی که انسان و بشر ، هم معنا هستند ، آیا عدد انسان از بشر بیشتر است ؟ ، یا عدد بشر از انسان بیشتر است ؟ ، بله ، بنی آدم عدد کمتری نسبت به مابقی الفاظ هم معنا دارد ، چون که شامل خود آدم نمی شود ، اما بشر و انسان ، شامل خود آدم هم می شود ، ضمن آن که اینها با هم تفاوت دقّی دارند که بعضا در تفاسیر به آنها متعرض شده اند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با قاعده ی «الاسلامُ یَجُبُّ ما قَبْلَه» ، اسلام آوردن ، آنچه که قبل از آن بوده را برمی دارد و پاک می کند ، فرمودند : در فقه هم آمده که اگر شخصی مسلمان شد ، در برابر تمامی آنچه را که قبل از اسلام آوردن انجام داده یا انجام نداده ، تکلیف از او برداشته خواهد شد.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : همان گونه که «الاسلامُ یَجُبُّ ما قَبْلَه» در مورد غیرمسلمانان جاری می شود ، «الایمانُ یَجُبُّ ما قَبْلَه» نیز شامل کسانی که مومن نبودند و ایمان آوردند نیز می شود ، و اگر چه که این تعبیر روایت نیست ، اما از مضمون است و از روایات استفاده شده است.

ایشان در رابطه با برخی از احکام طلاق خُلع فرمودند : گرفتن پول از زن جهت راضی شدن مرد برای طلاق دادن و یا طلاق دادن زن در قبال بخشش مهریه در طلاق خُلع دارای شرایطی است موارد آن مختلف است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در جایی که طلاق دادن بر شوهر واجب نیست، چنانچه زن تقاضای طلاق داد اما مرد تمایل به طلاق دادن ندارد، اگر مرد در قبال پذیرش طلاق، از زن مطالبه پول نماید و یا زن در قبال طلاق، مهریه خود را به شوهر ببخشد، این نوع طلاق که طلاق خُلع نام دارد صحیح است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : اما اگر شرایط به گونه ای است که بر مرد، طلاق دادن واجب است و بر زن جایز است که مرد را به طلاق دادن الزام کند، در چنین شرایطی مرد، حق پول گرفتن ندارد.

ایشان در رابطه با حکم نماز با لباس یا بدن آلوده به خون فرمودند : اگر لباس یا بدن انسان، آلوده به خون در هنگام نماز باشد، در جایی که متوجه این آلودگی نشد و پس از نماز متوجه این آلودگی شد، اشکال ندارد و نماز او صحیح است، اما اگر قبل از نماز متوجه آلودگی شد و بعد فراموش کرد و با همان حالت نماز خواند، باید نماز خود را اعاده و یا قضا نماید.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم تداخل اسباب و مسببات در غسل و وضو فرمودند: نظر اجماعی فقها این است که در غسل ها تداخل وجود دارد، یعنی اگر ده غسل بر شخصی واجب است، مثلا همزمان هم غسل جنابت و هم غسل مس میت بر او واجب است و اتفاقا آن زمان، مقارن با روز جمعه شده و می خواهد غسل جمعه کند، با نیت همه غسل ها می تواند یک بار غسل نماید، لذا در غسل ها و وضوها نظر اجماعی این است که تداخل وجود دارد و با یک غسل و یک وضو می توان نیت چند غسل و وضو نمود.

معظم له در رابطه با تشابه حکم حرم های مطهر معصومین علیهم السلام با مساجد فرمودند : حکم حرم های مطهر معصومین علیهم السلام همانند مسجد می باشد و در حالت حیض و جنابت نمی توان وارد آنجا شد، مگر آنکه آن فرد از یک در وارد و از دیگر خارج شود و چیزی را در آنجا نگذارد حتی اگر آن چیز قرآن باشد.

ایشان در ادامه فرمودند : منظور از حرم جایی است که قبر طاهر معصوم علیه السلام قرار دارد و اطراف آن هم شامل حکم مسجد می شود اما سایر قسمت های حرم مطهر از جمله رواق ها را شامل نمی شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با دلیل مجمل بودن برخی از آیات قرآن کریم فرمودند: خدای عزوجل برخی از چیزها را عمدا مجمل قرار داده است، لذا برخی از آیات را به این شکل نازل فرموده و همان گونه که در آیه ۷ سوره آل عمران آمده : وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ، تأویل آن را کسی جز خداوند و اهل دانش ندانند.

معظم له در ادامه فرمودند : لذا خدای عزوجل، خود چنین خواسته که چیزهایی در قرآن کریم مجمل باشند و همگی آن را نفهمند، و این غرض خدای متعال بوده است.

ایشان در رابطه با فایده این کار فرمودند : فایده این کار این است که افراد مکلف به کسانی مراجعه نمایند که خدای عزوجل و قرآن کریم، آنان را حجت قرار داده است که منظور معصومین علیهم السلام می باشند، لذا هدف خدای متعال از ابتدا این بوده که فهم تمام آیات قرآن برای همه افراد ممکن نباشد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست های علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: مرتبت حضرت عباس و حضرت زینب علیهما السلام پس از معصومین، برخی از احکام اعراض از وطن، احکام غسلی که کفایت از وضو می کند، ملاحظاتی در رابطه با وجوب تقلید، موارد وجوب نفقه در اقارب چه عمودین و چه غیرعمودین، احکام تبعیت زن از شوهر در وطن، برخی از رفتارهای بنی عباس برای آنکه خود را جانشین پیامبر جلوه دهند، برخی از احکام مربوط به آیت الکرسی، حکم برف برای طهارت و رفع نجاست، برخی از احکام مربوط به شبهه محصوره و غیرمحصوره، تعریف فقیر شرعی، شرح داستان بیعت رضوان یا بیعت شجره، شرح آیه ۱۸ سوره فتح، جایگاه ابن عباس در روایات از نظر فقها، و حکم نخواندن زیارت هنگام تشرف به حرم معصومین، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.