حکم تلقیح نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیه

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه بیست ویکم شعبان سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با نواب خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمان غیبت صغری فرمودند : در زمان غیبت صغری چهار نفر از طرف حضرت ولی عصر نیابت خاصه داشته اند که در روایات از ایشان تعبیر به سفرا شده است.

معظم له در رابطه با میزان اختیارات نواب عام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمان غیبت کبری فرمودند : اما در شرایط حاضر که فقها نائب عام حضرت حجت هستند، و به دلیل آنکه نائب امام هستند، ولایت دارند، اما در اینکه این ولایت، فقط ولایت حسبه و یا فراتر از آن است، محل اختلاف میان فقها می باشد، حسبه به معنای «لله» و برای خدا بودن است که در توصیف آن گفته شده که «یحسب لله» یعنی آن چه که برای خدا محسوب می شود، که این قسم از ولایت را همه فقهای شیعه پذیرفته اند و نسبت به آن اجماع دارند.

ایشان در رابطه با حکم تلقیح نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیه فرمودند : برداشت من از ادله این است که زن شوهردار نمی تواند چنین کاری انجام دهد، هم چنین زنی که مانند خاله، عمه و خواهر با انسان محرم است نیز نمی تواند چنین کاری انجام دهد، و نیز زنی که شوهر ندارد اما در عده قرار دارد هم نمی تواند این کار را بکند، لذا زن در چنین شرایطی باید نامحرم باشد و شوهر نداشته باشد و در عده هم نباشد، به اضافه آنکه در آن لحظه اگر عقد موقت جاری کنند، اشکال ندارد، وگرنه به نظر من اشکال دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم تلقیح زن شوهرداری که می خواهد برای بچه دار شدن از نطفه مرد اجنبی استفاده کند، فرمودند : چنین زنی لازم است که در زمان تلقیح، چه آن زمان دقایقی بیش به طول بینجامد و چه افزون بر ساعت باشد، زوجه ی صاحب نطفه باشد، یعنی باید آن زن از شوهرش طلاق گرفته و دوران عده خود را هم بگذراند، و سپس به زوجیت آن مرد صاحب نطفه ولو به صورت عقد منقطع و فقط در زمان تلقیح در آید، حتی اگر میان آنها هیچ ملاقات و دیداری صورت نگیرد.

معظم له در ادامه فرمودند : در این صورت وکیل دو طرف می توانند آن مرد و زن را به عقد یکدیگر درآورند، حتی اگر این عقد به صورت منقطع و به مقدار یک یا چند ساعت باشد، لذا لازم است که در هنگام قرار دادن نطفه ی مرد در رحم زن، آن زن با صاحب نطفه محرم باشد، و هم چنین دارای همسر نبوده و نیز در ایام عده بسر نبرد، و در عقد صاحب نطفه ولو با عقد منقطع و به صورت کوتاه مدت قرار داشته باشد.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : بنابراین قرار دادن نطفه آن مرد در رحم این زن، اگر با ازدواج منقطع صورت بگیرد و میان آنها محرمیت حاصل شود، با این شرایط، اشکال شرعی ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم چگونگی بازگشتن این زن به شوهر اصلی خود، فرمودند : زمانی که عده ی این نطفه به اتمام رسید، یعنی زمانی که وضع حمل این فرزند فرارسید، این زن پس از وضع حمل نطفه یعنی پس از ولادت فرزند می تواند همسر داشته باشد، مثلا می تواند به همسر اصلی خود بازگردد و با او ازدواج کند.

معظم له در رابطه با حکم پدر و مادر فرزندی که از این طریق به دنیا می آید، فرمودند : این فرزند، فرزند شوهر اصلی این زن محسوب نمی شود، و در حقیقت مادر این فرزند، این زن و پدر واقعی او صاحب نطفه است.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر عقد صورت نگیرد زنا محسوب نمی شود، و بر اساس اجماع، حکم زنا ندارد، اما اینکه آیا این کار جائز یا حرام است، این مساله محل اختلاف است، و به نظر من این کار حرام است و جائز نیست، هم چنین جماعتی مانند صاحب جواهر، ظاهر کلام او دلالت بر حرمت دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم نمازی که به دلیل بلند بودن ناخن پا، انگشت پا به زمین نمی رسد، فرمودند : اگر چنین شخصی سالها نماز را به این صورت بخواند، جماعتی از فقها به دلیل دقت گفته اند که نماز این شخص باطل است اما از نظر علمی معلوم نیست که باطل باشد، لذا باید آن فتوا را احتیاط تلقی کرد.

معظم له در تشریح علمی این مساله فرمودند : قاعده ای تحت عنوان «لو کان لبان» وجود دارد که سه مقدمه دارد و فقها به آن استناد می کنند و بر مبنای این قاعده، بر اساس قیاس استثنائی، در برخی موارد و با قیود خاص می توان از عدم شیوع و فراگیری یک حکم دریافت که مقصود شارع چیز دیگری است.

ایشان در رابطه با تطبیق این قاعده با مساله مذکور فرمودند : به نظر من این قاعده در اینجا هم صدق می کند، یعنی در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، مشرکانی که مسلمان شده بودند، این گونه نبوده که همه آنها ناخن پای خود را گرفته باشند و انگشت پای آنها در سجده به زمین برسد، لذا اگر بنا بود نماز کسی که ناخن او بیش از حد بلند بوده باطل باشد، حتما این مساله ذکر می شد و چون ذکر نشده، بنابراین اشکالی ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : لذا از باب قاعده ی «لو کان لبان» می توان گفت نماز چنین شخصی بر اساس بحث علمی باطل نیست، اما در مقام فتوا از باب احتیاط چنین نظری داده اند، اما قاعده این است که اگر فتوا داده شده که چنین شخصی باید نمازهای خود را ولو سالها به این صورت خوانده قضا کند، بایستی این را از باب احتیاط در نظر گرفت، چون علی الظاهر قاعده ی «لو کان لبان» در چنین مواردی جاری می شود.

معظم له در پاسخ به این سوال که آیا ناخن پا عضوی از بدن نمی باشد که در صورت قرار گرفتن آن در سجده به عنوان یکی از اعضای هفت گانه تلقی گردد، فرمودند : ناخن عضوی از بدن است اما ظاهر ادله و روایات بیانگر آن است که سر انگشت و نه ناخن باید روی زمین قرار بگیرد.

ایشان در ادامه فرمودند : چرا که دلیلی که می گوید : يسجد على سبعة أعظم، ناخن، عظم و استخوان محسوب نمی شود، بلکه چیزی اضافه بر انگشت پا می باشد، چون در روایات قرار گرفتن استخوان در حالت سجده مورد تاکید قرار گرفته است و به عنوان مثال پیشانی، زانوها و انگشتان پا، استخوان هستند اما ناخن، استخوان نمی باشد، لذا کسانی که فتوا به باطل بودن نماز داده اند، به لحاظ دقت درست، چنین نظری داده اند، اما از نظر من با توجه به قاعده «لو کان لبان» می توان گفت که باطل بودن آن نمازها مسلم نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم معامله زمین هایی که در گذشته صورت گرفته و به دلیل عدم وجود ابزار دقیق برای اندازه گیری، متراژ تقریبی ملاک معامله ها بوده اما در حال حاضر مشخص شده که متراژ واقعی به گونه دیگری است، فرمودند : این گونه معاملات مصداق غرر نمی باشد، چرا که پیامبر اکرم مردم را از غرر در نهی فرموده اند.

معظم له در ادامه فرمودند : چنانچه غرر در معامله وجود نداشته باشد، آن معامله صحیح است و اشکال ندارد، و در این معامله ها اگر از ابتدا غرر و ضرری متوجه نبوده، معامله صحیح است اما اگر از ابتدا چنین منظوری در کار بوده است، بایستی مازاد آن بازگردد و یا رضایت شخصی که دچار ضرر شده، جلب شود.

گفتنی است که غرر در لغت به معنی خطر، نیرنگ و غفلت آمده است، و در اصطلاح منظور از معامله غرری، معامله ای است که توام با خطر بوده و متعاملین در زمان انجام آن، توان تشخیص سودمند یا زیانبار بودن معامله را ندارند.

برخلاف اختلاف نظرهایی که وجود دارد مصادیق معاملات مزبور معاملاتی است که مورد آن مجهول یا مقدور التسلیم نباشد، حکم این معاملات بصورت مستقل از آیات قرآن بدست نمی آید و مشهور استناد به روایت نهی نبی اکرم از بیع غرری می باشد.

هر غرری موثر در صحت معامله نبوده و باید در معاملات معوض و مربوط به مورد معامله باشد به گونه ای که موجب اتصاف عقد به آن شود.

ایشان در رابطه با وصیت فردی که برای خواندن نماز میت و تلقین خود، شخصی را معین کرده، فرمودند : اگر آن شخص در زمان حیات آن فرد قبول کرده که این کار را انجام دهد، بر او واجب می شود و در حقیقت به منزله عقد محسوب می شود، اما اگر آن شخص در زمان حیات میت از چنین وصیتی خبر نداشته و پس از مرگ به او خبر داده اند که چنین وصیتی انجام داده، برخی از فقها نظر داده اند که بر اساس برخی از روایات اگر مشکل و ضرر و حرجی وجود نداشته باشد، بر آن شخص واجب است، اما برخی از فقها نظر داده اند که واجب نیست، و در مجموع این مساله محل اختلاف است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تعلق گرفتن خمس به نوه ای که در خارج از کشور زندگی می کند و فقیر است، فرمودند : برای خوراک، لباس و مسکن نمی تواند خمس را پرداخت کند اما چنانچه این نوه دچار قرض و یا مشکلات دیگری شده، اشکال ندارد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شرح برخی از موارد مربوط به قاعده فراغ و تجاوز، نقش و اعتبار عرف در شرع و عقل، برخی از احکام مربوط به خمس، حکم نمازی که در هنگام عدم دسترسی به آب با تیمم خوانده شده اما بعدا دسترسی به آب وجود داشته، افضل بودن حضرت حجت بر هشت امام قبل از خود، برخی از مکروهات در روزه، مبانی صدور فتوا توسط فقیه علیرغم کامل نبودن سلسله روایان احادیث، چیزهایی که به عنوان «حَبْوَة» در ارث به ولد اکبر می رسد، حکم ذرات باقی مانده از بنایی و رنگرزی در محل وضو، حکم نماز و روزه پدر و مادر بر دختر بزرگ در صورت نداشتن فرزند پسر، حکم خمس در مورد منزلی که با قرض خریداری شده، حکم نماز و روزه پدر بر ولد اکبر در صورتی که به او «حَبْوَة» داده نشده، حکم تقصیر و دیه مرگ مسافرانی که توسط راننده سوار ماشین شده اند و یا موسسه ای که ماشین فرستاده در صورت تصادف، و حکم استفاده از طلا برای مرد، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.