آیت الله العظمی شیرازی: زوجه از عین ساختمان و زمینی که در آنجا سکونت داشته اند، ارث نمی برد، اما در غیر این مورد، از تمامی موارد دیگر، چه از ساختمان و حتی سایر زمین ها ارث می برد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز دوشنبه هشتم شعبان سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با نحوه ارث بردن زوجه فرمودند: دلیل خاصی در رابطه با ارث زوجه وجود دارد که زوجه از عین ساختمان و زمینی که در آنجا سکونت داشته اند و متعلق به زوج بوده، ارث نمی برد، اما در غیر این مورد، از تمامی موارد دیگر، چه از ساختمان و حتی سایر زمین ها ارث می برد.

معظم له در ادامه فرمودند : مثلا اگر زوج دارای خانه های متعددی است که در یکی از این خانه ها، او و خانواده اش سکونت دارند، اما سایر خانه ها را اجاره داده است، زوجه در چنین شرایطی از ساختمان سایر خانه ها و حتی زمین آنها ارث می برد.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: لذا ارث زوجه از خانه ای که در آنجا همراه با شوهرش سکونت داشته است، این گونه است که از زمین این خانه و از عین ساختمان ارث نمی برد و فقط از قیمت خانه ارث می برد.

آیت الله العظمی شیرازی دررابطه با ارث بردن زوجه از زمینهای کشاورزی فرمودند: اگر زوج، زمین کشاورزی و یا باغی داشت که همراه با خانواده اش در آنجا سکونت هم داشتند، زوجه از زمین آنجا هم ارث نمی برد، و فقط از قیمت درخت های آن ارث می برد، اما اگر زوج، زمین کشاورزی و باغی داشت که از آن برای کسب و کار و خرید و فروش استفاده می کرد، از تمام آن ارث می برد.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر شک در زیاده و یا نقیصه ی مخصص حاصل شد، قدر متیقّن، عمومات را تخصیص می زند، و عمومات می گوید که زوجه مانند سایر ورثه از همه چیز ارث می برد، فقط یک نوع زمین در اینجا تخصیص خورده و استثنا شده است، زمینی که در آن خانه‌ای ساخته شده و در آن سکونت داشته اند یا باغی که در آن سکونت داشته اند اما اگر زمین های دیگری وجود داشت که از آنها خرید و فروش می کرد، از تمام آنها ارث می برد.

ایشان در رابطه با مفهوم مؤونه در خمس فرمودند : روایتی از امام جواد علیه السلام در رابطه با خمس نقل شده که « الخمس بعد المؤونة » ، خمس بعد از کسر شدن مخارج زندگى است ، یعنی مؤونه خمس ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در تشریح معنای مؤونه فرمودند : مفهوم ظاهری مؤونه ، آن چیزی است که مصرف می شود ، و در روایت دیگر هم آمده : « فِي كُلِّ عَامٍ » در هر سال ، یعنی باید مؤونه ی  آن سال باشد.

معظم له در ادامه فرمودند : شارع از مؤونه نام برده  ، اما آن را معنا نکرده است ، لذا باید برای شناخت معنا و مفهوم آن ، به عرف مراجعه نماییم و ببینیم که عرف به چه چیزی مؤونه می گوید ، اگر چه در ظاهر ، مؤونه به معنای چیزی است که مصرف می شود.

ایشان هم چنین در ادامه تاکید فرمودند : قید دیگری که گفته شده این است که مؤونه‌ی آن سال باشد ، پس دو قید دارد ، اول آنکه مؤونه باشد ، و دوم آنکه مؤونه ی آن سال باشد ، لذا اگر فرض کنید شخصی از مخارج امسال خود، برای مخارج دو سال خانواده خود برنج خریداری نمود ، در چنین شرایطی آنچه که مؤونه و مصرف امسال اوست ، شامل خمس نمی شود ، اما آنچه که برای مؤونه سال آینده است ، و از مخارج سال جاری خریداری نموده ، چون مربوط به امسال نمی شود ، شامل خمس می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم خمس در رابطه با جهیزیه فرمودند : در رابطه با جهیزیه چون در ادله وارد نشده ، ما باید ببینیم که چه چیزی مصداق مصرف آن سال حساب می شود ، و هر سالی برای آن سال در نظر گرفته می شود ، مثلا اگر از مخارج امسال برای دخترش جهیزیه خریداری می کند ، که هر وقت ازدواج کرد ، آنها را به عنوان وسایل منزل استفاده کند ، و مشخص نیست که زمان ازدواج او ، امسال و یا چند سال آینده است ، لذا این کالاها باید مؤونه امسال حساب شود ، با این دو شرط اگر عرفا مؤونه امسال بود ، خمس به آن تعلق نمی گیرد.

معظم له در ادامه فرمودند : شخصی که می خواهد برای دختر خود ، جهیزیه تهیه کند ، و یک جا نمی تواند آنها را خریداری نماید ، چنانچه متعارف باشد که به تدریج ، این خریداری صورت بگیرد ، چرا که در برخی از کشورها از جمله عراق ، متعارف نیست ، با این دو شرط ، اشکال ندارد ، اما اگر کسی ثروتمند است ، و می تواند جهیزیه دختر خود را یکجا خریداری نماید ، اگر در چنین شرایطی به تدریج خریداری نمود ، حکم او شامل این مساله نمی شود.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : اگر کسی پول کنار بگذارد که هر وقت دخترش خواست ازدواج کند ، برای او جهیزیه خریداری نماید ، این پول ، مؤونه محسوب نمی شود ، چرا که مؤونه به معنای مصرف است ، اما پول به معنای مصرف و مؤونه نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در مؤونه ، شانیت افراد هم شرط است ، چون اگر مصرف سالیانه بیش از شان باشد ، شامل عمومات خمس می شود ،و استثنا که مؤونه باشد ، از آن منصرف می شود ، مثلا اگر شان کسی ، داشتن منزل یک میلیارد تومانی است ، اما به دلیل سودی که در برخی از معاملات ، نصیب او شده ، در منزل ده میلیارد تومانی می نشیند ، در ادله خمس آمده که : فی کل ما افاد الناس، من قلیل او کثیر ، و این قاعده ، شامل حال او می شود ، اما مؤونه ، شامل حال او نشده ، چون بیش از شان اوست.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند : کسانی که قدرت تهیه جهیزیه را به صورت یکجا ندارند ، تهیه تدریجی آن ، بلااشکال است ، به شرط آنکه جنس و کالا خریداری نماید ، نه آنکه پول کنار بگذارد و بخواهد با آن پول ، جهیزیه خریداری نماید.

ایشان در رابطه با یکی از دلایل لزوم تقلید از فقیه جامع الشرایط فرمودند : اگر کسی اهل تخصص و اجتهاد نیست ، لازم است از فقیه عادل جامع الشرایط تقلید کند ، مسائل شرعی را از او سوال کند تا دچار افراط و تفریط نشود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : احتیاط در برخی از احکام فقهی ، روشن است ، اما در برخی از موارد ، روشن نیست ، لذا برخی از فقها در این رابطه نظر داده اند از آنجا که افراد عامی و ناآشنا به احکام فقهی ، غالبا و نه دائما ، نمی توانند وجه احتیاط را تشخیص دهند ، واجب است تقلید کنند.

معظم له با ذکر مثالی ، دلیل این نظریه فقهای مذکور را چنین بیان فرمودند : وقتی انسان مجتهد نیست ، و مساله را نمی داند ، و از روی استنباط نمی تواند آن را به دست آورد ، و وجه احتیاط را هم نمی داند ، لذا منحصر در این می شود که تقلید کند ، همانند مریضی که برای معالجه بیماری اش ، راه او منحصر به مراجعه به پزشک می شود ، چون این فرد ، خودش مجتهد در طب و پزشکی نیست ، تا خودش بتواند برداشت کند که برای معالجه بیماری اش ، چه کاری باید انجام دهد ، و و جه احتیاط را هم نمی داند ، لذا منحصر در این راه می شود که از یک پزشک تقلید کند ، و نزد او برود ، و وقتی آن پزشک برای او تجویز کرد که روزی دو یا سه قرض مصرف کند ، به دستور او عمل می کند ، بدون آنکه بداند وجه آن چیست ، یعنی رجوع جاهل به عالم صورت گرفته است.

ایشان در رابطه با شخصی که مدتی مرجع تقلید نداشته ، و اعمال خود را بدون تقلید  از مجتهد انجام داده است ، فرمودند : چنانچه این شخص ، پس از مدتی برای خود ، مرجع تقلید انتخاب نمود ، طبق فتوای این مرجع تقلید ، بایستی اعمال گذشته ی خود را تطبیق دهد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین فرمودند : جماعتی گفته اند که من هم برداشتم همین است که اگر اعمالی که در گذشته انجام داده ، از جمله نمازی که خوانده ، روزه ای که گرفته ، حجی که رفته ، طبق یک حجتی بوده ، ولو آن حجت در آن زمان ( یعنی اگر در آن زمان می خواست تقلید کند ، لازم بود از چه کسی تقلید کند ) ، اگر اعمالش ، طبق فتوای آن مرجع تقلید بوده ، اشکال ندارد ، و کافی است ، یا اگر اعمالش طبق فتوای مرجع تقلیدی که الان هم از آن تقلید می کند ، هم بوده ، اشکال ندارد ، و اعمالش صحیح است.

معظم له در رابطه با انتخاب راه بهتر در این زمینه فرمودند : بهتر آن است که این شخص از مرجع تقلیدی که در حال حاضر از او قرار است تقلید کند ، تکلیف خود را بپرسد ، و طبق آن عمل کند.

ایشان در رابطه با مساله تقلید از اعلم فرمودند : در جایی که اعلمیت شرط است ، و اعلم موجود است ، و دسترسی به او وجود دارد ، و فتوای او با فتوای غیراعلم اختلاف دارد ، و در مساله ای که محل ابتلاست ، فتوای غیراعلم موافق احتیاط نباشد ، با این شروط ، تقلید از غیراعلم باطل است ، اما در غیر از این شروط ، اشکال ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در جایی که مراجعه به اعلم ، در صورتی که اعلم محرز باشد ، یا برای تشخیص اعلم ، انسان دچار حرج و ضرر شود ، یعنی اگر می داند که یک نفر از میان چند نفر مرجع تقلید ، اعلم هستند ، اما اگر بخواهد تحقیق کند تا مطمئن شود ، که کدام اعلم هستند ، دچار حرج و ضرر می شود ، قاعده لاحرج و لاضرر ، وجوب این مساله را رفع می کند.

معظم له در ادامه تاکید فرمودند : در جایی که محرز بشود اعلمی هست ، و در مراجعه به او ، و تشخیص او ، حرج و ضرر نباشد ، و محرز باشد که در مساله ی محل ابتلای او ، اختلاف بین اعلم و غیراعلم هست ، و فتوای غیراعلم ، مطابق با احتیاط نباشد ، با این قیود ، تقلید از اعلم بنابر احتیاط وجوبی لازم است ، و اکثر فقها از جمله صاحب عروه در این زمینه فتوا به وجوب نداده اند ، بلکه احتیاط واجب دانسته اند.

ایشان در رابطه با ملاک بودن عرف در موضوعات فرمودند : تعیین احکام با شارع است ، اما در موضوعات ، نظر عرف ملاک است ، و منظور از عرف ، عرف عام است ، و لازم نیست آن عرف ، عرف متشرعه و یا حتی مسلمانان باشد ، مثلا شارع فرموده که قطع رحم حرام است ، اما مصداق قطع رحم را بیان نکرده است ، لذا هر آنچه که در عرف ، به آن قطع رحم گفته شود ، حتی اگر در عرف غیرمسلمانان باشد ، مصداق قطع رحم محسوب می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم عقد دختر بچه نابالغ فرمودند : اگر دختر بچه ای را ولو به صورت موقت عقد کردند، و این دختر بچه، زوجه ی مردی می شود که به عقد وی در آمده، مادر و مادربزرگ این دختر بچه، همگی با شخصی که به عقد این دختر بچه در آمده، محرم هستند.

معظم له در ادامه فرمودند : در این زمینه، بهره بردن و منفعت لازم نیست، مثلا اگر کسی با خانمی ازدواج کرد، اما از ابتدا با آن خانم قهر است و بهره ای از او نبرده است، زوجیت او هم چنان برقرار است.

ایشان در رابطه با نصب امیرالمومنین علیه السلام به جانشینی و امامت در روز غدیر از سوی رسول خدا فرمودند : رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز غدیر علی بن ابی طالب علیهما السلام را به عنوان جانشین پس از خود منصوب فرمودند، و این بدان معنا نیست که نصب امیرالمومنین، حکایت از نصب غیر آن حضرت نداشته است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : لذا نصب امیرالمومنین در روز غدیر به معنای نصب همه ائمه اطهار علیهم السلام پس از امیرالمومنین، از امام حسن تا حضرت حجت علیهم السلام بوده است.

معظم له در رابطه چگونگی احراز منصب امامت در ائمه اطهار علیهم السلام فرمودند : امامان معصوم از لحظه ولادت و حتی قبل از ولادت، دارای منصب امامت بوده اند، اما امکان تصرف آن را مادامی که امامی قبل از ایشان موجود بوده، نداشته اند، مثلا امام حسین در زمان امامت امام حسن، به دلیل وجود آن امام، امکان تصرف نداشته اند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم قبول در طلاق و بذل، برخی از احکام نماز جماعت با حضور مردان و زنان، شرح آیه ۲۹ سوره یوسف، چگونگی پرداخت کفاره روزه به فقرا، برخی از احکام قاعده فراغ و تجاوز در نماز، برخی از احکام قیام متصل به رکوع و رکوع فراموش شده، شروط صحت مهریه، و حکم بازگشت به برخی از اجزای واجب و مستحب نماز، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.