سیستان، شراره نخستین قیام عاشورایی؛ غیرت ایرانی در امتداد کربلا
سیستان، شراره نخستین قیام عاشورایی؛ غیرت ایرانی در امتداد کربلا
در حالی که روایت‌های تاریخی عاشورا اغلب به کوفه و شام تمرکز دارند، برخی از گزارش های منابع معتبر نشان می‌دهد نخستین قیام مردمی برای خون‌خواهی امام حسین علیه‌السلام در سیستان یا زابل شکل گرفت.
این سرزمین با سابقه‌ای دیرین در حمایت از اهل‌بیت علیهم‌السلام، نخستین جرقه نافرمانی علیه حکومت اموی را روشن کرد.
بیشتر منابع رسمی و روایت‌های مشهور، قیام‌های پس از عاشورا را با خیزش توابین، مختار ثقفی یا واقعه حرّه در مدینه آغاز می‌کنند، اما در میان سطرهای فراموش‌شده تاریخ، نام سیستان یا زابل به‌عنوان شراره نخستین قیام خون‌خواهی امام حسین علیه‌السلام در برخی از منابع می‌درخشد.
بر اسای برخی از منابع تاریخی تنها چند ماه پس از فاجعه کربلا، مردمی در شرق ایران، پیش از هر شهر و منطقه‌ای، دست به اعتراض علنی علیه حکومت یزید زدند.
بر اساس منابعی چون تاریخ طبری و تاریخ سیستان، این قیام به رهبری عبدالله بن حرّ شکل گرفت و مستقیماً متوجه عبّاد بن زیاد، والی منصوب یزید در سیستان شد.
به‌رغم قدرت نظامی و قضایی کامل عبّاد، غیرت دینی مردم باعث شد او از ترس جان خود، با بیست میلیون درهم از بیت‌المال بگریزد و سیستان ماه‌ها بدون والی بماند.
دکتر حسن مظفری‌زاده، پژوهشگر تاریخ اسلام، در گفتگو با رسانه‌های محلی مانند سیستان‌پرس، تأکید می‌کند که پیوند مردم سیستان با اهل‌بیت علیهم‌السلام از زمان امام علی علیه‌السلام ریشه داشته و آنان در برابر هر گونه انحراف از مسیر حق، ایستادگی کرده‌اند.
او در ادامه می‌گوید: «این مردم از همان صدر اسلام نشان دادند که دفاع از حقیقت را به مصالحه با قدرت ترجیح می‌دهند.»
بر اساس این منابع تاریخی، قیام سیستان هرچند به‌ظاهر محدود بود، اما الهام‌بخش جریان‌هایی شد که بعدها در عراق و حجاز گسترش یافتند.
برخی مورخان معتقدند که رویدادهای مهمی همچون قیام مختار، ادامه همان شعله‌ای بود که نخستین‌بار در شرق ایران برافروخته شد.
بازتاب این قیام در حافظه فرهنگی مردم سیستان هنوز زنده است.
در مراسم‌های عاشورا و اربعین، برخی خانواده‌ها به‌صورت سنتی نام عبدالله بن حرّ را در مرثیه‌ها و نوحه‌ها می‌برند.
در شهرهایی چون زابل، زهک و هیرمند، مجالسی مردمی به یاد نخستین خیزش علیه قاتلان کربلا برگزار می‌شود که در آن، مفاهیم غیرت، وفای به عهد و دفاع از ولایت برجسته می‌شود.
سیستان یا زابل تنها نام یک منطقه نیست؛ بلکه رمز وفاداری مردمی است که بدون فرمان سازمانی و بدون انتظار از بیرون، خود آغازگر راهی شدند که تاریخ آن را با نام امام «حسین» علیه‌السلام به یاد دارد.
این قیام، اگرچه خاموش شد، اما همچنان شعله آن در دل مردمی روشن است که از دیرباز، پرچم عشق به اهل‌بیت را بر دوش کشیده‌اند.
