آیت‌الله العظمی شیرازی: انجام واجباتی مانند نماز، تنها در وقت معین شرعی آن واجب است و انجام آن در خارج از وقت، نیازمند دلیل خاص است
نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز دوشنبه دوازدهم ذی الحجه سال 1446برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت الله العظمی شیرازی در این نشست با اشاره به آیه ۷۸ سوره اسراء : أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَىٰ غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا ، نماز را وقت زوال آفتاب تا اول تاریکی شب به پا دار (یعنی نماز ظهر و عصر را از اول ظهر و نماز مغرب و عشاء را از اول تاریکی شب به پا دار) و نماز صبح را نیز به جای آور که آن نماز به حقیقت مشهود ( در نظر فرشتگان شب و فرشتگان روز) است ، فرمودند : در این جا ، شارع برای انجام واجبی مانند نماز ، وقتی را محدود و معین نموده است ، لذا زمانی که گفته شده در خارج از این زمان ها ، نماز خوانده نشود ، ساقط می شود.
معظم له در ادامه فرمودند : حال اگر انسان در وقت خودش ، نماز را نتوانست بخواند ، برای خواندن مجدد آن ، در خارج از این وقتِ معین شده ، دلیل لازم است ، و برای این مساله ، دلیل وجود دارد ، لذا گفته شده در برخی از اعمال عبادی مانند نماز ، که مکلف باید آن‌ها را در همان وقت انجام دهد، ولی اگر به دلایلی ، آن را ترک کرد و وقت مخصوص آن نیز سپری شد، موظف است آن را در خارج وقت قضا نماید.
ایشان با اشاره به احکام قضای نماز و وقت آن ها نیز فرمودند : در رابطه با وقت قضای نمازها میان فقها ، اختلاف وجود دارد ، که در کتب فقهی از جمله عروة الوثقی به تفصیل بیان شده است ، و یکی از موارد اختلاف ، قضای نمازی است که در سفر از انسان فوت شده است ، که این مساله هم در عروة الوثقی آمده است ، و مشهور میان فقها این است که قضا به امر جدید است ، اما در همین امر نیز که چگونه باید قضای نماز به جا آورده شود ، محل اختلاف میان فقها می باشد ، و مشهور این است که اگر در حالت سفر ، نمازی از انسان فوت شد ، ملاک برای قضا ، امر جدید است ، یعنی آخرین زمانی که انسان در شرایط قصر و یا اتمام بوده است.
آیت الله العظمی شیرازی در پاسخ به این سوال که اگر کسی اول وقت ظهر در شهر خودش بود ، و نمازش را نخواند ، یا آخر وقت در سفر بود ، و نماز را نخواند و آن نماز قضا شد ، باید نمازش را تمام یا قصر قضا کند ؟ ، فرمودند : مشهور میان فقها ، بر اساس برخی روایات این است که طبق آخر وقت قضا کند ، لذا اگر آخر وقت در شهرش بود ، قضا را به صورت تمام به جا بیاورد ، و اگر آخر وقت در سفر بود ، قصر قضا کند ، و برخی هم احتیاط کرده اند که جمع به جا بیاورد ، اما غالبا فرموده اند و من هم برداشتم همین است که قضا طبق آخر وقت است ، یعنی اگر آخر وقت در شهرش بوده ، تمام قضا کند ، و اگر آخر وقت در سفر بود ، قصر قضا کند.
معظم له در رابطه با قضای نمازی که در اماکن تخییری فوت شده ، فرمودند : در اماکن تخییری بین قصر و اتمام ، مانند مکه مکرمه ، مدینه منوره ، کوفه و کربلا ، اگر نماز قضا شد ، قاعده اش این است که قصر قضا کند ، چرا که در این مساله ، روایت خاص وجود ندارد ، لذا همانند سایر نمازهایی که اگر در سفر یا حضر قضا شد ، چه در حالت سفر و چه حضر ، قضای آن بر اساس همان وضعیتی است که در زمان ادا مکلف بوده ، این نماز هم باید به صورت قصر خوانده شود ، چرا که دلیل خاص وجود دارد که در کربلا نماز این گونه خوانده می شود و انسان مخیر بین قصر و اتمام است ، اما اگر هم چنان در کربلا حضور دارد و نمازی از او قضا شده ، باز هم برای قضا مخیر بین قصر و تمام است.
ایشان در ادامه فرمودند : این مساله در کتاب عروة الوثقی به صورت احتیاط وجوبی بیان شده که نماز ، قصر خوانده شود ، اما غالب فقها فتوا به قصر داده اند ، ولی برخی در حاشیه گفته اند تمام است ، فقط قاعده اش این است که چون اگر نماز در سفر قضا شود ، انسان در شهر خودش هم باید قصر قضا کند ، لذا در اینجا هم ، چون تخییر فقط در این مکان های چهارگانه جایز است ، قضای آن ، در خارج از مکان های چهارگانه ، قصر خواهد بود.
