آیت‌الله العظمی شیرازی: توبه بازگشت بنده به سوی خدا و بازگشت خدا به سوی بنده است
نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز سه شنبه شانزدهم شوال سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با سنجش اعمال انسان ها فرمودند: با اشاره به آیات ۱۰۲ و ۱۰۳ سوره مومنون : فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ آنان که میزان اعمالشان به وسیله طاعت الهی سنگین است ، از رستگاران هستند ، و آن ها که میزان هایشان از طاعت الهی سبُک است ، در نزد خود احساس ضرر می کنند و در جهنم گرفتار می شوند ، فرمودند : در روز قیامت برای سنجش اعمالِ هر كس ، معیار و موازينى وجود دارد و هر حسنه مانند نماز، زكات، و روزه ، اگر صحيح انجام شده باشد ، باعث ثقيل شدن و سنگینی میزان آدمی می شود و اگر آن اعمال ، ترک يا ضايع شده باشد ، میزان انسان ، سبُک و خفيف می شود.
معظم له هم چنین تاکید فرمودند : توبه یکی از کارهایی است که باعث سنگین شدن ترازوی عمل انسان در روز قیامت می شود ، و از جمله اعمالی است که حسنه ی بسیار بزرگ و سنگینی را به نامه اعمال انسان می افزاید ، و چه بسا اگر کسی یک عمر نماز نخوانده باشد و روزه نگرفته نباشد ، اما چنانچه ، توبه ی واقعی قبل از مرگ نماید ، خدای متعال وعده داده که از او بگذرد ، و حتی می توان گفت توبه ، خود یک عمل در برابر هزاران عمل است.
ایشان با اشاره به سبُک بودن میزان افراد گنهکار در روز قیامت و گرفتاری جاودانه آنان در جهنم فرمودند : در این آیه اشاره به این که انسان چه توبه کند یا توبه نکند ، اگر نامه ی عملش سبُک باشد در جهنم جاودانه و همیشگی خواهد بود ، نشده است ، و چنین معنایی در آن ، ظهور و اطلاق ندارد ، لذا از شک در ظهور ، عدم ظهور استنباط می شود ، و برای روشن تر شدن مفهوم آیات ، باید به معصومین علیهم السلام مراجعه کرد.
آیت الله العظمی شیرازی با تاکید مجدد بر سنگین بودن وزن توبه نسبت به سایر اعمال حسنه فرمودند : این که گفته شده ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ ، اگر مثلا در پنجاه سال نماز ، پنجاه حسنه در نظر گرفته شده ، در توبه مثلا یک میلیون حسنه برای انسان در نظر گرفته است ، و چه بسا انسان بتواند در آخر عمر موفق به توبه شده و تمامی گناهان او آمرزیده شده و با نامه عمل سنگین وارد محشر شود ، لذا نباید از رحمت خدا مایوس شد ، چرا که ناامیدی از رحمت خدا ، خود از گناهان بزرگ است.
معظم له در ادامه فرمودند : ااگر انسان استغفار و توبه واقعی کند ، نه تنها شامل استجابت دعا می شود بلکه حتی عادل می شود ، چرا که توبه شامل چند مرحله است ، در مرحله اول ، انسان باید از گذشته خویش ، پشیمان شود ، در مرحله بعد باید عزم آن را داشته باشد که در آینده ، آن را تکرار نکند ، و در مرحله سوم ، استغفار با لفظ و گفتن : اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّىْ وَّ اَتُوْبُ اِلَيْهِ است.
ایشان با تاکید بر لزوم استغفار و توبه زبانی ، فرمودند : دلیل خاص وجود دارد که انسان علاوه بر توبه و پشیمان شدن از انجام کار حرامی که قبلا مرتکب شده ، به زبان هم استغفار کند.
آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به فرازی از خطبه ۱۴۷ امیرالمومنین در نهج البلاغه : النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى ، پشيمانى از آنچه گذشت ، فرمودند : علاوه بر این فرمایش امیرالمومنین ، دلایل متعدد دیگری در روایات وجود دارد که استغفار یعنی جاری کردن بر زبان.
معظم له با اشاره به اینکه انسان می تواند از برخی از اعمال خود توبه کند ، فرمودند : اما بهتر آن است که از همه اعمال ، توبه صورت پذیرد ، چرا که توبه واجب فوری است.
ایشان در رابطه با تفاوت استغقار و توبه فرمودند: در استغفار فقط خداست که عیوب و گناهان انسان را می پوشاند اما در توبه هم انسان به سوی خدا و هم خدا به سوی انسان بازمی گردد.
آیت الله العظمی شیرازی در تشریح مفهوم استغفار فرمودند: استغفار برگرفته شده از غفران به معنای ستر و پوشاندن است، و در زبان عربی به کلاه خودی که در جنگ بر روی سر گذاشته می شود، مِغفَر گفته می شود، چرا که به وسیله آن از اصابت نیزه و شمشیر به سر جلوگیری می شود.
معظم له در ادامه فرمودند: معنای استغفار هم ستر و پوشاندن است، به گونه ای که ما از خدای متعال درخواست می کنیم که عیوب و گناهان ما را بپوشاند و از آن ها درگذرد، چرا که در روز حساب و هنگام عقوبت، مردم متوجه گناهان و عیوب ما می شوند.
ایشان در رابطه با مفهوم توبه فرمودند: توبه به معنای بازگشت است و هم در رابطه با خدا و هم انسان به کار می رود همان گونه که در ادعیه آمده که : اللهم إني تبت إليك فتب، خدایا من به سوی تو بازگشتم تو هم به سوی من بازگرد، لذا فردی که توبه می کند در حقیقت می گوید که خدایا من پشیمان شدم و از گناهان خود بازگشتم، تو هم به سوی من بازگرد.
آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به حدیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: التَّائِبُ مِنْ الذَّنْبِ كَمَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ، فردی که از گناهان خود توبه کرده همانند کسی است که اصلا گناه نکرده، فرمودند: اطلاقات این حدیث، حکایت از آن دارد که پس از توبه تمامی گناهان گذشته انسان پاک می شود، همانند زمانی که اصلا گناه نکرده، مگر آنکه حق الناسی به گردن انسان باشد که تا صاحب آن حق، راضی نشود، خدا هم از آن نخواهد گذشت، اما اگر حق خدای متعال باشد، پروردگار در آیه 53 سوره زمر فرموده است: لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا، هرگز از رحمت (نامنتهای) خدا نا امید مباشید، البته خدا همه گناهان را (اگر توبه کنید) خواهد بخشید، و این وعده الهی است که پس از توبه، تمامی گناهان را بیامرزد.
معظم له در ادامه فرمودند: مقتضای ادله این است که اگر کسی گناهی مرتکب شود، و فعل واجبی مانند نماز را ترک کند و مثلا یک روز نماز نخواند، و سپس توبه کند، یعنی پشیمان از نماز نخواندن شود، و نماز را بجا آورد، اگر این شخص مجددا دچار همان گناه یا گناه دیگری شد، گناهان گذشته او باز نمی گردد.
