آیت الله العظمی شیرازی: خبر ثقه و خبر عادل مطلقا معتبر است، حتی اگر ظن، به خلاف آن باشد، به خاطر ادله ای که وجود دارد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز یکشنبه هفتم شوال سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با اعتبار خبر ثقه فرمودند: خبر ثقه ولو افسق الفساق باشد، معتبر است، و خبر عادل هم حتی اگر انسان، ظن بر خلاف آن داشته باشد، معتبر است، و شارع آن را معتبر دانسته است، و مشهور میان فقها این است که خبر ثقه و خبر عادل مطلقا معتبر است، حتی اگر ظن ، به خلاف آن باشد، به خاطر ادله ای که وجود دارد.

معظم له در ادامه فرمودند: لذا مشهور میان فقها خصوصا در بین متاخرین، ثقه بودن کافی است و در باب خبر حسی و نه حدسی که نیاز به فتوا داشته باشد، عدالت لازم نیست، بنابراین در باب خبر حسی، ثقه بودن کافی است ، و وجود یک نفر هم کفایت می کند، چه شخص مومن باشد و چه غیر مومن.

ایشان در ادامه فرمودند: ثقه بودن در زبان و گفتار لازم است و صرف راوی بودن کافی نیست، و باید ثابت شود که او در گفتار و نوشتن راستگو می باشد، که اگر ثابت شد، مشکلی نیست، حتی اگر شیعه نباشد، چون راویان غیر شیعه در نزد ما وجود دارند، که نوفلی و مسعدة بن صدقه از جمله آنها هستند.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین در ادامه فرمودند: در روایات متعدد دیگر هم معصومین علیهم السلام تاکید فرموده اند که اگر خواستید از ما حدیث و روایتی نقل کنید، لازم است که آن فرد ثقه باشد، یعنی مشهور به آن باشد که او اهل کذب و دروغ نیست، و ملاک وثاقت است، یعنی کسی که انسان باور دارد که او آدم راستگویی است.

معظم له در ادامه فرمودند: تمسک به اِطلاق اِخبار ، در قاعده ی تسامح وجود دارد، اما در غیر از قاعده ی تسامح، من به یاد ندارم که یک حکم الزامی و التزامی، مترتب بر صرف الاخبار باشد.

ایشان در رابطه با مفهوم اجماع فرمودند: اجماع یعنی اهل خبره ی یک علم یا یک فن یا یک جریانی، بر چیزی اتفاق کنند، اهل خبره احکام شرعی هم، فقها هستند، اگر از هزار سال گذشته، از غیبت صغری تا به امروز، فقهای شیعه، که هم اهل خبره ی احکام هستند، و هم متدین و از اتقیا بوده اند، بر چیزی اتفاق کردند، این کاشفِ عقلایی است، و چون که طُرُقِ طاعت و معصیت، عقلایی است، مانند ظواهر که حجت و طریقِ عقلایی است، یا خبر ثقه که حجت و طریق عقلایی است، از همین باب، اجماع فقها نیز طریق عقلایی و حجت است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به عقلایی بودن اجماع اهل خبره ی دیگر علوم و فنون، فرمودند: اگر تمام پزشکان در طول تاریخ بر چیزی اتفاق کردند، اجماع آنان هم طریق عقلایی محسوب شده، و برای دیگران حجت است، و به آن عمل می کنند، لذا اگر اهل خبره هر فن و علمی بر چیزی اتفاق کردند، برای دیگران مُنَجِّز و مُعَذِّر خواهد بود.

معظم له با اشاره به معنای اجماع دخولی که معمولا در زمانی کاربرد دارد که مجتهد، نظرات فقهاء را در مسئله‌ای بررسی کرده و اتفاق آنان را در آن مسئله به دست می آورد، و با توجه به حضور معصوم در همه زمان‌ها، طبعا رأی معصوم هم در میان این افراد خواهد بود، هرچند مجتهد شخص امام را نشناسد، فرمودند: اگر کسی بگوید من یقین دارم که وقتی فقهای شیعه، اجماع بر مساله ای کردند، یکی از آنان، خودِ حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف است یا در اجماع حدسی که یقین داریم حضرت، موافق هستند، این حجت، و یکی از طُرُق طاعت و معصیت است.

ایشان با تاکید مجدد بر این نکته که فقیه هم چون پزشک ، اهل خبره است ، فرمودند: همان گونه که اگر پزشک بین خود و خدا، به نظریه ای دست یافت، چنانچه فقیه هم بین خود و خدا به برداشتی رسید، چون طریق طاعت و معصیت، عقلایی است، اگر این برداشت او در مسیر طاعت و معصیت قرار گرفت، و مشخص شد که این عمل، طاعت یا معصیت است، لذا در طریق عقلایی قرار گرفته است، مگر آن که شارع ، خودش توسعه یا تضییق داده باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: شارع در باب خبر واحد، توسعه داده، با آن که عقلا، به آن ملتزم نیستند، عقلا به عادل کار ندارند، و به دنبال آن نیستند که کسی شراب می خورد یا نماز نمی خواند، بلکه به دنبال این هستند که صدق لسان دارد یا خیر، اجماع هم این است که کافر نباشد یا در حکم کافر نباشد ، اما شارع در باب خبر عدل واحد، در موضوعات توسعه داده، و فرموده با آن که عقلا قبول ندارند، اما من قبول دارم.

معظم له هم چنین در رابطه با تضییق در طُرُق عقلایی فرمودند: گاهی شارع مانند قیاس، برای طُرُق عقلایی تضییق، قائل شده، با آن که عقلا، آن را قبول دارند، و اگر شارع، تضییق ، قائل نشده بود، به آن عمل می شد، اما چون شارع نهی فرموده، به آن عمل نمی شود، لذا اگر در جایی، شارع، تضییق یا توسعه نداده بود، طبق نظر عقلا، در مسیر طاعت و معصیت، حجت است.

ایشان در ادامه فرمودند: قطعیت صحت صدور روایت از معصومین علیهم السلام یکی از این دو سبب است بنا بر آنچه که مشهور بین فقهای شیعه است از شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی، سید رضی و تا به امروز یا باید سند آن معتبر باشد، یعنی از افراد ثقه نقل شده باشد تا به امام معصوم عیه السلام برسد یا اگر سند روایت معتبر نیست صدها نفر و یا بیشتر از فقهای شیعه که در حقیقت اهل خبره حدیث هستند و همزمان افراد متقی و پرهیزکار می باشند به آن روایت عمل کرده باشند که در این صورت، آن روایت معتبر خواهد بود اما اگر هر دو سبب موجود نباشد، معتبر نیست.