آیت الله العظمی شیرازی: شرط عدالت برای امامت جماعت اجماعی است ، البته برای کشف عدالت بنا بر نظر برخی از فقها حُسن ظاهر کافی است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز سه شنبه بیست و ششم شعبان سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شرط عدالت برای امامت جماعت فرمودند : این شرط لازم است و احدی از فقها بر خلاف آن ، مطلبی را نگفته است.

معظم له با اشاره به روایتی از امام باقر : لَاتُصَلِّ إِلَّا خَلْفَ مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ ، نماز نخوان مگر پشت سر کسی که به دین و امانت او مطمئن باشی ، فرمودند : در این جا اطمینان به دین داشتن ، به معنای مومن و اثنی عشری بودن است و مسلمان بودن کافی نیست ، و اطمینان به امانت داشتن هم به معنای عادل بودن است.

ایشان در ادامه فرمودند : شرط عدالت برای امام جماعت احراز لازم دارد ، و اگر انسان نمی دادند که امام جماعت عادل است ، نمی تواند پشت سر او نماز بخواند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با طریق کشف عدالت فرمودند : گاهی شخصی که ثقه است ، می گوید این امام جماعت عادل است ، و گاه از جهات دیگر احراز عدالت می شود ، اما بحثی در این جا مطرح است که در کتاب عروة الوثقی هم آمده و جماعتی از فقها معتقدند و من هم برداشتم همین است و آن این است که برای احراز عدالت ، حُسن ظاهر کافی است ، یعنی لازم نیست که انسان به باطن ، یقین پیدا کند ، البته این مساله محل خلاف است و اجماعی نیست ، اما بسیاری از متاخرین بر این عقیده اند.

معظم له با ذکر مثالی در رابطه با طریق احراز عدالت فرمودند : گاه انسان وارد شهر یا روستایی می شود و می بیند که نماز جماعتی برقرار است ، و امام جماعت را نمی شناسد ، اما وقتی می بیند جمعی از مومنین پشت سر او اقتدا کرده اند ، گاه این مساله موجب اطمینان می شود که اگر این شخص عادل نبود ، این همه جمعیت پشت سر او نماز نمی خواندند ، در چنین شرایطی برای او اطمینان حاصل می شود ، و این اطمینان برای او حجت است.

ایشان در رابطه با شرایط امام جماعت فرمودند : اثنی عشری بودن امام جماعت و عدالت او از روایات مختلف برداشت می شود و من در شرح عروة الوثقی در باب تقلید ، روایات مربوط به عدالت را که آن گونه که در ذهنم است که بیش از چهل روایت است ، ذکر کرده ام ، وقتی روایات را کنار هم جمع می کنیم ، از اَمَانَتِهِ معنای عادل بودن استنباط می شود ، و اما این که معنای عدالت چیست ؟ ، محل بحث و خلاف است ، و ظاهرا عدالت به آن معناست که یعنی کسی که از گناه کردن بدش می آید و اگر گناه کرد ، پشیمان می شود و توبه می کند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تعریف برخی از فقها از عدالت که گفته شده است : «العدالة عبارة عن ملکة راسخة باعثة علی ملازمة التقوی من ترک المحرمات و فعل الواجبات» ، عدالت عبارت است از ملکه راسخه­ای که باعث می­شود شخص عادل بر ترک محرمات و فعل واجبات ملازمت داشته باشد یعنی آن ملکه­­ای که منشأ ترک حرام و اتیان به واجب است ، فرمودند : در این جا کاشف از ملکه ، حُسن ظاهر است که انسان بر اساس آن ، عدالت را کشف می کند ولو کشف ظنّی بوده و علم نباشد ، و ظنّ در این جا یعنی حُسن ظاهر این فرد ، که مشخص می کند که او ملکه ی عدالت را دارا می باشد ، و همان گونه که همه ی ملکه ها نظیر ملکه ی شجاعت و ملکه ی کرم ، مراتبی دارند ، ملکه ی عدالت هم مراتبی دارد ، که اقلّ مراتب آن برای احراز عدالت کافی است.