آیت الله العظمی شیرازی: پرداخت خمس و زکات و رفتن به حج به خاطر منافع دنیوی و اخروی آن ضرر شمرده نمی شود

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز یکشنبه یازدهم ربیع الاول سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با ضرر در انجام برخی از فرائض فرمودند: برخی از فرائض با احتساب نفع آن، ضرر محسوب نمی شوند، همانند تاجری که که سفری طولانی می کند و در حین سفر مجبور به انجام هزینه های مالی فراوانی که در ظاهر ضرر است، می شود اما بیش از آن چون سود کسب می کند، این هزینه های مالی ضرر شمرده نمی شود.

معظم له در ادامه فرمودند: بنابراین پرداخت خمس و زکات و رفتن به حج هم به خاطر منافع دنیوی و اخروی آن نیز ضرر شمرده نمی شود.

ایشان با تفاوت قائل شدن میان اضرار به بدن و اضرار به نفس فرمودند: اضرار به بدن اشکال ندارد، اما اضرار به نفس یعنی جان اشکال دارد، یعنی انسان مانند خودکشی کاری کند که جان او به خطر بیفتد و از دنیا برود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تفاوت مفهوم ایذاء و تاذی فرمودند: ایذاء به معنای آن است که شخصی ، دیگران را با عمل خود اذیت می کند و هدف وی از انجام این کار، آزار رساندن به دیگران است، اما تاذی به آن معناست که دیگران از همان عمل ، دچار اذیت می شوند، اما فردی که این کار را انجام می دهد، نیت آزار رساندن به دیگران را ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند: در تاذی از باب «رُفِعَ ما لا يَعلَمونَ»، یعنی آنچه که انسان آن را نمی داند، بر او تکلیفی نیست، بر فردی که به قصد انجام آزار دیگران، عملی را انجام نمی دهد، تکلیفی وجود ندارد، چرا که در تاذی، دلیلی وجود ندارد که موجب حرمت شود، اما در ایذاء دلایل مختلفی وجود دارد، از جمله بنا بر آنچه که گفته شده: “لا تؤذي أحداً ، احدی را آزار نده.

ایشان با ذکر یک مثال در رابطه با تاذی فرمودند: اگر شخصی یک نانوایی در محلی دایر می کند، و فرد دیگری در همان محل نانوایی دیگری را راه اندازی می کند، و قصد نانوای دوم، آزار و اذیت دیگران نبوده است، اما طبیعتا نانوای اول دچار اذیت می شود، چرا که برای او مشتری کمتری خواهد آمد، در اتکاز متشرعه، این کار نانوای دوم حرام نیست، علیرغم آنکه به مال دیگران ضرر وارد خواهد شد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند: هر جا ایذاء باشد، غالباً و عادتا تاذی هم هست، اما در عکس آن ، این گونه نمی باشد ، زیرا ممکن است انجام کاری تاذی باشد، اما ایذاء نباشد ، چرا که ایذاء ، در دو مورد مصداق پیدا می کند: اول آن که فعلی را به قصد اذیت کردن دیگران انجام دهد، و دوم عرفاً آن فعل موجب اذیت دیگران بشود ، به هر حال ، دلیلی بر حرمت صرف تاذی، بدون اینکه یکی از این دو مورد در رابطه با آن مصداق داشته باشد، نداریم.

معظم له در در رابطه با برپایی عزای امام حسین که گاه موجب اذیت همسایگان می شود، فرمودند: در هنگام عزاداری ، اگر صدای عزاداری آنچنان بلند شود که موجب ایذاء همسایگان شود ، جایز نیست ، و در اینجا ارتکاز متشرعه ، ملاک برای تشخیص این موضوع است ، در غیر این صورت ، عزای امام حسین علیه السلام ، اگر در ارتکاز متشرعه ، این عمل را موجب آزار و اذیت دیگران نداند ، ولو تعدادی از افراد اذیت بشوند ، حرام نیست ، بلکه عزای امام حسین ، فضیلت بوده و از شعائر الهی است.

ایشان در ادامه فرمودند: ایذاء مطلقا حرام است ، اما در تاذی ، در برخی موارد که موجب اذیت نمی شود ، به آن تاذی گفته می شود ، در اینجا اگر ارتکاز متشرعه ، آن را ایذاء نداند ، اشکال ندارد ، و حتی احتیاط در موردی که ارتکاز متشرعه نیست ، لازم نمی باشد ، البته گاهی تزاحم پیش می آید ، مثلا برپا کردن عزای امام حسین فضیلت دارد و از شعائر است ، و مقدم بر احتیاط است ، در عین حال ، باب احتیاط ، وسیع است ، بنا بر قول شیخ انصاری که در جای خود به این بحث اشاره کرده است که در مقابل دلیل ، احتیاط معقول است ، طبعا من هم ، این را به آن اضافه می کنم که موجب وسوسه نشود ، یعنی این نظر من است ، اما احتیاط در هر جا خوب است ، ولی احتیاط وجوبی در اینجا لازم نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست در رابطه با حکم بلاد کبیره فرمودند : صاحب عروة الوثقی و برخی از مراجع تقلید معاصر ، در رابطه با بلاد کبیره ، محله را ملاک می دانند ، در حالی که بلاد کبیره در زمان ائمه علیهم السلام هم وجود داشته ، اما نامی از محله در روایات نیامده است ، لذا حکم بلاد کبیره همانند سایر شهرها بوده و تفاوتی با آنها ندارد.

معظم له با اشاره به آیه 101 سوره نساء : وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ ، و هنگامی که در سفر باشید باکی بر شما نیست که نماز را کوتاه به جای آورید ، فرمودند : از این آیه شریفه ، استفاده نمی شود که وقتی در یک شهر از محله ای به محله ی دیگر ، نقل مکان کردید ، نماز شما شکسته می شود ، بلکه منظور آن است که اگر از شهری به شهر دیگر سفر کردید ، حکم مسافر ، شامل حال شما می شود.

ایشان با اشاره به وضعیت کنونی برخی از شهرها مانند تهران و شهر ری ، بغداد و کاظمین ، دزفول و اندیمشک ، فرمودند : در شهرهای این چنینی که در حقیقت دو شهر متفاوت هستند ، اما پس از مدتی به دلیل گسترش خانه سازی و توسعه ی شهرها ، خانه های دو شهر به یکدیگر متصل شده اند ، ولو در اسم ، هم چنان متفاوت هستند ، و از لحاظ اداری هم دو عنوان گوناگون دارند ، اما حکم شهر واحد را پیدا کرده اند.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر ملاک بودن عرف ، فرمودند : اگر فاصله ی دو شهر ، با گسترش یافتن خانه ها ، کم شده و از نظر عرف ، اتصال برقرار شده ، حکم شهر واحد را دارند ، اما اگر میان دو شهر ، هم چنان صحرا ، فاصله باشد ، حکم شهر واحد را ندارند.

معظم له در رابطه با شهر هایی مانند نجف اشرف فرمودند : در خصوص نجف اشرف با توجه به عنوان خاص آن ، حکم آن مطابق با نگاه عرف است ، و هم چنان ، حکم دو شهر جداگانه را دارند ، اما اگر خانه های کوفه به سمت مسجد سهله ، گسترش یافت ، و به مسجد سهله متصل شد ، در نتیجه ، مسجد سهله هم جزئی از کوفه می شود ، اما نجف اشرف جزئی از کوفه نشده ، و در اینجا ملاک عرف است و مادام که عنوان نجف اشرف ، هم چنان بر این شهر باقی است ، حکم تخییر نماز ، شامل نجف اشرف نمی شود.

ایشان در ادامه فرمودند : وقتی دو یا چند شهر ، یا چند روستا ، به هم متصل شدند ، و از نظر عرف ، یک شهر محسوب شدند ، حتی اگر از نظر اداری دو یا چند اسم متفاوت داشته باشند ، مثل شهر ری که در حال حاضر ، متصل به تهران شده ، ولو از نظر اداری ، دو اسم گوناگون دارند ، حکم شهر واحد را دارند ، لذا اگر کسی از این طرف شهر تهران ، تا آن طرف شهر ری برود ، حکم مسافر را ندارد ، چون در زمان ائمه علیهم السلام نیز ، نظیر شهرهای بزرگ این چنینی وجود داشته است ، و این شهرها از ابتدا هم بزرگ نبوده اند ، بلکه به تدریج بزرگ شده و به یکدیگر متصل شده اند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شهرهایی مانند دزفول و اندیمشک که به یکدیگر متصل شده اند ، فرمودند : در چنین مواردی مثلا اگر وارد اندیمشک شدید ، گویا وارد دزفول گردیده اید ، و حکم هر دو شهر ، مانند هم است ، یعنی در زمانی که به هم متصل شدند و حکم شهر واحد را دارند.

معظم له با تاکید مجدد بر متفاوت نبودن حکم بلاد کبیره با سایر شهرها فرمودند : در زمان ائمه علیهم السلام ، مثلا سامرا ، از شهری کوچک ، تبدیل به شهری بزرگ شده و علاوه بر آن ، شهرهای بزرگ دیگری هم وجود داشته ، که به تدریج توسعه یافته اند ، اما ابدا اسمی از محله و احکام آن ، در روایات نیامده است ، لذا قاعده ی کلی آن است که وقتی شهرها و روستاها بزرگ شد ، ولو از نظر اداری دو یا چند اسم ، بر قسمت های مختلف آن ، گذاشته شد ، اما اگر اتصال ، صورت گرفته باشد ، عرفاً یک شهر محسوب می شود.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: احکام انواع طلاق، حکم معامله کالی به کالی، حکم فروش چک به مقدار کمتر از آن، حکم پرداخت دیرکرد، احکام فاصله در نماز جماعت، توضیحی در رابطه با دلایل قیام امام حسین، احکام مجهول المالک، توصیف بهشت و جهنم، و برخی از احکام قصاص و دیه، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت 11:15 به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.