آیت الله العظمی شیرازی: امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هنگام ظهور بر اساس سیره اجداد خود عمل می کنند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز پنج شنبه اول ربيع الاول سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با عمل به علم قاضی فرمودند : مشهور بین فقهای شیعه این است که قاضی حق ندارد به علم خود عمل کند ، بلکه باید طبق بیّنه و یمین عمل کند ، حتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که یقینا علم داشتند ، اما وقتی قضاوت می کردند می فرمودند : إِنَّمَا أَقْضِی‏ بَیْنَکُمْ‏ بِالْبَیِّنَاتِ وَ الْأَیْمَانِ ، [ای مردم!] تنها من در میان شما طبق شهادت شهود و سوگندها ، قضاوت می‌کنم ، در این روایت از تعبیر إِنَّمَا استفاده شده ، و إِنَّمَا از ادات حصر است ، لذا قاضی نمی تواند بر اساس علم و دانسته های خود ، قضاوت نماید ، حتی اگر قاضی ، شیخ انصاری و یا شیخ طوسی باشد.

معظم له هم چنین با اشاره به ایام حکومت امیرالمومنین عليه السلام فرمودند : علاوه بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که طبق علم خود عمل نمی کردند ، امیرالمومنین صلوات الله علیه هم طی پنج سال حکومت خود که بارها قضاوت کردند ، و حتی کتاب های مستقلی حول قضاوت امیرالمومنین ، به آن مقداری که به دست رسیده ، نوشته شده ، همانند پیامبر اکرم ، بر اساس بیّنه و اَیمان یعنی دلایل و شهود و سوگند افراد ، قضاوت می کردند.

ایشان در رابطه با برخی از روایاتی که در آنها اشاره شده که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف پس از ظهور ، بر اساس علم خود قضاوت دارند ، فرمودند : اگر حتی روایت صحیح در این زمینه وجود داشته باشد ، به من نشان بدهید ، در حالی که بر خلاف این ادعا دو روایت صحیح وجود دارد ، و در رابطه با ادعای قضاوت حضرت حجت بر اساس علم خود ، سی ، چهل روایت نقل شده که بیش از ۳۰ مورد آن ، مستند به یک راوی ضعیف است ، که همه او را تضعیف کرده اند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: اما دو روایت صحیح وجود دارد که یسیر بسیرة جده رسول الله و یسیر بسیرة جدّه أمیرالمؤمنین صلوات الله علیهما ، یعنی بر اساس سیره و روش جد خودشان حضرت رسول الله و جد خودشان امیرالمومنین صلوات الله علیهما عمل می کنند ، و پیامبر اکرم و امیرالمومنین ، بر اساس علم خودشان عمل نمی کردند.

معظم له با اشاره به آیه ۲۶ سوره ص ، يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ ، ای داود، ما تو را در روی زمین مقام خلافت دادیم، پس میان خلق خدا به حق حکم کن ، ضمن رد ادعاهایی که گفته اند امام زمان هم چون حضرت داود بر اساس علم خود قضاوت می کنند ، فرمودند : حق و عدل در اینجا به معنای این نیست که حضرت داود بایستی بر اساس علم خود عمل نماید ، بلکه در روایات در تفسیر همین آیه نیز آمده که منظور اَیمان و بیّنات است.

ایشان با تاکید مجدد بر اینکه مشهور بین فقها این است که قاضی حق ندارد که به علم خود عمل کند ، فرمودند : البته قول خلاف در این زمینه هم وجود دارد که بین حقوق الهی و حقوق مردم ، فرق گذاشته اند ، اما مشهور بین فقها این است که قاضی نمی تواند به علم خود عمل کند ، و حتی می بینیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، که قطعا علم وجدانی داشتند ، اما فرمودند : إِنَّمَا أَقْضِی‏ بَیْنَکُمْ‏ بِالْبَیِّنَاتِ وَ الْأَیْمَانِ.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: در روایات متعدد آمده و فقها در کتب فقهی مانند جواهر و غیر آن نیز مرقوم فرموده اند: که وقتی خدا خطاب به حضرت داوود فرمود: «فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ» ، حضرت داوود علی نبینا و آله و علیه السلام (قریب به این مضمون) به خدا عرض کرد: خدایا طرفین نزاع هر کدام ادّعا می کند حق با اوست من چه کنم؟ خدای متعال فرمود: «إقضِ بینهم بالبیّنات وأضِفهم الی اسمی یحلفون به». یعنی: طبق قسم و شاهد میان آنها حکم کن.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام، قَالَ: «فِی کِتَابِ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ أَنَّ نَبِیّاً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ شَکَا إِلی‌ رَبِّهِ الْقَضَاءَ، فَقَالَ: کَیْفَ أَقْضِی بِمَا لَمْ تَرَ عَیْنِی، وَلَمْ تَسْمَعْ أُذُنِی؟ فَقَالَ: اقْضِ بَیْنَهُمْ بِالْبَیِّنَاتِ، وَأَضِفْهُمْ إِلَی اسْمِی یَحْلِفُونَ بِهِ».

وعَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ: فِی کِتَابِ عَلِیٍّ (علیه السلام) أَنَّ نَبِیّاً مِنَ الْأَنْبِیَاءِ شَکَا إِلَی رَبِّهِ فَقَالَ: یَا رَبِّ کَیْفَ أَقْضِی فِیمَا لَمْ أَشْهَدْ وَلَمْ أَرَ، قَالَ: فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَیْهِ: أَنِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِکِتَابِی وَأَضِفْهُمْ إِلَی اسْمِی فَحَلِّفْهُمْ بِهِ، وَقَالَ: هَذَا لِمَنْ لَمْ تَقُمْ لَهُ بَیِّنَةٌ.

معظم له در رابطه با یکی از دلایل و حکمت های حرمت ربا فرمودند: مرجع تقلید راحل، مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی در کتاب الفقه، به مناسبتی به این نکته اشاره کرده و فرموده اند: که اقتصاد ریشه در سعادت و شقاوت مردم دارد، و با پول ، مردم سعادت پیدا می کنند و خوشبخت می شوند، و بدون پول، دچار شقاوت شده و بدبخت می شوند ، لذا اگر پول نباشد ، زندگی مردم دچار مشکلات عدیده می شود ، بنابراین ربا هم چون یک مساله ی زیربنایی است ، موجب بر هم زدن اقتصاد جامعه و وضعیت معیشت مردم می شود.

ایشان با اشاره به آیه آیه ۲۷۶ سوره بقره : يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ ، خدا سود ربا را نابود گرداند و صدقات را افزونی بخشد، و خدا مردم بی‌ایمان گنه پیشه را دوست ندارد ، فرمودند : يَمْحَقُ در این آیه ، فقط به معنای مَحق و محو شدن و از بین رفتن در دنیا نیست ، چرا که خدای عزوجل ، نتیجه ی عمل کردن یا عمل نکردن به احکام را ، هم برای دنیا و هم برای آخرت قرار داده است ، و در مورد ربا نیز ، آنچه که مسلم است ، آثار این گناه ، بیشتر در آخرت پدیدار می شود ، و فردی که مرتکب این گناه شده ، در آخرت ، هیچ توشه ای نخواهد داشت.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه با اشاره به آثار دنیوی ربا، علاوه بر آثار آن در آخرت فرمودند: کسانی که ربا می گیرند ، این گونه نیست که همگی ثروتمند و سعادتمند باشند ، بلکه گاه دچار ضرر از جای دیگری می شوند ، و تمام اموالشان از بین می رود ، لذا بعضا فقط در آخرت ، و گاه هم در دنیا و آخرت ، عواقب گناه ربا ، گریبانگیر انسان می شود.

معظم له در رابطه با مفهوم ربا فرمودند:  بر اساس روایات متعددی که از پیامبر اکرم و معصومین علیهم السلام نقل شده که كُلُّ قَرْض جَرَّ  نَفْعاً فَهُوَ رِباً ، هر قرضی كه موجب نفع شود ، رباست ، بنابراین اگر انسان شرط معنوی برای چیزی کند که عادتا برای آن پول داده می شود ، این مساله مصداق جَرَّ  نَفْعاً می باشد ، مثلا قرض داده می شود ، به شرط آن که برای او یک حج مستحب به جا بیاورند ، در اینجا چون عادتا برای حج ، پول داده می شود ، لذا جَرَّ  نَفْعاً در مورد آن صدق پیدا می کند ، یا قرض می دهد ، به شرط اینکه برای او زیارت امام حسین علیه السلام به جا بیاورند ، در اینجا هم چون عادتا برای زیارت امام حسین ، اجیر می گیرند ، و پول می دهند ، لذا اطلاق جَرَّ  نَفْعاً ، شامل این مورد هم می شود.

ایشان در رابطه با معیار ربا بودن برخی از چیزها فرمودند : طبق نظر فقها ، مصداق ربا بودن برخی از چیزها نیز عرف است ، مثلا اگر کالایی مانند تخم مرغ در یک شهر به صورت مِکیال ( یعنی پیمانه ) و موزون معامله می شود ، و در شهر دیگر به صورت عدد معامله می شود ، در شهری که به صورت مِکیال و موزون است ، ربا محسوب شده و در شهری که با عدد معامله می شود ، حکم ربا را ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با فردی که پس از مرگ اموالی  ندارد ، فرمودند : روایت دارد که پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله در رابطه با شخصی که از دنیا رفت  و مدیون است و اموالی برای پرداخت دِین خود ندارد ، فرمودند : فَاِلَیّ و عَلَیّ یعنی بیاید نزد من ، چون به گردن من است ، یعنی واجب است بر من که این دِین را بدهم ، لذا فقهای مسلمین حتی نواصب اجماع کرده اند که چون این روایت از پیامبر اکرم نقل شده ، بر حاکم اسلامی که بیت المال نزد اوست ، واجب است که دیون مسلمانان را پرداخت کند ، و در برخی روایات آمده که اگر حاکم اسلامی دیون مسلمانان را پرداخت نکرد ، گناهش به گردن حاکم اسلامی است.

معظم له در رابطه با حکم استفاده از مواد مخدر فرمودند : حکم حرمت همانند مُسکرات ، شامل مواد مخدر نمی شود ، اما در مورد عدم جواز استفاده از مواد مخدر ، دلایل دیگری نزد ما وجود داد ، که مهم ترین آن ، این است که در پی فراگیر شدن مصرف آن ، جامعه دچار فساد محض می شود.

ایشان با اشاره به این که مواد مخدری که اصالتا مایع نباشد ، نجس نیست ، فرمودند : استفاده از مواد مخدر مگر به اندازه ضرورت برای مواردی چون معالجه ی امراض و تسکین دردها جائز نیست ، و بیش از این مقدار ، استفاده و مصرف آن مُجاز نمی باشد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به متفاوت بودن حکم مواد مخدر و مُسکرات فرمودند : حکم حرمت خمر شامل مواد مخدر نمی شود ، اما چه در اعتیاد و چه غیراعتیاد ، مصرف آن به دلیل گسترده شدن آن در جامعه ، که در نتیجه باعث فساد محض می شود و به ویژه جوانان را مبتلا به آن خواهد کرد ، جائز نیست ، و اگر هم در مواردی فتوا به جواز آن داده شده ، از باب عنوان ثانوی بوده است.

معظم له در ادامه فرمودند : مرحوم شیخ انصاری در اول کتاب مکاسب محرمه با استناد به روایتی :  از عبارت وكل شئ يجيئ منها الفساد محضا و هر چیزی که پیامد آن ، فساد محض باشد ، و چنانچه این قاعده در مورد هر چیزی جاری شود ، استفاده کرده است و نظر ایشان هم این است که هم استفاده و هم خرید و فروش چنین مواردی جایز نیست ، اما در گذشته که بیشتر استفاده دارویی از برخی از این گونه مواد می شد ، در برخی از عطاری ها ، عَرضه ی آن ها برای درمان برخی از بیماری ها متعارف بود ، اما اگر استفاده از آن ها موجب فساد محض در جامعه شود ، جایز نیست.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: معای اربا اربا، احکام عده وفات، مواردی که منجر به حرام ابدی در ازدواج می شو.د، حکم استفاده از توریه، برخی از مسائل مربوط به قطع و ظن، و احکام مربوط به ربا، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.