عید غدیر؛ روز اتمام رسالت پیامبر اکرم و مایوس شدن دشمنان

واقعه غدیر خم از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که طی آن، پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌ و‌ آله‌ در روز ۱۸ ذی‌الحجه سال دهم هجری ، حضرت علی علیه‌السّلام را به عنوان ولی و جانشین خود معرفی کرد و حاضران که بزرگان صحابه نیز در میانشان بودند، در آنجا با حضرت علی علیه‌السّلام بیعت کردند.

واقعه غدیر خم فقط یک حادثه خاص تاریخی نیست که در زمان خود واقع شده باشد، بلکه تعیین سرنوشت تمام انسان‌ها در طول تاریخ است.

در احادیث شیعه تعابیری هم چون عیدُاللهِ الاکبر یعنی بزرگ‌ترین عید الهی، عید اهل بیت محمد و اشرف الاعیاد یعنی والاترین عید ، برای این روز به کار رفته است.

شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته، و مراسم مختلفی در گرامیداشت آن برگزار می‌کنند ، و به ویژه در قرون اخیر ، این جشن به شکل با شکوه تری برگزار شده و از نمادهای اصلی تشیع شناخته می شود.

طبق آیه ۶۷ سوره مائده که به آیه تبلیغ مشهور است ، پیامبر اکرم از سوی پروردگار ماموریت یافت تا آنچه را که خدا دستور داده به مردم ابلاغ کند و اگر این کار را انجام ندهد رسالتش را انجام نداده است.

این واقعه تاریخی هنگام بازگشت پیامبر اکرم از آخرین حج خود که به حَجَّةُ الوَداع ، حَجَّةُ البَلاغ و حَجَّةُ الاسلام و حَجَّةُالتمام مشهور است ، در مکانی به نام غدیر خم اتفاق افتاد ، در حالی که بسیاری از افراد از این منطقه عبور کرده و بسیاری دیگر هنوز به آنجا نرسیده بودند.

پیامبر اکرم به آنانی که رفته بودند دستور داد تا بازگردند و صبر کرد تا آنهایی که هنور نرسیده بودند به غدیر خم برسند.

بنابر روایات، رسول خدا در غدیر خم ، همه مردم را که طبق نقل تاریخ ، شمار آنان از ۹۰ هزار تا ۱۲۴ هزار نفر می رسید ، گرد آورد و دست علی علیه السلام را بلند کرد تا همگان او را ببینند و فرمود: ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟ ، مردم پاسخ دادند: «آری،‌ای رسول خدا.» ، آن گاه حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین‌ هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم ، پس هر کس که من مولای اویم، این علی مولای اوست.»

رسول خدا سه‏ بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: خداوندا، دوست بدار ، هر کسی که علی را دوست و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وامی‌‏گذارد.

سپس خطاب به مردم فرمود: حاضران این پیام را به غایبان برسانند.

پس از واقعه غدیر ، آیه سوم سوره مائده که به آیه اکمال مشهور است ، نازل شد و این روز را روز اکمال دین و اتمام نعمت معرفی نمود.

آن چه که مسلم است این است که مساله اعلام علنی جانشینی امیرالمومنین فقط در غدیر خم انجام نشده و پیامبر اکرم پیش از واقعه غدیر هم چندین بار به جانشینی حضرت علی علیه السلام اشاره فرموده بود.

اولین بار حضرت رسول اکرم بنا بر نقل مشهور در روزی که تحت عنوان یوم الدار یا یوم الانذار نام گرفته است ، سه سال بعد از بعثت ، حضرت علی را در حالی که نوجوانی ۱۵ ساله بود ، به عنوان جانشین خود معرفی نمود که شان نزول آیات ۲۱۴ تا ۲۱۶ سوره شعراء در این رابطه می باشد.

هم چنین حدیث منزلت روایتی است که جایگاه حضرت علی علیه السلام را نسبت به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، همانند جایگاه هارون نسبت به حضرت موسی معرفی می‌کند ، این حدیث از احادیث مشهور نبوی و مورد قبولِ عالمان شیعه و اهل تسنن است.

این حدیث که متواتر است ، دلالت بر جانشینی حضرت علی علیه السلام پس از پیامبر و نیز برتری موقعیت ایشان بر دیگر اصحاب دارد.

حدیث منزلت طبق نقل مشهور چندین بار از سوی پیامبر اکرم به صورت علنی مطرح شده که غزوه تبوک در سال نهم هجری معروف ترین مورد آن است ، هم چنین در جریان عقد اخوت میان مسلمانان که پیامبر اکرم میان خود و علی علیه السلام عقد اخوت برقرار کرد ، هنگام تولد امام حسن و امام حسین سلام الله علیهما ، در سال هفتم هجری در جریان جنگ خیبر ، هنگام سدالابواب یعنی بسته شدن درب منازل افراد به مسجد النبی که فقط درب خانه امیرالمومنین بسته نشد ، و نهایتا در غدیر خم ، از جمله مواردی هستند که پیامبر اکرم با بیان این حدیث ، بارها بر مساله جانشینی حضرت علی علیه السلام ، پس از خود تاکید کرده است.

لازم به ذکر است که واقعه غدیر در تمامی کتب شیعه و در کتب‌ معروف اهل تسنن به صورت متواتر نقل شده است ، و درباره این واقعه مهم آثار متعددی توسط علما، نویسندگان و شعرا نگاشته شده که یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آنها کتاب الغدیر علامه عبدالحسین امینی است.