آیت الله العظمی شیرازی: قرآن کریم، کلام رسول خدا و کلام عترت طاهره، حجت هستند و در حجیت یکسان می‌باشند

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز سه شنبه بیست و ششم ذی قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با دلیل حجیت معصومین علیهم السلام علاوه بر حدیث ثقلین فرمودند: بر اساس فرموده قرآن کریم، کلام رسول خدا حجت است، همانگونه که در آیه ۷ سوره حشر آمده: وَ مَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ، و شما آنچه را که رسول خدا دستور دهد (و منع یا عطا کند) بگیرید و به آن عمل کنید، و رسول خدا صلی الله علیه و آله هم فرمودند: كِتَابَ اللهِ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیتِی، یعنی هر آنچه که از عترت طاهره هم به ما رسیده، حجت است، لذا قرآن کریم، کلام رسول خدا و کلام عترت طاهره، حجت هستند، و در حجیت یکسان می‌باشند.

معظم له با اشاره به آیه ۵۹ سوره نساء: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ذَٰلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلًا، ای اهل ایمان، فرمان خدا و رسول و فرمانداران (از طرف خدا و رسول) که از خود شما هستند اطاعت کنید، پس اگر در چیزی کار به نزاع کشد آن را به حکم خدا و رسول بازگردانید اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، این کار برای شما بهتر و خوش‌عاقبت‌تر خواهد بود ، تاکید فرمودند: عترت طاهره، اولو الامر را بقیه‌ی معصومین علیهم السلام تفسیر  فرموده‌اند.

ایشان با اشاره آیات سوم تا ششم سوره نجم: وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَىٰ، عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَىٰ، ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَىٰ، و پیامبر خدا هرگز به هوای نفس سخن نمی‌گوید، سخن او هیچ غیر وحی خدا نیست، او را (جبرئیل) همان (فرشته) بسیار توانا (به وحی خدا) علم آموخته است، همان ملک مقتدری که به خلقت کامل (و صورت ملکوتی بر رسول) جلوه کرد، فرمودند: کلام رسول خدا بدون تردید همان وحی الهی است و همانند آیات قرآن حجت است.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره آیات سوم تا ششم سوره نجم: وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَىٰ، عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَىٰ، ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَىٰ، و پیامبر خدا هرگز به هوای نفس سخن نمی‌گوید، سخن او هیچ غیر وحی خدا نیست، او را (جبرئیل) همان (فرشته) بسیار توانا (به وحی خدا) علم آموخته است، همان ملک مقتدری که به خلقت کامل (و صورت ملکوتی بر رسول) جلوه کرد، فرمودند: کلام رسول خدا بدون تردید همان وحی الهی است و همانند آیات قرآن حجت است.

معظم له در رابطه با امکان تحریف در قرآن فرمودند: در روایات آمده که معصومین علیهم السلام توصیه فرموده اند: إِقْرَأْ كَمَا يَقْرَأُ النَّاسُ، قرآن را همان گونه که مردم می‌خوانند، بخوانید، یعنی همین قرآنی که در دست همه مردم است و آن را می‌خوانند، شما هم همان گونه بخوانید، اما این که در روایات وارد شده که ائمه علیهم السلام چیزهایی را از قرآن کم یا زیاد کرده اند، و دلیل آن، یا مربوط به شان نزول یا تفسیر و یا تاویل است، مثلا در آیه شریفه: يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ، در این جا که فرموده: بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ( فی عَلِیٍّ ) اضافه شده، در قرآن فی عَلِیٍّ نیست، این شان نزول است، این آیه در مورد امیرالمومنین صلوات الله علیه نازل شده و اضافه ها گاهی تفسیر است که بیان الغامض و کشف الغامض است، یا هم تاویل است و در مجموع یکی از سه مورد ، شان نزول یا تفیسر و تاویل است ، و نکته مهم این که جبرئیل هم قرآن را همین گونه نازل کرده و برای پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله خوانده بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ (فی عَلِیٍّ)، اما نه به عنوان قرآن بلکه به عنوان شان نزول، و روایت دارد که بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، امیرالمومنین صلوات الله علیه، آن قرآنی که خودشان نوشته بودند را که در آن هم تنزیل و هم تفسیر و هم تاویل بود، به جماعتی از اصحاب پیغمبر عرضه کردند اما آن‌ها نپذیرفتند.

ایشان در شرح آیه شریفه نهم سوره حجر إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ما اين قرآن را نازل كرده‏ ايم و قطعا از آن حفاظت خواهيم کرد، فرمودند: وعده خدای عزوجل فقط نسبت به حفظ قرآن کریم است و اراده خدا در این خصوص تنها نسبت به قرآن تعلق پیدا کرده و تضمین کرده که در آن دست برده نشود، و نسبت به دیگر کتب آسمانی چنین وعده‌ای نداده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: در روایت است که هنگام نزول وحی، و آیات قرآن توسط جبرئیل که به پیامبر اکرم عرضه می‌داشت، امیرالمومنین، همراه با قرآنی که می‌نوشتند، سه چیز دیگر را هم می‌نوشتند، تنزیل، تفسیر، تاویل، در تنزیل و تفسیر و تاویل، تحریف، قطعا صورت گرفته، و این که در برخی از روایات، تصریح به تحریف شده، حمل بر این سه مورد، می‌شود، اما تحریف در الفاظ قرآنی که به دست ما رسیده، و قرآنی که نزد ما موجود است، هیچ کم و زیادی صورت نگرفته، بلکه این مساله، اجماع میان محققین علمای شیعه از شیخ مفید و شیخ طوسی تا به امروز است، که تحریف در الفاظ قرآن، حتی در یک نقطه، صورت نگرفته است.

معظم له در ادامه فرمودند: در احادیث شریف آمده که جبرئیل، زمانی که بر رسول الله صلی الله علیه و آله، نازل می‌شد، و آیاتی را تلاوت می‌کرد، به پیامبر می‌گفت: یا رسول الله، این قرآن است، و بعد قسمت‌هایی را می‌خواند، و می‌گفت این‌ها تفسیر قرآن است، و بعد قسمت‌هایی را می‌خواند و می‌گفت این‌ها تاویل قرآن است.

ایشان با اشاره به مصحف امیرالمومنین فرمودند: در حدیثی از امیرالمومنین علیه السلام است که کل قرآن را از اول تا آخرش، از دهان و زبان رسول خدا، با تفسیر و تاویل آن، نوشته اند، مثلا در جایی که آیه‌ی يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ، نازل شده، جبرئیل در اینجا گفته که اینجا قرآن است، و پس از آن گفته است: فی عَلِیّ و عرض کرده اینجا تفسیر قرآن است، ودر وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ گفته اینجا قرآن است، و لذا قرآن، همان گونه که در حدیث شریف آمده، در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله کامل شد، بنابراین حدیث از پیامبر اکرم آمده که: من قرء القرآن، یعنی تمام قرآن که نازل شده بود.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: آنچه که امیرالمومنین نگاشته بودند، و همراه با تفسیر و تاویل بوده است، در حدیثی آمده که پس از شهادت رسول خدا، امیرالمومنین فرمودند: این قرآن من است، یعنی همان مصحفی که امیرالمومنین به دست خود، آن را همراه با تفسیر و تاویل نوشته بودند، و امیرالمومنین، آن قرآن را به جماعت عرضه کردند، اما جماعت آن را نپذیرفتند.

معظم له در رابطه با نحوه ارث بردن زوجه فرمودند: دلیل خاصی در رابطه با ارث زوجه وجود دارد که زوجه از عین ساختمان و زمینی که در آنجا سکونت داشته اند و متعلق به زوج بوده، ارث نمی‌برد، اما در غیر این مورد، از تمامی موارد دیگر، چه از ساختمان و حتی سایر زمین ها ارث می‌برد.

ایشان در ادامه فرمودند: مثلا اگر زوج دارای خانه‌های متعددی است که در یکی از این خانه‌ها، او و خانواده‌اش سکونت دارند، اما سایر خانه‌ها را اجاره داده است، زوجه در چنین شرایطی از ساختمان سایر خانه‌ها و حتی زمین آنها ارث می‌برد.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند: لذا ارث زوجه از خانه‌ای که در آنجا همراه با شوهرش سکونت داشته است، این گونه است که از زمین این خانه و از عین ساختمان ارث نمی‌برد و فقط از قیمت خانه ارث می‌برد.

معظم له در رابطه با ارث بردن زوجه از زمینهای کشاورزی فرمودند: اگر زوج، زمین کشاورزی و یا باغی داشت که همراه با خانواده‌اش در آنجا سکونت هم داشتند، زوجه از زمین آنجا هم ارث نمی‌برد، و فقط از قیمت درخت های آن ارث می‌برد، اما اگر زوج، زمین کشاورزی و باغی داشت که از آن برای کسب و کار و خرید و فروش استفاده می‌کرد، از تمام آن ارث می‌برد.

ایشان در رابطه مفهوم مؤونه در خمس فرمودند: روایتی از امام جواد علیه السلام در رابطه با خمس نقل شده که «الخمس بعد المؤونة»، خمس بعد از کسر شدن مخارج زندگى است، یعنی مؤونه خمس ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در تشریح معنای مؤونه فرمودند: مفهوم ظاهری مؤونه، آن چیزی است که مصرف می شود ، و در روایت دیگر هم آمده: «فِي كُلِّ عَامٍ» در هر سال ، یعنی باید مؤونه‌ی آن سال باشد.

معظم له در ادامه فرمودند: شارع از مؤونه نام برده، اما آن را معنا نکرده است، لذا باید برای شناخت معنا و مفهوم آن، به عرف مراجعه نماییم و ببینیم که عرف به چه چیزی مؤونه می‌گوید، اگر چه در ظاهر، مؤونه به معنای چیزی است که مصرف می‌شود.

ایشان هم چنین ادامه تاکید فرمودند: قید دیگری که گفته شده این است که مؤونه‌ی آن سال باشد، پس دو قید دارد، اول آنکه مؤونه باشد، و دوم آنکه مؤونه‌ی آن سال باشد، لذا اگر فرض کنید شخصی از مخارج امسال خود، برای مخارج دو سال خانواده خود برنج خریداری نمود، در چنین شرایطی آنچه که مؤونه و مصرف امسال اوست، شامل خمس نمی‌شود، اما آنچه که برای مؤونه سال آینده است، و از مخارج سال جاری خریداری نموده، چون مربوط به امسال نمی‌شود، شامل خمس می‌شود.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم خمس در رابطه با جهیزیه فرمودند: در رابطه با جهیزیه چون در ادله وارد نشده، ما باید ببینیم که چه چیزی مصداق مصرف آن سال حساب می‌شود، و هر سالی برای آن سال در نظر گرفته می‌شود، مثلا اگر از مخارج امسال برای دخترش جهیزیه خریداری می‌کند، که هر وقت ازدواج کرد، آنها را به عنوان وسایل منزل استفاده کند، و مشخص نیست که زمان ازدواج او، امسال و یا چند سال آینده است، لذا این کالاها باید مؤونه امسال حساب شود، با این دو شرط اگر عرفا مؤونه امسال بود، خمس به آن تعلق نمی‌گیرد.

معظم له در ادامه فرمودند: شخصی که می‌خواهد برای دختر خود، جهیزیه تهیه کند، و یک جا نمی‌تواند آنها را خریداری نماید، چنانچه متعارف باشد که به تدریج، این خریداری صورت بگیرد، چرا که در برخی از کشورها از جمله عراق، متعارف نیست، با این دو شرط، اشکال ندارد، اما اگر کسی ثروتمند است ، و می تواند جهیزیه دختر خود را یکجا خریداری نماید، اگر در چنین شرایطی به تدریج خریداری نمود، حکم او شامل این مساله نمی‌شود.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: اگر کسی پول کنار بگذارد که هر وقت دخترش خواست ازدواج کند، برای او جهیزیه خریداری نماید، این پول، مؤونه محسوب نمی‌شود، چرا که مؤونه به معنای مصرف است، اما پول به معنای مصرف و مؤونه نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: در مؤونه، شانیت افراد هم شرط است، چون اگر مصرف سالیانه بیش از شان باشد، شامل عمومات خمس می‌شود، و استثنا که مؤونه باشد، از آن منصرف می‌شود، مثلا کسی اگر شان کسی، داشتن منزل یک میلیارد تومانی است، اما به دلیل سودی که در برخی از معاملات، نصیب او شده، در منزل ده میلیارد تومانی می‌نشیند، در ادله خمس آمده که: فی کل ما افاد الناس، من قلیل او کثیر، و این قاعده، شامل حال او می‌شود ، اما مؤونه، شامل حال او نشده، چون بیش از شان اوست.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند: کسانی که قدرت تهیه جهیزیه را به صورت یکجا ندارند، تهیه تدریجی آن، بلااشکال است، به شرط آنکه جنس و کالا خریداری نماید، نه آنکه پول کنار بگذارد و بخواهد با آن پول ، جهیزیه خریداری نماید.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: حکم خواندن سوره حمد در رکعت سوم و چهارم نماز، لزوم بهره‌گیری از حکمت و موعظه‌ی حسنه در ارتباط با مردم به ویژه جوانان، شرح برخی از اعمال حج، حکم تصرف در زمینی که انسان نمی‌دانسته غصبی است، برخی از احکام خمس و سهم سادات، و میزان اعتبار ملاقات علی بن مهزیار با حضرت حجت، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.