آیت الله العظمی شیرازی : امکان تاخیر در انجام یا تعطیلی اجرای حدود الهی به جهت برخی از استثناها و تخصیص های شرعی وجود دارد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز چهارشنبه پنجم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تخصیص هایی که در اجرای احکام شرعی ، به آن ها در آیات قرآن کریم و روایات اشاره شده ، فرمودند : فقها چنین نظر داده اند که برخی از آیات قرآن کریم و بعضی از روایات ،همه ی واجبات و همه ی محرمات را تخصیص می زند ، و حکم اولیه آنها را به دلیل این استثناها به حکم و عنوان ثانوی تبدیل می نماید.

معظم له در ادامه با اشاره به برخی از این آیات و روایات در این زمینه فرمودند : در آیه ۷۸ سوره حج آمده : وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ، و در دین اسلام برای شما در انجام تکالیف ، حرج و مشقت قرار داده نشده است ، هم چنین در آیه ۱۸۵ سوره بقره آمده : يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ ، خدای متعال برای شما حکم و تکلیف را آسان خواسته و مشکل نگرفته است ، و هم چنین حدیث شریفی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند : لاَ ضَرَرَ وَلاَ ضِرَارَ فِي الإسلامِ ، هر گونه ضرر دیدن و ضرر رساندن در اسلام وجود ندارد ، لذا علی رغم آنکه در بسیاری از اوقات ، این اعمال اگر چه فی نفسه واجب می باشد ، اما به دلیل همین استثناهای شرعی و تخصیص ها هم چون حَرَج و عُسر و ضرر ، امکان تعطیل شدن و یا تاخیر در اجرای واجبات و محرمات وجود دارد.

ایشان با اشاره به روایت دیگری از پیامبر اکرم : لَوْلا اَنّى اَکْرَهُ اَنْ یُقالَ اِنَّ مَحَمَّداً(صلى الله علیه وآله) اِسْتَعانَ بِقَوْم حَتّى اِذا ظَفَرَ بِعَدُوِّهِ قَتَلَهُمْ لَضَرَبْتُ اَعْناقَ قَوْم کَثیر» ، (اگر به این جهت نبود که من خوش ندارم افرادى بگویند: محمد(صلى الله علیه وآله) از گروهى کمک گرفت و پس از پیروزى بر دشمنان، یاران خود را کشت [اگر چنین نبود] من گردن گروه زیادى را مى زدم) ، فرمودند : با آن که اجرای حدود الهی از واجبات است ، و نه تعطیلی بلکه حتی تاخیر در اجرای آن ، از محرمات است ، و این که حکمی که امروز امکان اجرای آن وجود دارد ، به تاخیر افتاده و به فردا موکول شود ، از کبائر شمرده شده ، پیامبر اکرم ، حسب این روایت فرموده اند که من در بسیاری از موارد ، اجرای حدود را تعطیل کردم تا نگویند که این پیامبر بی وفاست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه تاکید فرمودند : این تخصیص ها و استثناها ، باعث شده که احکام اولیه شرعی ، حتی تعطیل شود ، نه آنکه در اجرای آن ، تاخیر شود ، لذا این گونه موارد سبب شده که بسیاری از حدود اجرا نشود ، که یکی از دلایل آن همین است که موجب بدبینی نگردد.

معظم له در رابطه با حکم سقط جنین فرمودند : این مساله در کتاب عروة الوثقی مطرح شده و ده ها حاشیه هم از فقها بر آن از ۱۰۰ سال پیش تا کنون نوشته شده است ، و در این رابطه جماعتی از فقها ، از جمله صاحب عروة الوثقی مرحوم سید محمد کاظم طباطبایی آن را جایز ندانسته اند ، اما جماعت دیگری از فقها گفته اند که اگر با دو شرط ، طبیب اهل خبره و تخصص باشد ، و هم چنین ثقه باشد ، و تشخیص دهد که امر دایر بین اسقاط جنین و مرگ مادر است ، یعنی چنانچه جنین ساقط شد ، مادر زنده خواهد ماند ، و اگر ساقط نشود ، فرزند سالم به دنیا خواهد آمد ، اما مادر از دنیا می رود ، در چنین مواردی ، دسته ای از فقها گفته اند که حفظ جان مادر ، اهمیت بیشتری دارد.

ایشان با اشاره به آیه ۴۰ سوره یوسف : إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ ، حکم با هیچ کس جز با خدای متعال نیست ، فرمودند : هر انچه که عقلا بگویند ، حکم شرعی هم مطابق با آن است ، و این دسته از فقها برای اثبات نظر خود ، به دو چیز استدلال کرده اند.

آیت الله العظمی شیرازی در تبیین استدلال اول فرمودند : در استدلال اول که اهم است ، این دسته از فقها می گویند که ارتکاز متشرعه و اجماع میان فقها از عصر غیبت صغری تا کنون بر این مبنا شکل گرفته است ، و صغرای این ارتکاز ، این است که اگر جنین ، ساقط شود ، و مادر باقی بماند ، و یا بر عکس ، جنین سالم بماند و در نتیجه مادر از بین برود ، اجماع متشرعه و متدنین ، اعم از علما و غیر علما ، این است که زنده ماندن مادر ، اهمیت بیشتری دارد.

معظم له در تبیین استدلال دوم فرمودند : در استدلال دوم هم این دسته از فقها گفته اند که ادله ای دلالت بر آن دارد که اگر شخصی در خارج از این موضوع ، فرد دیگری را حمل می کند و با خود همراه می نماید ، که تردید ندارد ، که آن شخص ، او را خواهد کشت ، برای این شخص جایز است که برای دفع خطر ، و حفظ جان خود ، او را بکشد ، تا نتواند در آینده به او حمله کرده و وی را به قتل برساند ، و در روایات نیز بر این مساله تاکید شده و میان فقها هم بر این مساله اجماع وجود دارد.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : یعنی دلیل دوم ، بر این نکته دلالت دارد که فرقی ندارد که کسی که قصد هجوم و حمله برای قتل کسی را دارد ، آن شخص ، در خارج باشد ، و یا در داخل رحم باشد ، لذا اگر امر دایر بین مرگ جنین و مرگ مادر باشد ، این جنین است که باعث قتل مادر می شود ، بنابراین قتل این جنین جایز است.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : بر این اساس ، جماعتی از فقها ، سقط این جنین را با این دو شرط که طبیبی که متخصص و اهل خبره باشد ، و علاوه بر آن ثقه باشد ، اگر چنین تشخیصی را بدهد ، سقط جنین بلااشکال است ، و در این صورت ، حکم دیه هم برای جنین ، لحاظ نخواهد شد ،حتی اگر در آن روح دمیده شده باشد ، و این خلاصه ی بحث علمی در این مساله می باشد.

معظم له در رابطه با جواز استفاده از مواد مخدر فرمودند : مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی در رساله ی عملیه خود به نام کتاب وسیلة النجاه گفته است که تریاک نوعی از دارو است که اگر به مقدار معالجه از آن استفاده شود ، اشکالی ندارد ، و در گذشته هم وقتی اطفال را معاینه می کردند ، و متوجه می شدند که دچار گوش درد و یا درد گلو شده ، به مقدار بسیار کم ، مثلا به اندازه نخود و یا نصف آن ، برای تسکین درد ، به عنوان نوعی از مسکن ، از آن استفاده می کردند ، لذا استفاده از تریاک به این مقدار ، و به منظور معالجه بلااشکال است ، و برخی از فقها نیز به آن فتوا داده اند.

ایشان در ادامه تاکید فرمودند : اما آنچه که امروز در دنیا به عنوان معاملات انواع مواد مخدر ، از جمله حشیش و تریاک و مانند آن رایج شده است ، موجب ایجاد فساد در جامعه می شود ، در چنین صورتی ، خرید و فروش و مصرف آن جایز نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : مرحوم شیخ انصاری ، هم چنین در ابتدای مکاسب محرمه ، این مساله را مورد اشاره قرار داده ، و به روایتی از امام معصوم اشاره نموده که «ما یاتی منه الفساد محضا» ، که اگر چنین باشد ، جایز نیست ، لذا معامله ی انواع مواد مخدر ، مانند تریاک که در زمان حاضر ، موجب ایجاد فساد در خانواده ها و مردم می باشد ، جایز نمی باشد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شرح معنای وجوب زیارت امام حسین ، معنای اعم و اخص مطلق ، میزان اعتبار تاریخ ولادت و شهادت معصومین ، شروط اعتبار راوی به منظور دستیابی به صحت روایت ، برخی از احکام سفر ، برخی از احکام مزبوط به ربیبه ، مسلم بودن شهادت تمامی معصومین علیهم السلام طبق روایات، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.