آیت الله العظمی شیرازی : علم امام معصوم علیه السلام حضوری است و نسبت به همه چیز از گذشته و حال و آینده و حتی نسبت به روز قیامت ، بهشت و دوزخ ، این علم وجود دارد ، لذا هر چه ظاهرش با این منافات داشته باشد ، بایستی تاویل کرد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه بیست و پنجم جمادی الاول سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در این نشست ، در رابطه با علم امام معصوم علیه السلام فرمودند : بحث علم امام ، بحث مفصلی است ، و علامه مجلسی در بحارالانوار در چند جا و در مرآة العقول این یحث را مطرح کرده است ، و برخی از علما هم کتاب های مستقل و خاص حول علم امام نوشته اند ، و آنچه که در ذهن من است ، مرحوم شیخ محمد علی سنقری که از علمای کربلا بودند ، و من مکرر خدمت ایشان رسیده بودم ، در ۶۰ ، ۷۰ سال قبل ، کتابی به نام «الالهام فی علم الامام » که تقریبا ۷۰ ، ۸۰ صفحه است ، منتشر کرده اند ، و چون متاخر است و فرمایشات مرحوم مجلسی هم در آن ذکر شده ، لذا کتاب جامعی است.

معظم له در رابطه با کیفیت علم امام فرمودند : روایات در رابطه با علم امام ، مختلف است ، اما آن گونه که جماعتی برداشت کرده اند ، و من هم خودم نیز برداشتم از نوع این روایات همین است که علم امام ، حضوری و در همه جا می باشد ، لذا هر روایتی که خلاف این ظاهر باشد ، باید آن را تاویل کرد.

ایشان با اشاره به دو نمونه از آیات قرآن کریم ، فرمودند : در آیه ۱۸۸ سوره اعراف آمده که پیامبر اکرم فرمودند : وَلَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ ، و اگر من از غیب (جز آنچه از وحی می‌دانم) آگاه بودم بر خیر و نفع خود همیشه می‌افزودم و هیچ‌گاه زیان و رنج نمی‌دیدم، و یا در آیه ۵۲ سوره شوری آمده که : مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَٰكِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا ، تو پیش از آن که وحی بر تو رسد نه می دانستی کتاب (خدا) چیست و نه فهم می کردی که راه ایمان و شرع کدام است و لیکن ما آن (کتاب و شرع) را نور (وحی و معرفت) گردانیدیم که هر کس از بندگان خود را بخواهیم ، لذا حسب این برداشت که البته اجماعی نیست ، علم امام ، حضوری است و نسبت به همه چیز از گذشته و حال و آینده و حتی نسبت به روز قیامت ، بهشت و دوزخ ، این علم وجود دارد ، بنابراین هر چه ظاهرش با این منافات داشته باشد ، بایستی تاویل کرد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : معصومین علیهم السلام همه چیز را می دانند ، فقط در روایت ، یک جا استثنا شده ، آنجا که در آیه ۳۹ سوره رعد می فرماید : يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ، خدا هر چه را خواهد (از احکام یا حوادث عالم) محو و هر چه را خواهد اثبات می‌کند و اصل کتاب (آفرینش) نزد اوست ، لذا ممکن است که خدای عزوجل در برخی موارد ، که نام آن بداء گفته شده ، چیزی را تغییری بدهد ، و انجام آن را به زمان جلوتر یا عقب تر بیندازد.

معظم له در پاسخ به این شبهه که برخی گفته اند چون امیرالمومنین علم داشته اند ، لذا مجاهدت های ایشان در لیلة المیت و یا برخی از جنگ ها فضیلت نیست ، چرا که می دانسته اند که زنده می مانند ، فرمودند : در اینکه امیرالمومنین علم نسبت به همه چیز داشتند ، شکی نیست ، اما در روایتی خود امیرالمومنین فرمودند : لَولا آيَةٌ في كِتابِ اللّه ِ لَأَخبَرتُكُم بِما كانَ وبِما يَكونُ وما هُوَ كائِنٌ إلى يَومِ القِيامَةِ ، وهِيَ هذِهِ الآيَةُ : «يَمحُو اللّه ُ ما يَشاءُ ويُثبِتُ وعِندَهُ اُمُّ الكِتابِ ، امیرالمومنین علیه السلام در اینجا می فرمایند که اگر این آیه در قرآن نبود : يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ، من همه چیز را برای شما می گفتم ، اما چون خدای متعال این خصوصیت را برای خود قرار داده ، و ممکن است برخی چیزها تغییر کند ، وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ ، اصل کتاب (آفرینش) نزد اوست ، لذا در برخی دعاها از جمله دعای احتجاب ، بعضی از روایات آمده : استأثر الله بعلمه ، یعنی خدای متعال برخی چیزها را فقط و فقط برای خودش قرار داده است.

ایشان هم چنین با اشاره به فرازی از برخی ادعیه : وَ بِالاسْمِ الَّذِي حَجَبْتَهُ عَنْ خَلْقِكَ فَلَمْ يَخْرُجْ مِنْكَ إِلا إِلَيْكَ ، و به حق‏ آن نامى كه از خلاق خود پنهان داشتى، كه از تو جز براى تو خارج نگردد، فرمودند : خدای عزوجل برخی از امور خلقت را فقط برای خودش قرار داده است ، لذا این که گفته می شود ، چون امیرالمومنین علم داشتند ، مجاهدت های ایشان فضیلت نیست ، صحیح نیست ، و قطعا فضیلت است ، چرا که اینکه خدای عزوجل مقرر فرموده که حضرت امیر کشته نشوند ، ممکن بود تقدیر الهی بر این قرار می گرفت که حضرت کشته شوند ، لذا حضرت امیر و سایر معصومین علیهم السلام ، فقط آن علمی را که خدای متعال ، خاص خود قرار داده است ، را ندارند.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند : اینکه در روایات در رابطه با شب های قدر آمده که این شب در بین شب نوزدهم و شب بیست و یکم و شب بیست و سوم مشخص نیست ، اینها مراتب است ، لذا يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ را خدای متعال ، خاص خود قرار داده و معصومین نسبت به آن آگاهی ندارند ، بنابراین مجاهدت های امیرالمومنین فضیلت است ، همان گونه که خودشان فرمودند : لَولا آيَةٌ في كِتابِ اللّه لَأَخبَرتُكُم بِما كانَ وبِما يَكونُ وما هُوَ كائِنٌ إلى يَومِ القِيامَةِ ، که اگر این آیه نبود ، من همه چیز را می گفتم که چگونه به وقوع می پیوندد.

معظم له در ادامه فرمودند : اسوه یعنی سرمشق ، و حضرت زهرا سلام الله علیها هم اسوه ، قدوه و مقتدا برای بقیه ی معصومین علیهم السلام و فرزندان ۱۱ گانه ی خود هستند.

ایشان در رابطه با مناسب نبودن استفاده از برخی اسماء و صفات برای خدای متعال ، فرمودند : مناسب نیست از صفت عاقل برای خدای متعال استفاده کرد ، چون خدای عزوجل ، خود خالق عقل است ، و از آنجا که اسماء الله توقیفی است ، باید از معصومین علیهم السلام رسیده باشد ، و گرنه با آن که خدای عزوجل در آیه ۶۴ سوره واقعه فرموده : أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ ، آیا شما آن زارع هستید یا ما زارع هستیم؟ ، اما نمی توان به خدا گفت : یا زارع ، چون زارع بر خدا اطلاق نشده است ، ولو آنکه خدای متعال خود فرموده : نَحْنُ الزَّارِعُونَ ، خلاصه آنکه اطلاق اسم و صفت بر خدای متعال ، توقیفی است ، و دلیل می خواهد ، لذا اسماء الله باید از معصومین رسیده باشد ، و هر اسمی که نرسیده باشد ، نمی توان به خدا نسبت داد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکامی که در مورد مال حلال مخلوط با حرام بیان گردیده ، فرمودند : مال حلال مخلوط با حرام ، در جایی است که مال خود انسان و در اختیار خود او باشد ، نه آنکه از شخص دیگری می گیرد ، یعنی اگر شخصی ، اموالی دارد که بعضی از آنها را از راه حلال و برخی از آنها را از راه حرام به دست آورده است ، حال این مال حرام یا به صورت عمدی و از روی گناه به دست آمده باشد ، یا آنکه گناهکار نبوده و از روی عمد به دست نیاورده ، و بعد فهمیده که این مال ، دزدی یا حرام بوده ، و نمی داند که متعلق به چه کسی است ، و صاحب آن را نمی شناسد ، و ضمنا نمی داند که مقدار مال حرام چقدر است ؟ ، و آیا بیشتر از یا کمتر از خمس است ؟ ، و نمی تواند صاحب آن را پیدا نموده و از او طلب رضایت کند ، در این زمینه ، روایت خاص وجود دارد که اگر یک پنجم از آن مالی که در اختیارش است ، و مخلوط به حلال و حرام است را به عنوان خمس بدهد ، مابقی آن حلال است.

معظم له در رابطه با پولهایی که از بانک به دست انسان می رسد و احتمالا مخلوط به حلال و حرام است ، فرمودند : در رابطه با پول بانک ها ، این مساله ، شامل آنها نمی شود ، چرا که همگی این مال حلال مخلوط به حرام ، در اختیار او نیست ، و این پول ها حکم مجهول المالک را دارد.

ایشان در رابطه با برخی از احکام در نمازهای مستحبی فرمودند : قاعده ی فراغ و تجاوز : کل ما شککت فیه مما قد مضی فأمضه کماهو ، در نمازهای مستحب هم جاری می شود ، و این مطلب را صاحب جواهر ، و حاج آقا رضای همدانی نیز به صورت مفصل بحث کرده اند که تمام احکام نمازهای واجب در نمازهای مستحب هم وجود دارد ، مگر در مواردی که دلیل خاص وجود دارد.

معظم له در رابطه با شک در نمازهای مستحبی فرمودند : اگر مثلا انسان شک کرد که در رکعت اول و یا دوم است ، مخیر است که رکعت اول یا دوم را انتخاب کند ، اما در مواردی هم چون شک در اجزاء ، همان گونه که اگر در نماز واجب ، در حالت سجده شک کرد که رکوع خوانده یا نه ، قاعده ی تجاوز ، تکلیف او را مشخص می کند ، در نماز مستحب نیز هم همین قاعده جاری می شود.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : لذا احکام نمازهای واجب در نمازهای مستحب وجود دارد ، مگر در مواردی که دلیل بر خلاف آن وجود دارد ، لذا اگر انسان شک کرد که در سجده اول هست یا سجده دوم ، اگر کثیر الشک است ، باید بنا را بر سجده دوم بگذارد ، چرا که قاعده فقهی لاشک لکثیر الشک ، در این زمینه وجود دارد ، و اگر کثیر الشک نیست ، چنانچه نماز ، واجب است ، به استصحاب عمل می کند ، و سجده دوم را انجام می دهد ، اما اگر نماز ، مستحب است ، بر اساس مطالبی که عرض شد ، بنا بر اولویت و استظهار ، مخیر است که بنا را بر سجده اول یا دوم بگذارد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : شرایط افضل بودن اقتدا به یک امام جماعت ، معنای کراهت در عبادت ، شرح معنای قیاس نکردن معصومین ، مواردی که موجب تنزیل مقام معصومین می شود ، حکم شک در رکعت ها و اجزای نماز مستحبی ، حکم وصیت برای دفن در مکان خاص ، و موارد حجیت خبر واحد ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.