آیت الله العظمی شیرازی : در احتیاط واجب می توان به فتوای فقیه دیگری رجوع کرد ، اما در احتیاط ، نمی توان از مجتهد دیگری تقلید کرد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز دوشنبه بیست و هشتم ربیع الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی ، در رابطه با مفهوم تقلید فرمودند : تقلید یعنی رجوع جاهل به عالم ، در مسائلی که از آن اطلاع ندارد ، و همان گونه که انسان در زمانی که مریض است ، یا مریض دارد ، به پزشک مراجعه می کند ، و این که باید به کجا و کدام پزشک ، مراجعه کند ، همین مساله نیز در باب تقلید از مجتهد ، در عمل به مسائل شرعی صدق می کند ، که به آن ها اشاره شده است.

معظم له در رابطه با لزوم تقلید از اعلم فرمودند : برخی از فقها ، تقلید اعلم را لازم می دانند ، اما برخی از فقها مانند صاحب جواهر ، تقلید اعلم را لازم نمی دانند ، و رجوع به هر فقیه جامع الشرایطی را کافی می دانند.

ایشان در رابطه با مفهوم احتیاط واجب فرمودند : این بحث در کتب علمی آمده ، و به روشنی بیان شده که گاهی از اوقات ، مساله ای برای فقیه ، روشن نشده ، لذا نسبت به آن احتیاط می کند ، و فتوا نمی دهد و از تعبیر احتیاط واجب ، استفاده می نماید ، در اینجا می توان به فتوای فقیه دیگری رجوع کرد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : گاهی اوقات برای فقیه ، مساله در حد فتوا ، روشن است ، فقط به این دلیل که مشهور چنین نظری نداده اند ، یا به دلیل برخی از جهات دیگر ، از باب ورع ، و احتیاط در فتوا ، فتوا نمی دهد ، و از تعبیر احتیاط ، استفاده می کند ، در اینجا نظر فقیه ، در حکم فتواست ، و در این احتیاط ، نمی توان به فقیه دیگری رجوع کرد ، و این مساله در کتب علمی هم آمده است.

معظم له در رابطه با عمل به مستحبات در باب تقلید فرمودند : در رابطه با مستحبات ، مشکلی وجود ندارد ، چرا که عمل به آنها الزامی و واجب نیست ، لذا می تواند انجام بدهد یا انجام ندهد ، مگر در مواردی که قاعده تسامح را قبول را ندارند و مساله ای را مستحب نمی دانند ، اما مشهور ، قاعده ی تسامح را قبول دارند.

ایشان در رابطه با فردی که از دنیا رفته و نماز میت برای او خوانده نشده ، فرمودند : اگر تازه دفن شده ، و هنوز حشرات به سراغ او نیامده اند ، که نبش قبر ، اهانت محسوب شود ، باید قبر را بشکافند ، و بر جنازه ، نماز بخوانند ، اما اگر احتمال این هست که اگر قبر را بشکافند ، ببینند که حشرات به سراغ جنازه آمده اند ، و این کار ، اهانت محسوب می شود ، به همان صورت ، روی قبرش نماز بخوانند ، و در این زمینه ، روایت وجود دارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به این که بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ ، جزء قرآن است ، اما أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ ، جزء قرآن نیست ، فرمودند : در آیه ۹۸ سوره نحل آمده : فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ ، (ای رسول ما) چون خواهی تلاوت قرآن کنی اول از شر وسوسه شیطان رانده شده به خدا پناه ببر ، یعنی هر زمانی که می خواهی قرآن بخوانی ، قبل از قرائت قرآن ، أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ بگو ، لذا جزء قرآن نیست ، اما در قرآن امر به آن شده است.

معظم له در پاسخ به این سوال که می دانیم وضو با آب غصبی ، باطل است ، حال حکم وضو در مکان غصبی چیست ، فرمودند : ما دلیلی نداریم که وضو در مکان غصبی ، باطل است ، اما دلیل داریم که که وضو عبادت است ، و عبادت ، مامورُ به ، و غصب ، منهیُ عنه است ، لذا اگر اجتماع امر و نهی شد ، جانب نهی ، غلبه پیدا می کند ، و وضو از حالت عبادت خارج می شود ، بنابراین اگر در مکان غصبی ، صدق غصب می کند ، وضو باطل است ، اما اگر صدق غصب نمی کند ، باطل نیست ، و اگر صدق غصب کرد ، هم وضو و هم نماز ، باطل است.

ایشان در این مساله ، ملاک را عرف دانسته و فرمودند : در حدی که عرفا صدق کند که تصرف است ، باید ملاک عمل قرار گیرد ، مثلا در هنگام شدت گرما ، انسان به زیر خیمه ای می رود ، و این تصرف در خیمه محسوب می شود ، اما گاه تصرف ، حساب نمی شود ، لذا ملاک این است که تصرف ، در غصب ، صدق می کند.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : گاهی اوقات ، تصرف صدق نمی کند ، که در عروه و برخی از کتب فقهی هم آمده ، که اگر کسی برای نماز ایستاده ، و در حال خواندن سوره حمد است ، و در همان حالت نماز ، کسی عبای غصبی را روی دوش او می اندازد ، و انسان متوجه غصبی بودن آن شد اما در عین حال ، به نماز خود ادامه داد ، نماز باطل نیست ، چون این تصرف در غصب نیست.

معظم له ، اما ادامه ی نماز به این حالت را محل اشکال دانسته و فرمودند : اما اگر با این عبا به رکوع رفت ، تصرف در غصب است ، لذا در هر جا ، صدق تصرف در غصب کند ، که برداشت غصب از آن شود ، نماز باطل است.

ایشان در توضیح بیشتر این مساله فرمودند : وقتی انسان به رکوع رفت ، این عمل او تصرف محسوب شده و غصب تلقی می گردد ، اما تا ایستاده و تکان نخورده ، چون خود او ، عبای غصبی را دوش خود نگذاشته ، و در حال نماز بوده و شخص دیگری عبا را روی دوش او گذاشته ، آیا نباید سوره حمد را ادامه دهد ؟ ، جواب این است که اشکال ندارد ، و می تواند سوره حمد را ادامه دهد ، اما هنگامی که خواست به رکوع برود ، باید عبای خود را کنار بیندازد و اگر چنین نکرد ، تصرف و غصب تلقی می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در عین حال ، تشخیص این مساله را با عرف دانستند و فرمودند : چنانچه عرف از ابتدا هم ادامه ی نماز را با این حالت ، تصرف و غصب ، تشخیص دهد ، ملاک ، همان است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم تزاحم بین حضور ذهن در نماز با استماع قرآن خارج از نماز ، حکم شک پس از فراغ از عمل با توجه به قاعده ی فراغ ، مواردی که موجب تاخیر یا رفع اجرای حد می شود ، و معنای قاعده ی میسور ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.