آیت الله العظمی شیرازی : در قرآن کریم از چیزهای حلال تحت عنوان طیبات و از چیزهای حرام تحت عنوان خبائث نام برده شده ، اما تشخیص طیبات و خبائث با عرف است ، مگر شارع استثنا کرده باشد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز یکشنبه بیستم ربیع الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به آیه ۵ سوره مائده ، أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ، هر چه پاکیزه و از طیبات است ، بر شما حلال شده است ، فرمودند : در این آیه ی شریفه ، خدای متعال ، طیبات را بر انسان حلال فرموده ، اما نفرموده که طیبات چیست ؟ ، لذا هر آن چه که نزد عرف ، طیب و پاکیزه است ، حلال است ، مگر آنکه از سوی شارع ، استثنا شده باشد.

معظم له هم چنین با اشاره به آیه ۱۵۷ سوره اعراف ، وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ و بر آنان هر طعام پاکیزه و طیب را حلال، و خبائث و چیزهای پلید منفور را حرام می‌گرداند، فرمودند : در این آیه ی شریفه هم خدای متعال ، خبائث را حرام فرموده ، و برای شناخت خبائث هم باید به عرف ، مراجعه نمود که چه چیزهایی هستند ، مگر آن چیزهایی را که شارع استثنا نموده است.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر روایات معتبری وجود داشت ، مواردی که از سوی شارع در مورد طیبات و خبائث استثنا و بدان تصریح شده ، و علاوه بر عرف ، حلال یا حرام گردیده را می توان از این طریق به دست آورد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : فقط از میان فقها یک نفر است که نظر متفاوتی دارد ، مرحوم ملا احمد نراقی در کتاب فقهی مستند الشیعه می گوید منظور از خبائث ، خبائث شرعیه است و نه خبائث عرفیه ، و برای این نظر خود هم ، مثال های مناسبِ آن ، آورده است ، اما مشهور میان فقها این است که خبائث ، چیزهایی هستند که نفس آدمی ، از آن ها احساس انزجار پیدا کند ، مگر آن چیزهایی که استثنا شده است ، و در مورد طیبات ، هم به همین صورت ، مانند سایر موضوعات است.

معظم له در رابطه نهی در عبادات و معاملات که آیا بر اساس اقتضای فساد بوده ، فرمودند : من در برخی از نوشته ها که منتشر هم شده است ، آورده ام که مرحوم آخوند خراسانی که به این مطلب در کفایة الاصول اشاره کرده اند ، در مباحث فقهی ، به صورت مکرر ، بر خلاف آن ، فتوا داده اند.

ایشان در ادامه فرمودند : اگر در مورد عبادات ، شارع ، چیزی را نهی کرد ، آیا این موجب تقرب به سوی خدا می شود ؟ ، خیر ، لذا وقتی این چنین نبود ، آن اطلاقات در مورد اقم الصلوة ، و امثال آن ، شامل این موضوع نمی شود.

آیت الله العظمی در رابطه با معاملات هم فرمودند : اگر نهی به معامله ای مانند ربا و بیع کالی به کالی از سوی شارع صادر شده باشد ، به این معناست که معامله صحیح نیست ، وقتی معامله صحیح نبود ، نقل و انتقال که اثر این معامله است ، نزد شارع ، تحقق پیدا نمی کند.

معظم در ادامه فرمودند : مثلا نماز خواندن در مکان غصبی اگر وقت ضیق باشد ، اشکال ندارد ، اما اگر وقت کافی وجود داشته باشد ، هم نماز باطل است ، و هم بعدا باید آن را اعاده نماید ، لذا در شرایطی که اگر از زمین غصبی خارج شد ، و هنوز وقت باقی مانده باشد ، این نماز ، باطل است.

ایشان با اشاره به تسالم میان فقها در رابطه با ملاک بودن تشخیص افراد برای ضرر روزه گرفتن ، فرمودند : در عروة الوثقی هم آمده که اگر کسی مریض است ، اگر پزشک تشخیص داد که روزه برای انسان ضرر ندارد ، اما خود فرد احساس ضرر نمی کند ، این شخص باید روزه بگیرد ، یا برعکس ، پزشک می گوید روزه ضرر ندارد ، اما خودش احساس ضرر می کند ، در چنین شرایطی نباید روزه بگیرد ، چون ملاک خود فرد است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : در جایی که انسان دچار شک شد و علم به هیچکدام از دو طرف نداشت ، چون ظرفِ اَمارات ، شک است ، در چنین شرایطی ، نظر پزشک ، حجت ، و مُعَذّر و مُنجّز است ، اما اگر خودش ، چیزی غیر از آنچه که پزشک گفت ، می داند ، و یقین به آن نمود ، طبق آنچه که خودش یقین دارد ، باید عمل کند.

معظم له به آیه ۲۶ سوره الرحمن ، كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ ، فرمودند : روایاتی در این زمینه آمده است که وقتی اسرافیل در صور می دمد ، و همه ، حتی حیوانات و حشرات ، و هر آنچه که در آسمان و زمین است ، می میرند ، از جانب خدا ، خطاب می آید : لِّمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ ، امروز مُلک به دست کیست ؟ ، که در این هنگام ، ارواح معصومین علیهم السلام پاسخ می دهند : لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ.

ایشان با اشاره به حدیث مشهور پیامبر اکرم : مُوتُوا قَبْلَ أَنْ تَمُوتُوا ، فرمودند : روایات متعدد دیگری به این مضمون ، وجود دارد ، که شاید در برخی از روایات آمده باشد که روزی بر شما نگذرد که این گونه فکر کنید ، و روایت دیگری از پیامبر اکرم است : “وعُدَّ نفسك من أهل القبور ، یعنی انسان باید به خودش تلقین کند که اگر من الان در قبر بودم ، وضع من در چه حالتی بود ، و در چه شرایطی قرار داشتم ، وضعیت من در مقابل سیئات و حسنات اعمالم به چه صورت است ؟ ، در برابر حقوق خدا و حقوق مردم چگونه است ؟ ، لذا اگر انسان این گونه فکر کند ، کمتر گناه می کند ، و بیشتر شکر خدا را به جا می آورد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم قرار دادن دست زیر شیر آب هنگام وضو ، قاعده ی اشتراک احکام بین مرد و زن مگر در موارد استثنا ، ترتیب در کفاره عمدی روزه ، شرح آیه ۵۷ سوره انعام ، حجیت و اعتبار قول اهل خبره ، و کیفیت استنباط احکام شرعی از سوی فقها ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.