آیت الله العظمی شیرازی : تطبیر و قمه زنی در غیر از عاشورا ، برای امام حسین علیه السلام به عنوان تعظیم شعائر الهی جائز است ، به شرط آنکه انجام آن در غیر از عاشورا ، موجب ترک آن در روز عاشورا نشود

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای پنجشنبه و جمعه هفدهم و هجدهم ربیع الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست ، با اشاره به آیه ۱۹۵ سوره بقره : وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ، و خود را به مَهلکه و خطر نیفکنید فرمودند : روایات متعددی وجود دارد که در زمان امام صادق علیه السلام ، برخی از مردم برای زیارت امام حسین علیه السلام ، خود را در معرض خطر و مهلکه قرار می دادند ، و حتی بعضا جان خود را از دست می دادند ، در عین حال امام صادق علیه السلام نه تنها آنان را از این کار نهی نمی کردند ، بلکه ایشان را ترغیب و تشجیع به انجام آن می نمودند.

معظم له در ادامه با اشاره به این که خدای عزوجل ، عاشورا را از همه جهات بر دیگر مصیبت ها مقدم داشته ، فرمودند : لَا یَوْمَ‏ کَیَوْمِکَ یَا اَبا عَبْدِاللهِ ، و با آن که مصیبت شهادت پیغمبر اکرم ، و شهادت امیرالمومنین ، و شهادت حضرت زهرا ، و شهادت امام مجتبی وجود داشته ، اما مصیبت شهادت امام حسین ، اعظم از همه این ها بوده ، لذا محرماتی در روز شهادت امام حسین ، نسبت به شعائر امام حسین ، حلال شده است ، مثل آن که انسان خودش را در معرض خطر و مهلکه بیندازد.

ایشان با اشاره به اینکه شعائر شامل هر چیزی است که موجب تعظیم خدای متعال و تعظیم اهل بیت علیهم السلام شود ، فرمودند : دلیل این که تعظیم اهل بیت علیهم السلام نیز از شعائر الهی است ، این است که پیامبر اکرم فرمودند : كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي ، و هر آنچه که در عرف برای تعظیم مقام اهل بیت علیهم السلام انجام شود ، در حقیقت ، نوعی تعظیم شعائر الهی است.

آیت الله العظمی در ادامه با جائز دانستن تطبیر و قمه زنی در غیر از روز عاشورا به عنوان یکی از اعمالی که موجب تعظیم شعائر الهی است ، فرمودند : تنها ملاحظه ای که من بر این مساله دارم ، این است که احیانا انجام آن در غیر از روز عاشورا ، موجب ترک آن در روز عاشورا نشود ، و گرنه تطبیر و قمه زنی در غیر از روز عاشورا برای امام حسین علیه السلام جائز است.

معظم له با اشاره به آیه ۳۲ سوره حج ، وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ، و هر کس شعائر (دین) خدا را بزرگ و محترم دارد این از صفت دلهای باتقواست ، فرمودند : در این آیه ی شریفه اشاره نشده که شعائر ، چه چیزهایی هستند ، در اینجا شعائر ، موضوع است ، و مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ ، حکم است ، خدای عزوجل در اینجا فقط حکم را بیان کرده است ، لذا در زمانی که شارع ، موضوع را بیان نکرد ، برای شناخت موضوع ، باید به عرف مراجعه نمود ، چرا که اگر شارع ، از موضوع ، چیز خاصی را اراده کرده باشد ، حتما آن را ذکر می کند ، اما اگر چیز خاصی را ذکر ننمود ، در چنین شرایطی باید موضوع از عرف دریافت شود.

ایشان با اولی دانستن تطبیر و قمه زنی در روز عاشورا ، فرمودند : البته اولی بودن به معنای وجوب نیست ، بلکه به معنای استحباب و احسن بودن است ، لذا اگر تطبیر و قمه زنی در غیر از عاشورا ، موجب ترک آن در روز عاشورا نشود ، چون هر کاری که موجب تعظیم شعائر الهی شود ، انجام آن موجب تقوای قلوب می شود ، لذا این کار اشکال ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : برای شعائر الهی در قرآن کریم دو نمونه ذکر شده اما معنای آن بیان نگردیده است ، در آیه ۳۶ سوره حج وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ و (نحر) شتران فربه را برای شما از شعائر الهی (و احکام حج) مقرر داشتیم ، و هم چنین در آیه ۱۵۸ سوره بقره : إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ سعی صفا و مروه از شعائر الهی است ، حال سوال پیش می آید که آیا طواف و رمی جمره و عرفات و منی و مشعر از شعائر است ؟ ، در پاسخ باید گفت که دلیلی وجود ندارد که اینها هم از شعائر الهی نباشند ، چرا که برای فهمیدن معنای شعائر الهی در شرایطی که شارع و معصومین برای آن معنایی ذکر نکرده اند ، باید به عرف مراجعه نمود که در نزد عرف چه چیزی موجب تعظیم و تجلیل است ، و به همان چیز شعائر گفته می شود.

معظم له با اشاره به اینکه در هیچ روایتی دهه محرم به عنوان شعائر الهی ذکر نشده ، فرمودند : تنها یک مورد روایت از حضرت امام رضا نقل شده که فرمودند : پدرم حضرت موسی بن جعفر ، وقتی که محرم می شد از روز اول محرم محزون می شد و خندان دیده نمی شد ، تا روز عاشورا که مصیبت عظمای آن حضرت بود ، اما در روایات برای روضه ی دهه محرم و اطعام مردم روایت نیامده است ، پس ما از کجا استفاده می کنیم که اینها تعظیم شعائر الهی است ، این که از نظر عرفی ده روز محرم با روضه برپا کردن و اطعام کردن مردم تجلیل شده است ، لذا از آن جا که روزهای منتهی به شهادت تجلیل و گرامی داشته شده ، این شعائر محسوب می شود.

ایشان در ادامه فرمودند : برای زنجیر زنی ها ، سینه زنی ها و بسیاری از انواع عزاداری ها در روایات چیزی وارد نشده است ، اما حتما این گونه عزاداری ها از شعائر محسوب می شوند ، چرا که موضوعات این چنینی از عرف گرفته می شود و حکم شعائر الهی برای آنها مصداق پیدا می کند ، لذا لازم نیست برخی از رسوم و عزاداری ها در گذشته وجود داشته باشد ، و اگر حتی اگر از امروز چیز جدیدی درست شود و تعظیم و تجلیل اهل بیت نزد عرف محسوب شود ، تعظیم شعائر الهی خواهد بود.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید مجدد بر مراجعه به عرف برای شناخت موضوعات ، فرمودند : مثلا شارع فرموده با آب وضو بگیرید ، اما نفرموده آب چه چیزی است ، لذا هر آن چه را که عرف به آن ، آب بگوید ، آب تلقی می شود ، حتی اگر آب دریا باشد که دارای نمک فراوانی است ، یا آب رودخانه هایی مانند رود فرات باشد که به دلیل آنکه سطح آن از خاک ، و نه سنگ است ، گاه رنگ آن به زردی گرایش دارد ، بنابراین همین که از نظر عرف آب تلقی شود ، حکم آب را دارد.

معظم له با تاکید بر تفاوت وکلای ائمه علیهم السلام و وکلای مراجع تقلید فرمودند : امام معصوم علیه السلام دچار اشتباه نمی شود ، اما غیرمعصوم ، ممکن است اشتباه شود ، لذا اگر امام معصوم به کسی وکالت داد ، قول او معتبر است ، مثلا علی بن حمزه بطائنی که وکیل امام معصوم ، قبل از شهادت امام کاظم علیه السلام می باشد ، و روایات او نزد همه معتبر است ، چون که وکیل امام معصوم علیه السلام بوده است.

ایشان با اشاره به کراهت اترزاق از طریق ائمه علیهم السلام ، فرمودند : منبر رفتن برای امام معصوم ، برای ارتزاق ، مکروه است ، و فقها هم بر کراهت آن ، تاکید فرموده اند ، یعنی نبایستی از ائمه علیهم السلام ، برای رزق ، استفاده مالی نمود ، شما برای ائمه علیهم السلام ، خدمت کنید ، اگر به شما هدیه ای دادند ، قبول کنید ، نه اینکه ارتزاق کنید ، چون بین ارتزاق و قبول کردن هدیه تفاوت وجود دارد ، مثلا در باب اذان گفته شده ، اگر کسی اذان بگوید و پول معینی بگیرد ، عمل مکروهی انجام داده است ، و البته که عمل او حرام نیست.

آیت الله العظمی با تاکید بر لزوم استغفار و توبه زبانی ، فرمودند : دلیل خاص وجود دارد که انسان علاوه بر توبه و پشیمان شدن از انجام کار حرامی که قبلا مرتکب شده ، به زبان هم استغفار کند.

معظم له با اشاره به فرازی از خطبه ۱۴۷ امیرالمومنین در نهج البلاغه : النَّدَمُ عَلَى مَا مَضَى ، پشيمانى از آنچه گذشت ، فرمودند : علاوه بر این فرمایش امیرالمومنین ، دلایل متعدد دیگری در روایات وجود دارد که استغفار یعنی جاری کردن بر زبان.

ایشان با اشاره به اینکه انسان می تواند از برخی از اعمال خود توبه کند ، فرمودند : اما بهتر آن است که از همه اعمال ، توبه صورت پذیرد ، چرا که توبه واجب فوری است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : تزاحم بین طهارت و وقت نماز ، آداب ورود به حرم اهل بیت علیهم السلام ، موارد مصرف زکات ، حکم کسی که می داند اگر بخوابد ، برای نماز بیدار نمی شود ، حکم تشهد و سجده فراموش شده ، معیار کثیرالسفر بودن ، حکم ترتیب نماز در نماز استیجاری ، مسائلی در رابطه با غسل ترتیبی و ارتماسی ، دلیل معتبر نبودن برخی از روایان احادیث ائمه علیهم السلام ، و مواردی در رابطه با اِعراض ، جبر دلالی ، جبر سندی ، کَسر دلالی و کَسر سندی ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.