مهاجرستیزی یا تلاش برای حل بحران ملی؟
«مهاجرستیزی یا تلاش برای حل بحران ملی؟»، صدای هشدارها درباره اخراج بی‌سابقه افغانستانی‌ها از ایران بلندتر می‌شود
در حالی‌که شمار مهاجران افغانستانی اخراج‌شده از ایران در سال 2025 از مرز 900 هزار نفر عبور کرده است، موجی از واکنش‌های داخلی و بین‌المللی نسبت به آنچه «رفتارهای غیر انسانی و تبعیض‌آمیز» خوانده می‌شود، به راه افتاده است.
سازمان‌های حقوق بشری و شخصیت‌های دینی و علمی، خواستار توقف فوری این روند و بازنگری در سیاست‌های مهاجرتی ایران شده‌اند.
اخراج بی‌سابقه مهاجران افغانستانی از ایران، به موضوعی بحرانی و چندلایه در عرصه اجتماعی، سیاسی و دینی ایران تبدیل شده است.
طبق آمار رسمی آژانس مهاجرت سازمان ملل، تنها از ابتدای ژوئن 2025 تا پنجم ژوئیه، بیش از 449 هزار نفر از اتباع افغانستان از ایران به کشورشان بازگشته‌اند.
یورونیوز در هفتم جولای نوشت: ا آژانس مهاجرت سازمان ملل اعلام کرده است که تا پایان سال جاری احتمال بازگرداندن یک میلیون نفر دیگر نیز وجود دارد.
در گزارش‌هایی که از سوی سازمان بین‌المللی مهاجرت، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، و صلیب سرخ جهانی منتشر شده، تأکید شده که بخش عمده‌ای از این بازگشت‌ها نه داوطلبانه، بلکه در سایه بازداشت، تهدید و فشارهای سیستماتیک صورت گرفته است.
خبرگزاری فرانسه در هفتم جولای خبر داد این سازمان‌ها هشدار داده‌اند که افغانستان، کشوری که از فقر، بی‌ثباتی و جنگ رنج می‌برد، توان جذب این حجم عظیم بازگشت‌کننده را ندارد.
در این میان، بیانیه جمعی از اساتید، طلاب و دانشجویان افغانستانی مقیم ایران منتشر شده که در آن از علما و اندیشمندان ایرانی خواسته شده برای توقف این روند «مخرب برای چهره ایران اسلامی» اقدام کنند.
برخی رسانه های ایرانی در هفتم جولای نوشتند که این افراد در این بیانیه تصریح کرده‌اند که فتنه مهاجرستیزی، خلاف آموزه‌های اسلامی و انسانی است.
دویچه‌وله هم در هشتم جولای خبر داد که کانون نویسندگان ایران و بیش از 1300 فعال مدنی و فرهنگی نیز در بیانیه‌هایی جداگانه خواستار توقف «رفتارهای غیرانسانی و تبعیض‌آمیز» با مهاجران شده‌اند.
از سوی دیگر، گزارش‌هایی از کمک‌های مردمی مردم بلوچستان به مهاجران اخراجی، از جمله توزیع غذا و آب در مسیر اتوبوس‌های اخراج، در رسانه‌هایی چون حال‌وش بازتاب گسترده یافته و نشانگر همبستگی مردمی در برابر سیاست‌های سلبی حاکمیتی است.
در خبرهای منتشر شده توسط (دویچه‌وله و خبرگزاری فرانسه تصریح شده که این تحولات در حالی رخ می‌دهد که اخراج حتی مهاجران دارای مدارک قانونی نیز گزارش شده و شمار زیادی از آنها از برخوردهای توهین‌آمیز و خشونت‌آمیز مأموران امنیتی گلایه کرده‌اند.
در ولایت هرات، بسیاری از خانواده‌های بازگشت‌داده‌شده با مشکلات شدید معیشتی مواجه‌اند.
گزارش‌ها از بی‌پولی، نبود سرپناه، و رها شدن زنان و کودکان در شرایط دشوار حکایت دارد.
فعالان محلی خواستار تأمین فوری اقلام ضروری از سوی نهادهای خیریه برای کاهش آلام این خانواده‌ها شده‌اند.
با افزایش فشارها از سوی سازمان ملل و نهادهای مدنی، حاکمیت ایران اکنون در معرض آزمونی جدی قرار گرفته است؛ آزمونی میان اقتضائات امنیتی و ارزش‌های اسلامی که کرامت انسانی را در صدر قرار می‌دهد.
