آیت الله العظمی شیرازی: شرط اجتهاد برای قاضی محل اختلاف میان فقها است

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز پنج شنبه هفدهم ذی القعده سال 1446برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم جواز قضاوت از سوی حاکم شرع فرمودند : اگر حاکم شرع و فقیه جامع الشرایط به یکی از مقلدین خود که مجتهد نیست اما نسبت به مسائل شرعی آگاهی دارد اذن دهد، می تواند قضاوت نماید.

معظم له در رابطه شرط اجتهاد برای قاضی فرمودند : این مساله محل اختلاف است و جماعتی از فقها معتقد به اجتهاد قاضی هستند و جماعتی دیگر هم چون صاحب جواهرالکلام و مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی اجتهاد قاضی را لازم نمی دانند.

ایشان با تاکید بر لزوم عدالت در تقلید و قضاوت و امامت جماعت فرمودند : من چندی پیش مطلبی در رابطه با اجتهاد و تقلید نوشتم که در آن ۴۲ روایت در رابطه با مفهوم عدالت ذکر نموده ام که از جمع آن روایات می توان مفهوم آن را استنباط کرد اما صاحب عروة الوثقی در تعریف عدالت چنین گفته و من هم بر اساس وفاق و یا به تَبَعِ برخی از فقها آن را پذیرفته ام که عدالت ملکه است و صرف ترک محرمات و انجام واجبات بدون این ملکه ممکن نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در توضیح بیشتر مفهوم عدالت فرمودند : عدالت ملکه ای است که فردی را به واسطه دارا بودن آن، عادل می گویند، هم چون شجاعت و کرم که ملکه هایی هستند که دارنده آنها را شجاع و کریم می نامند اما نتیجه عدالت آن است که انسان گناه انجام نمی دهد و اگر هم گناه انجام داد فورا پشیمان می شود و توبه می کند.

معظم له در رابطه با کاشف از ملکه عدالت فرمودند : دلیل خاص از روایات داریم که در احراز عدالت، ظن هم کافی است و لازم نیست علم وجود داشته باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با برخی از احکام عدالت برای امامت جماعت فرمودند : در باب نماز جماعت، روایت خاص از معصوم علیه السلام وجود دارد که اگر انسان تصور می کرد که شخصی مسلمان و مومن و عادل است و پشت سر او نماز خواند اما بعدا مشخص شد که آن امام جماعت، عادل نبوده و یا مثلا حتی یهودی بوده است، به جهت دلیل خاص، نماز او باطل نیست.

معظم له با تاکید بر اینکه عدالت حقیقتی یکسان در همه جاست فرمودند : این مطلب از روایات برداشت می شود و فقط مراتب عدالت ممکن است فرق داشته باشد، مثلا فردی عادل است اما شخص دیگری عادل تر از اوست چرا که عدالت ملکه ای است که در همه ی افرادی که دارای این صفت هستند وجود دارد.

ایشان هم چنین با تاکید بر اینکه عدالت در امامت جماعت، قضاوت، و شاهد و در هر جا که عدالت شرط است، حقیقتی یکسان است، فرمودند : اما برخی از فقها از جمله صاحب حدائق معتقدند که عدالت در امامت جماعت با عدالت در قاضی و مرجع تقلید متفاوت است که در این زمینه از برخی روایات استفاده نموده اند که این نظریه خلاف مشهور و خلاف ظاهرِ جمعِ بین روایات است.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اینکه عدالت در برخی امور از جمله تشخیص بیماری ها که نیاز به مراجعه به پزشک و اهل خبره می باشد، شرط نیست، فرمودند : در چنین مواردی لازم نیست که فرد اهل خبره، عادل، مومن و یا حتی مسلمان باشد بلکه اهل خبره بودن و ثقه بودن کفایت می کند، مثلا در باب قبله در عروة الوثقی حتی اسلام را شرط نمی داند.