اخوان‌المسلمین؛ منبع اصلی ایدئولوژی گروه‌های سنی تندرو، نگاهی گذرا از ابتدای تشکیل تا ممنوع شدن فعالیت در اردن به دلیل چالش‌های امنیتی
جنبش اخوان‌المسلمین که در ابتدا با هدف احیای اسلام و مقابله با سکولاریسم تأسیس شد، به مرور زمان به یکی از منابع فکری اصلی گروه‌های سنی تندرو تبدیل گشته است.
اکنون این گروه با مشکلات جدی امنیتی در اردن مواجه شده و فعالیت‌های آن به دلیل نگرانی‌های امنیتی ممنوع شده است.
اخوان‌المسلمین، جنبش اسلامی با قرائت اهل تسنن که در سال 1928 توسط حسن‌البنا پس از فروپاشی خلافت عثمانی، در مصر تأسیس شد.
این گروه در ابتدا با هدف بازگشت به اصول اسلامی با قرائت اهل تسنن و مقابله با سکولاریسم شکل گرفت.
اخوان المسلمین به‌ویژه در نخستین دهه‌های فعالیت خود، به‌عنوان یک جنبش اصلاح‌طلب با قرائت اهل تسنن با تأکید بر اصلاحات اجتماعی و دینی شناخته می‌شد.
اما با تأثیرگذاری اندیشه‌های سید قطب، به‌ویژه با کتاب معالم فی الطریق، این گروه به سمت یک ایدئولوژی رادیکال، افراطی و تندرو گرایش یافت.
سید قطب، با تأکید بر جاهلی بودن جوامع اسلامی و لزوم جهاد مسلحانه برای اصلاح آنها، بنیان‌گذار نوعی ایدئولوژی شد که به‌طور غیرمستقیم بر ایجاد و گسترش خشونت تاکید داشت و عملا در شکل گیری گروه‌های تروریستی سنی تندروی معاصر تأثیرگذار بود.
این تغییرات ایدئولوژیک باعث شد که اخوان‌المسلمین، به‌ویژه از دهه‌های 1960 به بعد، به یکی از منابع فکری گروه‌های سنی تندرو تبدیل شود.
سید قطب با تقسیم جهان به “دارالاسلام” و “دارالکفر”، به توجیه جهاد مسلحانه علیه دولت‌های مسلمان و جوامع دیگر پرداخت.
این مبانی نظری، الهام‌بخش بسیاری از گروه‌های تروریستی در کشورهای مختلف مانند القاعده، داعش، طالبان، بوکوحرام، الشباب، سپاه صحابه، لشکر جهنگوی، جماعت اسلامی پاکستان، حرکه‌النضال الاسلامی (جندالله پاکستان)، انصار بیت‌المقدس (یا ولایت سیناء)، جیش‌الاسلام، تحریرالشام، جیش‌النصره، انصارالدین، حزب‌التحریر شد که با برداشت‌های سخت‌گیرانه و فرقه‌ای، کشتار و ترور را به نام دین مشروع جلوه دادند.
به گزارش الجزیره و الشرق‌الاوسط، این گروه‌ها با ترکیب آموزه‌های وهابی و ایدئولوژی اخوانی، به خشونت بی‌پایان در جهان اسلام دامن زدند.
این گروه‌ها همگی از اندیشه‌های تندرو و افراطی اخوانی و بعضا وهابی بهره برده‌اند و از این ایدئولوژی برای توجیه خشونت‌ها و ترورهای خود استفاده کرده‌اند.
هرچند اخوان‌المسلمین در ظاهر از استفاده از خشونت فاصله گرفت، اما نگرش‌های فرقه‌گرایانه، خشونت طلبانه و تکفیری موجود در آن، بستر مناسبی برای رشد گروه‌های افراطی فراهم آورده است تا به جای ترویج اسلام رحمانی و اخلاق و سیره محمدی و علوی، روش هایی را به کار بگیرند که از اسلام واقعی به دور بوده و باعث انزجار پیروان دیگر ادیان از اسلام و حتی گریزان شدن مسلمانان از این آئین حیات بخش باشد.
در حال حاضر، اخوان‌المسلمین در بسیاری از کشورهای اسلامی با چالش‌های امنیتی و سیاسی مواجه است.
یکی از آخرین تحولات در این زمینه، تصمیم دولت اردن به ممنوعیت فعالیت‌های این گروه بود.
وزارت کشور اردن در تاریخ 23 آوریل 2025 اعلام کرد که به‌دلیل تهدیدات امنیتی و دستگیری 16 مظنون به تروریسم، تمامی فعالیت‌های اخوان‌المسلمین در این کشور ممنوع خواهد شد.
مقامات اردنی ادعا می‌کنند که اعضای این گروه به‌دنبال انبار کردن سلاح و مواد منفجره در مناطق مختلف کشور بوده و قصد داشتند به اقدامات خرابکارانه‌ای دست بزنند.
این اقدام در پی نگرانی‌های فزاینده درباره فعالیت‌های گروه‌های خشونت طلب و افراطی در منطقه صورت گرفته است.
اخوان‌المسلمین که در گذشته در بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی نقش مؤثری ایفا کرده بود، حالا به‌عنوان تهدیدی امنیتی در برخی از این کشورها شناخته می‌شود.
در این میان، اردن که همواره در معرض تهدیدات تروریستی بوده است، تلاش دارد تا با این اقدام، از گسترش افراط‌گرایی و تروریسم جلوگیری کند.
