آیت‌الله العظمی شیرازی: حاکم شرع حق ندارد از کسانی که به خمس اعتقاد ندارند، خمس دریافت نماید
نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، یکشنبه شب هشتم ماه مبارک رمضان سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم دریافت خمس از کفار، عامه و کسانی که به خمس اعتقاد ندارند، فرمودند: حاکم شرع حق ندارد از کسانی که به خمس اعتقاد ندارند، از جمله اهل تسنن، خمس دریافت نماید.
معظم له در ادامه تاکید فرمودند: پیامبر اکرم و امیرالمومنین صلوات الله علیهما در دوران حکومت خود، نه از یک مخالف و نه از یک کافر خمس دریافت نفرمودند.
ایشان در رابطه با نحوه ارث بردن زوجه فرمودند: دلیل خاصی در رابطه با ارث زوجه وجود دارد که زوجه از عین ساختمان و زمینی که در آنجا سکونت داشته اند و متعلق به زوج بوده، ارث نمی برد، اما در غیر این مورد، از تمامی موارد دیگر، چه از ساختمان و حتی سایر زمین ها ارث می برد.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: مثلا اگر زوج دارای خانه های متعددی است که در یکی از این خانه ها، او و خانواده اش سکونت دارند، اما سایر خانه ها را اجاره داده است، زوجه در چنین شرایطی از ساختمان سایر خانه ها و حتی زمین آنها ارث می برد.
معظم له هم چنین تاکید فرمودند: لذا ارث زوجه از خانه ای که در آنجا همراه با شوهرش سکونت داشته است، این گونه است که از زمین این خانه و از عین ساختمان ارث نمی برد و فقط از قیمت خانه ارث می برد.
ایشان دررابطه با ارث بردن زوجه از زمینهای کشاورزی فرمودند: اگر زوج، زمین کشاورزی و یا باغی داشت که همراه با خانواده اش در آنجا سکونت هم داشتند، زوجه از زمین آنجا هم ارث نمی برد، و فقط از قیمت درخت های آن ارث می برد، اما اگر زوج، زمین کشاورزی و باغی داشت که از آن برای کسب و کار و خرید و فروش استفاده می کرد، از تمام آن ارث می برد.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: اگر شک در زیاده و یا نقیصه ی مخصص حاصل شد، قدر متیقّن، عمومات را تخصیص می زند، و عمومات می گوید که زوجه مانند سایر ورثه از همه چیز ارث می برد، فقط یک نوع زمین در اینجا تخصیص خورده و استثنا شده است، زمینی که در آن خانه ای ساخته شده و در آن سکونت داشته اند یا باغی که در آن سکونت داشته اند اما اگر زمین های دیگری وجود داشت که از آنها خرید و فروش می کرد، از تمام آنها ارث می برد.
معظم له در رابطه مفهوم مؤونه در خمس فرمودند: روایتی از امام جواد علیه السلام در رابطه با خمس نقل شده که « الخمس بعد المؤونة » ، خمس بعد از کسر شدن مخارج زندگى است ، یعنی مؤونه خمس ندارد.
ایشان در تشریح معنای مؤونه فرمودند: مفهوم ظاهری مؤونه ، آن چیزی است که مصرف می شود ، و در روایت دیگر هم آمده : « فِي كُلِّ عَامٍ » در هر سال ، یعنی باید مؤونه ی آن سال باشد.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: شارع از مؤونه نام برده ، اما آن را معنا نکرده است ، لذا باید برای شناخت معنا و مفهوم آن ، به عرف مراجعه نماییم و ببینیم که عرف به چه چیزی مؤونه می گوید ، اگر چه در ظاهر ، مؤونه به معنای چیزی است که مصرف می شود.
معظم له هم چنین ادامه تاکید فرمودند: قید دیگری که گفته شده این است که مؤونه ی آن سال باشد ، پس دو قید دارد ، اول آنکه مؤونه باشد ، و دوم آنکه مؤونه ی آن سال باشد ، لذا اگر فرض کنید شخصی از مخارج امسال خود، برای مخارج دو سال خانواده خود برنج خریداری نمود ، در چنین شرایطی آنچه که مؤونه و مصرف امسال اوست ، شامل خمس نمی شود ، اما آنچه که برای مؤونه سال آینده است ، و از مخارج سال جاری خریداری نموده ، چون مربوط به امسال نمی شود ، شامل خمس می شود.
ایشان در رابطه با حکم خمس در رابطه با جهیزیه فرمودند: در رابطه با جهیزیه چون در ادله وارد نشده ، ما باید ببینیم که چه چیزی مصداق مصرف آن سال حساب می شود ، و هر سالی برای آن سال در نظر گرفته می شود ، مثلا اگر از مخارج امسال برای دخترش جهیزیه خریداری می کند ، که هر وقت ازدواج کرد ، آنها را به عنوان وسایل منزل استفاده کند ، و مشخص نیست که زمان ازدواج او ، امسال و یا چند سال آینده است ، لذا این کالاها باید مؤونه امسال حساب شود ، با این دو شرط اگر عرفا مؤونه امسال بود ، خمس به آن تعلق نمی گیرد.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: شخصی که می خواهد برای دختر خود ، جهیزیه تهیه کند ، و یک جا نمی تواند آنها را خریداری نماید ، چنانچه متعارف باشد که به تدریج ، این خریداری صورت بگیرد ، چرا که در برخی از کشورها از جمله عراق ، متعارف نیست ، با این دو شرط ، اشکال ندارد ، اما اگر کسی ثروتمند است ، و می تواند جهیزیه دختر خود را یکجا خریداری نماید ، اگر در چنین شرایطی به تدریج خریداری نمود ، حکم او شامل این مساله نمی شود.
معظم له هم چنین تاکید فرمودند: اگر کسی پول کنار بگذارد که هر وقت دخترش خواست ازدواج کند ، برای او جهیزیه خریداری نماید ، این پول ، مؤونه محسوب نمی شود ، چرا که مؤونه به معنای مصرف است ، اما پول به معنای مصرف و مؤونه نیست.
ایشان در ادامه فرمودند: در مؤونه ، شانیت افراد هم شرط است ، چون اگر مصرف سالیانه بیش از شان باشد ، شامل عمومات خمس می شود ،و استثنا که مؤونه باشد ، از آن منصرف می شود ، مثلا کسی اگر شان کسی ، داشتن منزل یم میلیارد تومانی است ، اما به دلیل سودی که در برخی از معاملات ، نصیب او شده ، در منزل ده میلیارد تومانی می نشیند ، در ادله خمس آمده که : فی کل ما افاد الناس، من قلیل او کثیر ، و این قاعده ، شامل حال او می شود ، اما مؤونه ، شامل حال او نشده ، چون بیش از شان اوست.
آیت الله العظمی شیرازی هم چنین تاکید فرمودند: کسانی که قدرت تهیه جهیزیه را به صورت یکجا ندارند ، تهیه تدریجی آن ، بلااشکال است ، به شرط آنکه جنس و کالا خریداری نماید ، نه آنکه پول کنار بگذارد و بخواهد با آن پول ، جهیزیه خریداری نماید.
