در حالی که برخی استان‌های کشور با رشد جمعیت سالمند روبه‌رو هستند، استان‌های سنی‌نشین ایران به ویژه در مناطق جنوب شرقی و شمال شرقی کشور، شاهد افزایش جمعیت جوان و بالاترین نرخ فرزندآوری هستند.
این وضعیت چالش‌های جدیدی برای آینده جمعیتی ایران به همراه دارد.
مرکز آمار ایران در تازه‌ترین گزارش خود به تفکیک استان‌های کشور بر اساس جمعیت کودک، نوجوان و جوان و جمعیت سالمند پرداخته است.
این گزارش نشان می‌دهد که استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، هرمزگان، کرمان و خراسان شمالی بیشترین درصد جمعیت کودک و جوان را در میان استان‌های کشور دارند.
این در حالی است که استان‌های گیلان، مازندران، مرکزی، همدان و تهران به دلیل پیری جمعیت، بالاترین درصد جمعیت سالمند را به خود اختصاص داده‌اند.
اما نکته‌ای که در این میان قابل توجه است، تفاوت‌های چشمگیر در نرخ رشد جمعیت در میان استان‌های شیعه‌نشین و سنی‌نشین است.
در استان‌های سنی‌نشین مانند سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، سیاست‌های کنترل جمعیت که در استان‌های شیعه‌نشین بیشتر رعایت شده است، چندان اجرایی نشده و نرخ بالای فرزندآوری در این مناطق ادامه دارد.
این روند باعث شده تا جمعیت جوان در این استان‌ها نسبت به سایر استان‌ها رشد بیشتری داشته باشد.
این وضعیت نه تنها چالش‌های اجتماعی و اقتصادی متعددی به همراه دارد، بلکه می‌تواند در آینده تأثیرات قابل توجهی بر برنامه‌ریزی‌های کلان کشور در زمینه‌های مختلف داشته باشد.
بنابراین، بررسی دقیق‌تر این موضوع و اتخاذ سیاست‌های مناسب برای مدیریت جمعیت و متناسب‌سازی آن با نیازهای جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
کارشناسان معتقدند که برای مدیریت بهینه رشد جمعیت جوان در استان‌های سنی‌نشین و جلوگیری از پیامدهای منفی آن، ضروری است که سیاست‌های کنترل جمعیت به‌طور جدی و متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی این مناطق اجرا شود.
کارشناسان هم چنین معتقدند که برای جبران کاهش جمعیت در استان‌های شیعه‌نشین که با بحران پیری جمعیت روبه‌رو هستند، باید سیاست‌های تشویقی برای افزایش نرخ باروری در نظر گرفته شود.
این سیاست‌ها می‌تواند شامل اعطای تسهیلات مالی برای خانواده‌های دارای چند فرزند، بهبود شرایط مسکن، ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی رایگان برای کودکان، و حمایت‌های ویژه از مادران شاغل باشد.
همچنین، ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای زندگی بهتر در این استان‌ها، می‌تواند موجب بازگشت جمعیت به این مناطق و جلوگیری از مهاجرت به شهرهای بزرگ شود.
بهره‌گیری از تأثیر مراجع تقلید و افراد نیکوکار به وِیژه پزشکان و کادر درمانی متدین می‌تواند نقش مهمی در تغییر نگرش‌ها و فرهنگ‌سازی جامعه ایفا کند.
مراجع تقلید به عنوان رهبران دینی و فرهنگی می‌توانند با تبیین اهمیت افزایش جمعیت در قالب ارزش‌های اسلامی و آموزه های اهل بیت علیهم السلام، مردم را به فرزندآوری و تشکیل خانواده‌های بیشتر تشویق کنند.
استفاده از مناسبت های دینی و منبرها، رسانه‌های دینی و نشست‌های عمومی برای ترویج این پیام در تقویت باورهای دینی و یادآوری اهمیت تداوم نسل و فرزندآوری موثر است.
همچنین، افراد نیکوکار و خیرین می‌توانند با ایجاد صندوق‌های حمایتی و ارائه کمک‌های مالی برای خانواده‌های پرجمعیت، تسهیلاتی برای تشویق به فرزندآوری فراهم کنند.
علاوه بر این، ایجاد کارگروه‌های محلی با همکاری علما و روحانیون و خیرین می‌تواند با طراحی برنامه‌هایی مبتنی بر نیازهای خاص هر منطقه تلاش نمایند تا خدمات بهداشتی، آموزشی و اقتصادی برای خانواده‌ها در نظر گرفته شده باشد.
این اقدامات می‌تواند به افزایش جمعیت و بهبود شرایط زندگی در استان‌های شیعه‌نشین کمک کند.
در کنار این، توجه به فرهنگ‌سازی در خصوص اهمیت خانواده و تشویق به فرزندآوری در سطح اجتماعی و رسانه‌ای نیز می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت جمعیتی این استان‌ها ایفا کند.
