آیت الله العظمی شیرازی: سیره، عمل غیر معصومین است و زمانی حجیت پیدا می کند که همه‌ی افراد متدین آن را انجام دهند
نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز دوشنبه سوم ربیع الثانی سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به اینکه قول، فعل و تقریر معصوم علیه السلام حجت است، فرمودند: فعل امام حتی اگر یک بار هم صورت بگیرد، حجت است، مگر آنکه آن فعل در امور عادی صورت گرفته باشد، مثل آن که گفته شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به چه نحوی راه می‌رفتند و یا چگونه غذا می‌خوردند، که در این گونه مسائل و امور عادی، حجیت ندارد.
معظم له در ادامه فرمودند: اما در غیر از این موارد و امور عادی، فعل معصوم علیه السلام، همانند قول و تقریر معصوم، حجت است.
ایشان در رابطه با تفاوت مفهوم سیره و فعل معصوم علیه السلام فرمودند: معصوم علیه السلام اگر فعلی را انجام داد حجت است، اما سیره، عمل غیر معصومین است و زمانی حجیت پیدا می کند که همه‌ی افراد متدین آن را انجام دهند، اما اگر معصوم علیه السلام حتی اگر یک بار عملی را انجام داد، حجت است.
آیت الله العظمی شیرازی ، در رابطه با مفهوم تقلید فرمودند : تقلید یعنی رجوع جاهل به عالم ، در مسائلی که از آن اطلاع ندارد، و همان گونه که انسان در زمانی که مریض است ، یا مریض دارد ، به پزشک مراجعه می کند، همین مساله نیز در باب تقلید از مجتهد، در عمل به مسائل شرعی صدق می کند.
معظم له در رابطه با حکم یقین و ظن در اشتباه بودن نظر مجتهد فرمودند : همان گونه که وقتی انسان به پزشک مراجعه می نماید و یقین پیدا می کند که دارویی که توسط پزشک تجویز شده به اشتباه مورد توصیه واقع شده و حتما از آن استفاده نمی کند و قول پزشک برای او حجت نیست، این مساله در رابطه نظر مجتهد، چنانچه مقلد نسبت به اشتباه بودن آن یقین پیدا کرد، صدق پیدا می کند.
ایشان در ادامه فرمودند : اما اگر مقلد ظنّ پیدا کند که فتوای مجتهد اشتباه است، ظنّ مقلد نسبت به فتوای مجتهد، حجت نیست.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند بنا بر نظر اکثر فقها ، حکم حاکم شرع و فقیه جامع الشرایط در تمام موضوعات نافذ است ، از جمله در مساله رویت هلال ، در چنین شرایطی اگر کسی شک کرد که اول ماه ثابت شده یا خیر ، بنا بر قول مشهور فقها ، حکم حاکم شرع معتبر است ، که من هم این نظریه را قبول دارم ، بنا بر این نظریه فقهی حکم حاکم شرع فقط در احکام نبوده بلکه اطلاق داشته و در موضوعات هم معتبر است ، البته جماعتی از فقها که تعدادشان زیاد نیست و در میان متاخرین کم هستند و از بین ۴۱ حاشیه ای که بر عروة الوثقی زده شده ، شاید فقط ۴ ، ۵ حاشیه وجود داشته باشد ، گفته اند که حکم حاکم شرع در موضوعاتی که در باب قضا نبوده و محل نزاع نیست مانند اثبات رویت هلال ، حجت نیست.
معظم له هم چنین فرمودند موضوعاتی مانند افلاس و سفیه و مجنون بودن نیز شامل این قاعده می شود ، لذا اگر عرفاٌ این موارد ثابت شده و محرز است که حکم مشخص است ، اما در مواردی که افلاس یا جنون یا سفیه بودن فردی محرز نبود ، بنابر قول مشهور فقها ، حکم حاکم شرع مطلقا چه در باب قضا و چه غیر قضا معتبر است و می تواند در موضوعات هم حکم کند که آن شخص مُفلِس یا مجنون یا سفیه هست و یا نیست ، بنابراین اگر فقیه جامع الشرایط گفت این فرد مجنون است ، او حکم مجنون را پیدا می کند.
ایشان در ادامه فرمودند البته تعداد کمی از فقها ، حکم حاکم شرع را فقط در قضا و موارد نزاع معتبر می دانند ، مثلا زمانی که دو نفر بر سر مالکیت یک خانه نزاع و اختلاف دارند ، می گویند فقط در چنین شرایطی حکم فقیه جامع الشرایط نافذ است.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با ولایت بر امور حِسبِه فرمودند : در چنین شرایطی هم حکم حاکم شرع لازم است اما اگر به حاکم شرع دسترسی نبود ، عدول مومنین و اگر به عدول مومنین دسترسی نبود به فرد مومن ، ولو عدالتش احراز نشده باشد ، باید مراجعه کرد.
معظم له در رابطه با حکم بلاد کبیره فرمودند : صاحب عروة الوثقی و برخی از مراجع تقلید معاصر ، در رابطه با بلاد کبیره ، محله را ملاک می دانند ، در حالی که بلاد کبیره در زمان ائمه علیهم السلام هم وجود داشته ، اما نامی از محله در روایات نیامده است ، لذا حکم بلاد کبیره همانند سایر شهرها بوده و تفاوتی با آنها ندارد.
ایشان با اشاره به آیه 101 سوره نساء : وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ ، و هنگامی که در سفر باشید باکی بر شما نیست که نماز را کوتاه به جای آورید ، فرمودند : از این آیه شریفه ، استفاده نمی شود که وقتی در یک شهر از محله ای به محله ی دیگر ، نقل مکان کردید ، نماز شما شکسته می شود ، بلکه منظور آن است که اگر از شهری به شهر دیگر سفر کردید ، حکم مسافر ، شامل حال شما می شود.
آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به وضعیت کنونی برخی از شهرها مانند تهران و شهر ری ، بغداد و کاظمین ، دزفول و اندیمشک ، فرمودند : در شهرهای این چنینی که در حقیقت دو شهر متفاوت هستند ، اما پس از مدتی به دلیل گسترش خانه سازی و توسعه ی شهرها ، خانه های دو شهر به یکدیگر متصل شده اند ، ولو در اسم ، هم چنان متفاوت هستند ، و از لحاظ اداری هم دو عنوان گوناگون دارند ، اما حکم شهر واحد را پیدا کرده اند.
معظم له با تاکید بر ملاک بودن عرف ، فرمودند : اگر فاصله ی دو شهر ، با گسترش یافتن خانه ها ، کم شده و از نظر عرف ، اتصال برقرار شده ، حکم شهر واحد را دارند ، اما اگر میان دو شهر ، هم چنان صحرا ، فاصله باشد ، حکم شهر واحد را ندارند.
ایشان در رابطه با شهر هایی مانند نجف اشرف فرمودند : در خصوص نجف اشرف با توجه به عنوان خاص آن ، حکم آن مطابق با نگاه عرف است ، و هم چنان ، حکم دو شهر جداگانه را دارند ، اما اگر خانه های کوفه به سمت مسجد سهله ، گسترش یافت ، و به مسجد سهله متصل شد ، در نتیجه ، مسجد سهله هم جزئی از کوفه می شود ، اما نجف اشرف جزئی از کوفه نشده ، و در اینجا ملاک عرف است و مادام که عنوان نجف اشرف ، هم چنان بر این شهر باقی است ، حکم تخییر نماز ، شامل نجف اشرف نمی شود.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : وقتی دو یا چند شهر ، یا چند روستا ، به هم متصل شدند ، و از نظر عرف ، یک شهر محسوب شدند ، حتی اگر از نظر اداری دو یا چند اسم متفاوت داشته باشند ، مثل شهر ری که در حال حاضر ، متصل به تهران شده ، ولو از نظر اداری ، دو اسم گوناگون دارند ، حکم شهر واحد را دارند ، لذا اگر کسی از این طرف شهر تهران ، تا آن طرف شهر ری برود ، حکم مسافر را ندارد ، چون در زمان ائمه علیهم السلام نیز ، نظیر شهرهای بزرگ این چنینی وجود داشته است ، و این شهرها از ابتدا هم بزرگ نبوده اند ، بلکه به تدریج بزرگ شده و به یکدیگر متصل شده اند.
معظم له در رابطه با شهرهایی مانند دزفول و اندیمشک که به یکدیگر متصل شده اند ، فرمودند : در چنین مواردی مثلا اگر وارد اندیمشک شدید ، گویا وارد دزفول گردیده اید ، و حکم هر دو شهر ، مانند هم است ، یعنی در زمانی که به هم متصل شدند و حکم شهر واحد را دارند.
ایشان با تاکید مجدد بر متفاوت نبودن حکم بلاد کبیره با سایر شهرها فرمودند : در زمان ائمه علیهم السلام ، مثلا سامرا ، از شهری کوچک ، تبدیل به شهری بزرگ شده و علاوه بر آن ، شهرهای بزرگ دیگری هم وجود داشته ، که به تدریج توسعه یافته اند ، اما ابدا اسمی از محله و احکام آن ، در روایات نیامده است ، لذا قاعده ی کلی آن است که وقتی شهرها و روستاها بزرگ شد ، ولو از نظر اداری دو یا چند اسم ، بر قسمت های مختلف آن ، گذاشته شد ، اما اگر اتصال ، صورت گرفته باشد ، عرفاً یک شهر محسوب می شود.
سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: برخی از احکام قصاص، حکم خوردن و آشامیدن در نماز، برخی از احکام مربوط به حیوانات و پرندگان، شرح امر بین امر بین الامرین، معنای رشد، مفهوم وثاقت در نقل روایات، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.
لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت 11:15 به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.
