آیت الله العظمی شیرازی: صرف مسلمان بودن امام جماعت کافی نیست، لذا امام جماعت باید شیعه اثنی عشری باشد مگر در زمانی که برای حفظ جان و در شرایط تقیه باشد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، روز یکشنبه بیست و چهارم ذی قعده سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی با اشاره به برتری علمی ائمه اطهار نسبت به پیشوایان سایر مذاهب فرمودند: امام صادق علیه السلام بلاواسطه و یا بی واسطه، استاد ائمه اربعه یعنی ابوحنیفه بنیانگذار مذهب حنفی، مالک بن انس بنیانگذار مذهب مالکی، محمد بن ادریس شافعی بنیانگذار مذهب شافعی و احمد بن حنبل بنیانگذار مذهب حنبلی بوده اند.

معظم له در رابطه با حکم نماز خواندن پشت سر امام جماعتی که شیعه نیست، با اشاره به روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام: لَاتُصَلِّ إِلَّا خَلْفَ مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ وَ أَمَانَتِهِ، نماز نخوان مگر پشت سر کسی که به دین و امانت او مطمئن باشی، فرمودند: در این جا اطمینان به دین داشتن، به معنای مومن بودن است و صرف مسلمان بودن کافی نیست، لذا امام جماعت باید شیعه اثنی عشری باشد، و اطمینان به امانت داشتن هم به معنای عادل بودن است، یعنی علاوه بر شیعه اثنی عشری بودن، باید نسبت به عدالت امام جماعت نیز اطمینان حاصل نمود، لذا خواندن نماز خواندن پشت سر امام جماعت غیر شیعه جایز نیست.

ایشان با اشاره به برخی از روایات مبنی بر توصیه امامان معصوم علیهم السلام به شیعیان که پشت سر غیرشیعیان نماز بخوانند، فرمودند: اگر در برخی از روایات از معصومین علیهم السلام آمده که پشت سر آنان نماز بخوانید، این توصیه مربوط به شرایط تقیه است، یعنی اگر شیعیان پشت سر آنان نماز نخوانند دچار مشکل می‌شوند، که در چنین شرایطی نماز خواندن پشت سر آنان اشکال ندارد، لذا امام علیه السلام توصیه فرموده اند که پشت سر آنان نماز بخوانید تا جان خودتان را حفظ کنید، بنابراین فقط در شرایط خطر جانی و به مقداری که تقیه باشد نماز خواندن پشت سر آنان اشکال ندارد.

آیت الله العظمی شیرازی به توصیه‌های امام حسن عسکری در مورد همزیستی مسالمت آمیز با پیروان سایر مذاهب اسلامی اشاره فرمودند که آن حضرت خطاب به شیعیان تاکید فرموده اند: در بین قبیله‌ها و طوائف آنان نماز بخوانید و بر جنازه‌های آنان حاضر شوید و در تشییع جنازه آنان شرکت کنید و بیمارانشان را عیادت کنید و حقوق آنان را ادا کنید زیرا هر کس از شما شیعیان در دینش ورع بورزد و در سخنش راست بگوید و امانت را بپردازد و ادا کند و با مردم خوش‌رفتاری کند و اخلاقش را با مردم نیک و زیبا سازد گفته می‌شود: این انسان “شیعه” است، و این مرا مسرور و خوشحال می‌کند.

معظم له مصداق این روایت امام حسن عسکری علیه السلام را امور مستحب ذکر نموده و فرمودند: این روایت توصیه و سفارش امام حسن عسکری علیه السلام به شیعیان برای رعایت اخلاق نیکو و تقوای الهی و ورع در دین و کوشش در راه خدا و راستگویی و پرداخت امانت به هرکسی که به ما امانت سپرده، و سجده طولانی و رعایت حق همسایگی،  همان گونه که پیامبر اکرم این ارزش‌ها را آوردند و برای همین امور مبعوث شدند، بوده است.

ایشان در رابطه با دلیل وجود حکم خمس فرمودند: آن چه که مسلّم است و در روایات آمده، خمس به جای زکات،  اِکراماً لِرَسولِ الله صلی الله علیه و آله قرار داده شده است، چون که زکات واجب و نه زکوة مستحب را به ذریه‌ی رسول الله صلی الله علیه و آله نمی‌دهند، لذا خمس جایگزین آن شده است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند: حال این سوال پیش می‌آید که آیا احکام زکات در مورد خمس هم جاری می‌شود، که در پاسخ این سوال جماعتی از فقها از جمله مرحوم صاحب عروة الوثقی و مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی گفته اند به جز در مواردی که حکم خاص در مورد خمس وجود دارد، اگر مساله ای در خمس بر خلاف زکات، ذکر نشده بود و در زکات ذکر شده بود، در مورد خمس، همان حکم جاری است.

معظم له هم چنین تاکید فرمودند: در احکام زکات، روایتی ذکر شده که اگر کسی زکات دریافت نمی‌کند و می‌گوید من زکات مصرف نمی‌کنم، حضرت فرمودند زکات را به عنوان هدیه به او بدهید و به او نگویید که آن چیز، زکات است، اما در باب خمس روایتی در این زمینه نداریم، آیا همین حکم در خمس هم برای کسی که از قبول آن خودداری می کند، جاری است؟، که این مساله میان فقها اختلاف است و اجماعی نیست، و جماعتی از فقها گفته اند چون بر اساس روایاتی که می‌گویند خمس جایگزین زکات است، چنین استفاده می‌شود که اشکال ندارد.

ایشان در رابطه با پرداخت صدقات و زکات مستحب به سادات فرمودند: در مورد زکات مال و زکات فطره و صدقه اجماع است که پرداخت آن‌ها به سادات حرام است، در مورد صدقات و زکات مستحب محل خلاف است، جماعتی از فقها گفته اند این که حضرت فرموده اند اِنَّ الصَّدَقَةَ مُحَرَّمَّةٌ علینا یعنی هر صدقه ای بر ما حرام است، و شامل صدقه مستحب هم می‌شود لذا این دسته معتقدند صدقه برای سادات مطلقا حرام است، اما برخی از فقها معتقدند این حرمت فقط شامل  زکات مال و فطره است.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند در کوفه که مردم به خاندان اهل بیت نان و خرما و گردو می دادند، اهل بیت از قبول آن‌ها خودداری می‌کردند و در روایت آمده حضرت زینب و حضرت ام کلثوم سلام الله علیهما، آن‌ها را از دهان کودکان بیرون می‌آورند، چرا که اگر فرض کنیم که نان و خرما شامل حکم صدقه و زکات واجب می‌شود، گردو که شامل این حکم نمی‌شود، پس معلوم می‌شود صدقه و زکات مستحب هم برای سادات حرام است، و این یک قرینه است، که البته این مساله اجماعی نیست و محل خلاف است.

معظم له در ادامه با اشاره به این که : عبارت الخمس کالزکوة، مربوط به صاحب جواهر است و روایت نیست، تاکید فرمودند هر حکمی که در زکات آمده و در خمس خلافش ذکر نشده، در مورد خمس هم جاری است، نه این که هر حکمی در خمس هست در زکات هم هست، این را هیچ فقیهی ذکر نکرده است.

ایشان در ادامه با تاکید بر این که در مساله خمس از قاعده قیاس استفاده نشده، فرمودند: بر اساس روایت ما می‌گوییم خمس به جای زکات قرار داده شده است، و در پی آن جماعتی از فقها مانند مرحوم صاحب جواهر و مرحوم سید عبدالهادی شیرازی و مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی گفته اند این که چون در روایات، زکات بر ذریه رسول الله و اهل بیت حرام است، خمس جایگزین آن شده و از این استفاده می‌شود که تمام احکام زکات در مورد خمس هم هست، مگر آن حکمی که مخصوص خمس بر خلاف زکات ذکر شده است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم اهدای عضو افرادی که دچار مرگ مغزی شده اند، فرمودند: اهدای عضو برای کسی که دچار مرگ مغزی شده، و اصطلاحا در زبان عربی به آن موت سریری و در زبان فارسی به آن مرگ بالینی گفته می‌شود، جایز نیست، چرا که در این شرایط، مرگ کامل اتفاق نیفتاده است.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود: توضیحی در رابطه با چگونگی مقام خلیفة اللهی انسان، حکم تصرف در مال غیری که در حال تلف شدن است، مفهوم اذن فحوا، حکم حج زن بدون رضایت شوهر، شرح مفهوم مسلم در برخی از روایات، حکم جوایز قرعه‌کشی بانک‌ها و سایر مراکز، شرح آیه ۲ سوره ملک، دلیل تقدم و تاخر نام پیامبران در قرآن کریم، حکم سجده بر دستمال کاغذی، و برخی از احکام وضو، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن‌ها اشاره و یا پاسخ داده شد. لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.