آیت الله العظمی شیرازی : خواندن فلسفه به مقدار مقدمه ی وجود ، به منظور رد شبهات ، واجب کفایی است ، و تا زمانی که به اندازه کافی ، افراد آگاه در این زمینه وجود ندارد ، خواندن آن واجب عینی است ، اما به صورت کلی خواندن آن ضرورتی نداشته و مفید دنیا و آخرت نیست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای پنجشنبه و جمعه ، چهاردهم و پانزدهم جمادی الثانی سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در این نشست با تاکید بر اینکه هیچ ضمانتی در مورد عاقبت افراد غیرمعصوم وجود ندارد ، فرمودند : گاهی اوقات ممکن است که یک عالم منحرف شود ، لذا تعبیر علمای سوء ، چندین مرتبه در روایات آمده است ، و از جمله علی بن ابی‌حمزه بَطائِنی که مرد عادل و عالمی بود ، و کیل امام کاظم علیه السلام نیز بود ، و روایاتی از امام صادق و امام کاظم ، به واسطه ی او نقل شده بود ، در آخر عمر منحرف شد ، لذا باید از خدا خواست که عواقب امور ما را ختم به خیر بفرماید ، چرا که تا زمانی که شیطان و نفس امّاره ی به سوء وجود درد ، هیچ ضمانتی وجود ندارد ، و باید به خدای متعال پناه برد.

معظم له در رابطه با جواز خواندن فلسفه فرمودند : خواندن فلسفه به مقدار مقدمه ی وجود ، به منظور رد شبهات ( شبهات موجود در فلسفه ) ، واجب کفایی است ، و تا زمانی که به اندازه کافی ، افراد آگاه در این زمینه وجود ندارد ، خواندن آن واجب عینی است.

ایشان در ادامه فرمودند : اما در رابطه با تعمق و پرداختن به فلسفه به صورت تفصیلی ، موضوع متفاوت است ، و من مطلبی در این خصوص از فرزند مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری موسس حوزه علمیه قم شنیدم که از والد خود در رابطه با عدم ضرورت خواندن آن سخن گفته بود ، لذا خواندن فلسفه به مقداری که رد شبهات متوقف بر آن است ، واجب کفایی است.

آیت الله الظمی شیرازی هم چنین فرمودند : مرحوم شیخ مرتضی حائری فرزند مرحوم شیخ عبدالکریم ، موسس حوزه علمیه قم رضوان الله علیهما ،
برای من نقل کرد که از پدرم پرسیدم که آیا من فلسفه بخوانم ؟ ، در جواب فررمودند : نه ، از ایشان پرسیدم ، چرا ؟ ، در جواب گفتند : چیزی را بخوان که برای دین و دنیای تو مفید باشد ، اما فلسفه نه برای دین و نه برای دنیا ، فایده ندارد.

معظم له در ادامه فرمودند : اما مقدمات فلسفه یعنی به مقدار شرح تجرید
تجرید در علم منطق و جزء دوم که به صورت مشهور خوانده می شود ، و نصیرالدین طوسی بر کتاب علامه ی حلی شرح زده است ، و یکی از علمای عامّه به نام قوشچی نیز بر آن شرح زده است ، و مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی هم شرحی بر تجرید نوشته اند ، به نام کتاب القول السدید فی شرح التجرید ، خواندن این مقدار از مقدمات فلسفه که در حوزه های علمیه متعارف است ،و به این مقدار خوانده می شود ، اشکالی ندارد ، اما بیشتر از آن ، نه ، یعنی ضروری نمی باشد.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : لذا اگر کسی خواست در این زمینه متخصص شود تا بتواند شبهات ( شبهات موجود در فلسفه ) را پاسخ دهد ، این مساله استثنا می باشد ، مانند نگهداری و حفظ کتاب های ضلال که مگر به مقدار ضرورت جایز نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با زمان هایی که مثلا فردی در هنگام طوفان دریا که به شخص دیگری که کالاهای او موجب سنگینی کشتی شده و امکان غرق شدن کشتی وجود دارد ، می گوید : ألق متاعک فی البحر وعلیّ ‌‎ ‌‏ضمانه ، کالاهایت در دریا بینداز ، ضمانت جبران خسارت آن با من ، فرمودند : در اینجا عقد منعقد شده ، چرا که یک طرف می گوید من ضامن هستم و طرف دیگر می گوید من هم قبول دارم ، یعنی ایجاب و قبول محقق شده و نیازی به بکار بردن لفظ ایجاب و قبول نیست.

معظم له در ادامه فرمودند : ضمان بر دو قسم است ، اول زمانی که انسان پای کسی را می شکند ، که ضامن است ، در اینجا نه عقد و نه ایقاع ، بلکه حکم است ، اما زمانی است که فردی ضامن نیست ، اما قبول ضمانت می کند ، در اینجا عقد منعقد شده است.

ایشان هم چنین فرمودند : ضمان اصطلاحی ، ضم نیست و همه ی احکام ضمان شرعی را ندارد ، لذا اگر کسی بخواهد ضم ذمه کند ، در آن هنگام ، عقد جدید حاصل می شود ، که عقد ذمه به ذمه از نظر من قابل قبول است ، لذا اگر کسی عقود جدیده را قبول کرد ، ضم را به عنوان عقود جدیده می پذیرد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : عقود جدیده ، عقدهایی هستند که بیع ، اجاره ، رهن و صلح نیستند اما عقد هستند ، مانند بیمه که بیع و اجاره و رهن و صلح نیست.

معظم له هم چنین فرمودند : این مساله توسط مرحوم شیخ انصاری و صاحب جواهر و برخی دیگر از فقها مطرح شده است که مشهور این است که ضمان را پذیرفته اند ، اما جماعتی مانند آیت الله العظمی سید محمد شیرازی در کتاب الفقه نوشته اند : که به مقداری که اقامه ی معروف و نه امر به معروف و دفع یا رفع منکر باشد ، موجب ضمان نمی شود.

ایشان در رابطه با لزوم خواندن لفظ برای صیغه عقد نکاح فرمودند : در عقد نکاح ، خواندن لفظ لازم است ، و بدون خواندن لفظ ، صحت آن مشکل است ، و این که برخی این احتمال را داده اند که هر کاری که رضایت طرفین را اثبات کند ، کافی است ، که به آن معاطات گفته می شود ، صحت آن ، مشکل به نظر می رسد ، لذا در صحت معاطات در نکاح و طلاق ، مشکل جدی وجود دارد.

آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : البته در عقود دیگر ، نخواندن لفظ اشکال ندارد ، و لازم هم نیست از کلمات عربی استفاده شود ، اما بکار بردن لفظ در نکاح و طلاق ، لازم است.

معظم له هم چنین فرمودند : مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی کتابی به نام وسیلة النجاة نوشته اند که برخی از فقهای معاصر از جمله مرحوم والد ما ، بر آن حاشیه زده اند ، در این کتاب مرحوم سید ابوالحسن اصفهانی گفته اند در برخی مناطق به جای عبارت زوّجت ، از تعبیر جوّزت ، استفاده می شود ، که اگر از این تعبیر ، قصد همان معنای ازدواج است ، اشکال ندارد ، و کفایت از عقد نکاح صحیح می کند.

ایشان در رابطه با زمان غسل جمعه فرمودند : از برخی از روایات در باب غسل جمعه ، چنین استفاده می شود که زمان این غسل ، تا ظهر جمعه است ، اما برخی از حاشیه ها در عروة الوثقی وجود دارد که می گوید تمام روز جمعه از فجر تا مغرب ، امکان انجام غسل جمعه وجود دارد ، و جایز است و ادا می باشد ، اما جماعتی گفته اند که پس از ظهر ، قضا می شود ، و جماعت دیگری در حاشیه عروة الوثقی تصریح کرده اند که در بعدازظهر نیازی به قضا و ادا وجود ندارد ، لذا به اعتبار روایاتی که در باب غسل جمعه موجود می باشد ، که مختلف هم می باشد ، فتاوای فقها هم مختلف است ، لذا بسیاری از فقها ، از طلوع فجر جمعه تا مغرب را برای انجام غسل جمعه ادا دانسته اند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با محترم بودن اموال مسلمانان فرمودند : پول مسلمان محترم است ، همانگونه که ریختن خون مسلمان جایز نیست ، لذا بدون اذن مسلمان ، تصرف در مال او از جمله باغ ، یا فرش ، یا خانه ی او جایز نیست ، و همان گونه که اگر در صورتی که به جان مسلمان ضرری وارد شد ، مثلا اگر پای کسی را شکست یا به صورت غیرعمد کسی را کشت ، ( در موارد غیر قصاص ) ، پرداخت دیه لازم است ، چنانچه به اموال کسی خسارت وارد کرد ، مثلا فرش او را برداشت ، و یا تلف کرد ، این ضمان است و باید خسارت آن مال را جبران کند.

معظم له در رابطه با تولی و تبری فرمودند : تولی و تبری از فروع اصول دین است ، و اینکه به صورت موارد ده گانه تحت عنوان فروع دین آمده ، به اعتبار آموختن آن به اطفال بوده است ، و گرنه تولی و تبری ، فروع اصول دین است ، چرا که مانند نماز و روزه و حج ، از احکام نیستند ، و در روایات هم این عناوین ده گانه ، به این شکل نیامده است ، که مورد نهم و دهم آن تولی و تبری است ، لذا این شیوه ، توسط علمای گذشته برای تعلیم اطفال ، رایج شده ، البته در رابطه با موضوع ولایت ، در روایت آمده که بُنِيَ اَلْإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ عَلَى اَلصَّلاَةِ وَ اَلزَّكَاةِ وَ اَلصَّوْمِ وَ اَلْحَجِّ وَ اَلْوَلاَيَةِ وَ لَمْ يُنَادَ بِشَيْءٍ كَمَا نُودِيَ بِالْوَلاَيَةِ ، و یا آمده که وما نودي أحد بشيء كما نودي بالولاية و از تولی و تبری اسمی برده نشده ، چرا که تولی و تبری ، عقیده است ، اما نماز و روزه ، احکام هستند.

ایشان در رابطه با ذکر رکوع و سجود فرمودند : در روایات آمده و اجماع فقها بر آن است که انسان در رکوع و سجود مخیر است که سه مرتبه سبحان الله یا سه مرتبه ذکر دیگری مانند الله اکبر ، الحمد لله ، و یا لااله الاالله بگوید و یا یک مرتبه در رکوع بگوید : سبحان ربی العظیم بحمده و در سجده بگوید : سبحان ربی الاعلی و بحمده.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با جواز گفتن صلوات به جای ذکر در رکوع و سجود فرمودند : در عروة الوثقی هم به این مطلب اشاره شده که صلوات ، دعا می باشد ، یعنی درخواست از خداست ، اما در رکوع و سجود باید ذکر و ثنای خدای متعال مانند سبحان الله ، الحمد لله ، استغفرالله و الله اکبر گفته شود.

معظم له در رابطه با اسباب توفیق انسان فرمودند : سه چیز اسباب توفیق انسان می شود : اول خدای متعال و اهل بیت ، دوم جدیت و اجتهاد ، و سوم رضایت والدین.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : موارد امر به معروف و نهی از منکر ، کیفیت خواندن نماز رو به کعبه ، چگونگی ابلاغ وحی به پیامبران و غیرپیامبران از جمله مادر حضرت موسی ، حکم برپایی جشن میلاد حضرت مسیح و سال نوی میلادی ، حکم عقد و کالت به افراد نابالغ ، حکم نماز جماعتی که توسط امام به غلط خوانده شود ، تفاوت کفالت و ضمانت ، دلیل خلقت موارد نقیض و متضاد توسط خدای متعال ، و فرق اخباری ها و اصولی ها ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۱ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.