آیت الله العظمی شیرازی: اگر امام جماعت عادل بوده و از او فسق صادر شده، به محض توبه، عدالت آن امام جماعت برمی گردد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز شنبه دهم رجب سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با عدالت امام جماعت فرمودند: اگر امام جماعت عادل بوده و از او فسق صادر شده، روایت معتبر و خاص وجود دارد و شاید تسالم فقها هم بر این باشد که به محض توبه، عدالت آن امام جماعت برمی گردد.

معظم له در ادامه فرمودند: اما این که واقعا عدالت باز می گردد بحث دیگری است، اما شارع با چنین فردی، معامله عادل می کند.

ایشان در رابطه با برخی از احکام عدالت برای امامت جماعت فرمودند : در باب نماز جماعت، روایت خاص از معصوم علیه السلام وجود دارد که اگر انسان تصور می کرد که شخصی مسلمان و مومن و عادل است و پشت سر او نماز خواند اما بعدا مشخص شد که آن امام جماعت، عادل نبوده و یا مثلا حتی یهودی بوده است، به جهت دلیل خاص، نماز او باطل نیست.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اینکه عدالت حقیقتی یکسان در همه جاست فرمودند : این مطلب از روایات برداشت می شود و فقط مراتب عدالت ممکن است فرق داشته باشد، مثلا فردی عادل است اما شخص دیگری عادل تر از اوست چرا که عدالت ملکه ای است که در همه ی افرادی که دارای این صفت هستند وجود دارد.

معظم له هم چنین با تاکید بر اینکه عدالت در امامت جماعت، قضاوت، و شاهد و در هر جا که عدالت شرط است، حقیقتی یکسان است، فرمودند : اما برخی از فقها از جمله صاحب حدائق معتقدند که عدالت در امامت جماعت با عدالت در قاضی و مرجع تقلید متفاوت است که در این زمینه از برخی روایات استفاده نموده اند که این نظریه خلاف مشهور و خلاف ظاهرِ جمعِ بین روایات است.

ایشان با تاکید بر اینکه عدالت در برخی امور از جمله تشخیص بیماری ها که نیاز به مراجعه به پزشک و اهل خبره می باشد، شرط نیست، فرمودند : در چنین مواردی لازم نیست که فرد اهل خبره، عادل، مومن و یا حتی مسلمان باشد بلکه اهل خبره بودن و ثقه بودن کفایت می کند، مثلا در باب قبله در عروة الوثقی حتی اسلام را شرط نمی داند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم نماز خواندن پشت سر امام جماعتی که شیعه نیست، با اشاره به روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام: لَاتُصَلِّ إِلَّا خَلْفَ مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ وَ أَمَانَتِهِ، نماز نخوان مگر پشت سر کسی که به دین و امانت او مطمئن باشی، فرمودند: در این جا اطمینان به دین داشتن، به معنای مومن بودن است و صرف مسلمان بودن کافی نیست، لذا امام جماعت باید شیعه اثنی عشری باشد، و اطمینان به امانت داشتن هم به معنای عادل بودن است، یعنی علاوه بر شیعه اثنی عشری بودن، باید نسبت به عدالت امام جماعت نیز اطمینان حاصل نمود، لذا خواندن نماز خواندن پشت سر امام جماعت غیر شیعه جایز نیست.

معظم له با اشاره به برخی از روایات مبنی بر توصیه امامان معصوم علیهم السلام به شیعیان که پشت سر غیرشیعیان نماز بخوانند، فرمودند: اگر در برخی از روایات از معصومین علیهم السلام آمده که پشت سر آنان نماز بخوانید، این توصیه مربوط به شرایط تقیه است، یعنی اگر شیعیان پشت سر آنان نماز نخوانند دچار مشکل می‌شوند، که در چنین شرایطی نماز خواندن پشت سر آنان اشکال ندارد، لذا امام علیه السلام توصیه فرموده اند که پشت سر آنان نماز بخوانید تا جان خودتان را حفظ کنید، بنابراین فقط در شرایط خطر جانی و به مقداری که تقیه باشد نماز خواندن پشت سر آنان اشکال ندارد.

ایشان در رابطه با این مساله که آیا امام جماعت باید خود را عادل بداند یا خیر ، فرمودند : در کتاب عروة الوثقی آمده ، و غالبا فقها هم گفته اند که لازم نیست امام جماعت خودش را عادل بداند ، اما اگر مامومین او را عادل می دانند ، اشکال ندارد ، البته در قضاوت ، قاضی باید خود را عادل بداند ، وگرنه قضاوت او حرام است ، و در مرجعیت هم باید خودش را عادل بداند ، وگرنه فتوا دادن جایز نیست ، اما در امام جماعت ، مشهور این است که لازم نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شرط عدالت برای امامت جماعت فرمودند : این شرط لازم است و احدی از فقها بر خلاف آن ، مطلبی را نگفته است.

معظم له با اشاره به روایتی از امام باقر : لَاتُصَلِّ إِلَّا خَلْفَ مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ ، نماز نخوان مگر پشت سر کسی که به دین و امانت او مطمئن باشی ، فرمودند : در این جا اطمینان به دین داشتن ، به معنای مومن و اثنی عشری بودن است و مسلمان بودن کافی نیست ، و اطمینان به امانت داشتن هم به معنای عادل بودن است.

ایشان در ادامه فرمودند : شرط عدالت برای امام جماعت احراز لازم دارد ، و اگر انسان نمی دادند که امام جماعت عادل است ، نمی تواند پشت سر او نماز بخواند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با طریق کشف عدالت فرمودند : گاهی شخصی که ثقه است ، می گوید این امام جماعت عادل است ، و گاه از جهات دیگر احراز عدالت می شود ، اما بحثی در این جا مطرح است که در کتاب عروة الوثقی هم آمده و جماعتی از فقها معتقدند و من هم برداشتم همین است و آن این است که برای احراز عدالت ، حُسن ظاهر کافی است ، یعنی لازم نیست که انسان به باطن ، یقین پیدا کند ، البته این مساله محل خلاف است و اجماعی نیست ، اما بسیاری از متاخرین بر این عقیده اند.