آیت الله العظمی شیرازی: در تزاحم بین اهمیت روزه ماه مبارک رمضان و رفتن به سفر به منظور زیارت امام حسین علیه السلام، زیارت حضرت سیدالشهداء اهم است

نشست علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، سه شنبه شب مطابق با اولین روز از ماه مبارک رمضان سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با بیان توضیح مساله تزاحم فرمودند: تزاحم، اصطلاحی فقهی است که میان فقها رایج است و در چنین شرایطی میان دو چیز، آنچه که از اهمیت بیشتری است نسبت به مورد دیگر ترجیح داده می شود، و گاه این تزاحم، میان دو مستحب اتفاق می افتد و بایستی تشخیص داده شود که اهمیت کدامیک بیشتر است، و در برخی مواقع تزاحم میان یک مستحب و یک مکروه رخ می دهد، که در این گونه موارد در هر کدام از آنها ملاک های شرعی وجود دارد و هر زمان از دلایل شرعی استفاده شد که یکی از آنها نسبت به دیگری اهمیت بیشتری دارد، مورد اهم را باید مقدم داشت.

معظم له با اشاره به دیدگاه برخی از فقها در این زمینه فرمودند: بنا بر نظر مرحوم مجدد شیرازی و مرحوم میرزای نایینی و جمعی دیگر از فقها حتی اگر احتمال اهمیت یکی بر دیگری داده شد می توان به آن، به نحو اقتضاء و نه نحو الزام عمل کرد و همانگونه که سابقا بارها عرض کردم اگر احتمال اهمیت، مجرایی برای اصالت اهمیت باشد، در این صورت رجحان ندارد، یعنی در چنین شرایطی، اصل عدم اهمیت آن چیزی است که احتمال اهمیت آن داده می شود.

ایشان در رابطه با تزاحم میان روزه ماه مبارک رمضان و سفر به کربلا برای زیارت امام حسین علیه السلام فرمودند : سفر کردن به منظور فرار از روزه مکروه است اما زیارت امام حسین علیه السلام هم دارای ثواب عظیمی است، در چنین شرایطی که تزاحم میان انجام یک مکروه و یک مستحب اتفاق افتاده، به دلیل قوت روایاتی که در رابطه با زیارت امام حسین ذکر شده، چنین استفاده می شود که زیارت امام حسین اهم است، یعنی کراهت فرار از روزه به دلیل زیارت امام حسین، کراهتی است که در ثواب عظیم این زیارت، زائل و ذوب می شود.

آیت الله العظمی شیرازی در پاسخ به این سوال که ماه مبارک رمضان بدل و جایگزین ندارد اما زیارت امام حسین می تواند جایگزین داشته باشد و در وقت دیگری انجام شود، فرمودند : این مساله به برداشت فقها بستگی دارد و در اینجا هم اگر گفته شود که آنچه که بدل و جایگزین ندارد مقدم بر چیزی است که بدل و جایگزین دارد، شاید چنین نتیجه گرفته شود که گرفتن روزه بر رفتن به زیارت امام حسین مقدم است اما چون ما ملاک های احکام را نمی دانیم، نداشتن بدل، دلالت بر اهمیت بیشتر نسبت به چیزی که بدل و جایگزین دارد نمی کند.

معظم له با ذکر مثالی در این زمینه فرمودند : مثلا وضو بدل دارد اما چیزی که بدل ندارد از وضو اهمیت بیشتری ندارد.

ایشان با بیان مثال دیگری برای توضیح بیشتر این موضوع فرمودند : تنها شرط از شرایط صحت نماز که محل اختلاف است، طهارت حدثی است که جماعتی از فقها گفته اند کسی که طهارت ندارد نباید اصلا نماز بخواند در حالی که تمامی شروط دیگر از جمله اجزاء، موانع و قواطع نماز، اگر انسان قادر به انجام آن نباشد نماز او ساقط نمی شود اما در مساله فاقد الطهورین در حالی که بدل دارد مساله متفاوت است، یعنی ما نمی دانیم که ملاک آن که شارع بر چیزی بدل قرار داده و برای چیز دیگری که بدل و جایگزین نگذاشته، چه چیزی است که ما آن چیزی را که بدل ندارد هم در نظر بگیریم، یعنی شرط آن قدر اهمیت دارد که گاه حکم عدم ترک نماز را کنار می گذارد.

آیت الله العظمی شیرازی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه امر شارع در زیارت امام حسین علیه السلام وجود دارد، آیا همین امر موجب اهمیت بیشتر زیارت امام حسین نسبت به روزه ماه مبارک رمضان نمی شود، فرمودند: امر شارع در اینجا دلالت بر استحباب و نه وجوب دارد و مساله صرفا مستحبی را نمی توان بر روزه مقدم داشت، مثلا صله رحم، مساله مستحبی است که امر و توصیه به آن در ماه مبارک رمضان شده، همانگونه که در خطبه شعبانیه حضرت رسول نیز بدان سفارش شده است، اما اگر انسان بخواهد برای این امر مستحب روزه خود را بشکند به سفر برود تا این توصیه را عمل نماید، اهمیت بیشتر این کار مستحب مشخص نیست.

معظم له در ادامه فرمودند: دلیل رجحان زیارت امام حسین علیه السلام روایت عجیبه ای است که پیرامون آن نقل شده که حتی خدای متعال هم امام حسین را زیارت می کند و این خصوصیت حتی نسبت به ۱۳ معصوم دیگر به این صورت نیامده است و همه اینها ملاک هایی هستند که از آن برداشت اهمیت بیشتر می شود.

ایشان در رابطه با فرازی از زیارت امام حسن عسکری علیه السلام که برای آن حضرت از عبارت «حجة الحجج» استفاده شده در حالی که در زیارت سایر معصومین علیهم السلام چنین عبارتی نیامده فرمودند : تمامی معصومین علیهم السلام حجة الحجج هستند همانگونه که در زیارت امام رضا علیه السلام از تعبیر امام رئوف استفاده شده در حالی که در زیارت های سایر معصومین علیهم السلام از چنین عبارتی استفاده نشده است، و از آنجا که در هیچکدام از این موارد، از ادات حصر استفاده نشده، از آن ها برداشت نمی شود که اختصاص فقط به یک امام دارد.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به این مساله که خدای متعال قبل از اینکه به زائران خودش در عرفات نگاه کند، به زائران قبر امام حسین علیه السلام نظر می‌اندازد، فرمودند : امام صادق علیه السلام در روایتی فرموده اند : إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى یَتَجَلَّى لِزُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام قَبْلَ أَهْلِ عَرَفَاتٍ وَ یَقْضِی حَوَائِجَهُمْ وَ یَغْفِرُ ذُنُوبَهُمْ وَ یُشَفِّعُهُمْ فِی مَسَائِلِهِمْ ثُمَّ یَثْنِی بِأَهْلِ عَرَفَاتٍ فَیَفْعَلُ بِهِمْ ذَلِکَ، خدای تبارک و تعالى براى زوّار قبر حضرت امام حسین قبل از اهل عرفات تجلّى کرده و حوائج آنها را برآورده و گناهانشان را آمرزیده و در مسائل و خواسته‏‌هایشان شفاعتشان را کرده و سپس توجّه به اهل عرفات نموده و آنچه در حق زوّار حسین منظور کرد، براى ایشان نیز در نظر می گیرد.

معظم له در ادامه فرمودند : معصومین علیهم السلام مکررا به حج مستحب می رفتند و شاید دلیل این اقدام آن بزرگواران این بوده که حج ترک نشود. همچنان که در وصایای امیرالمومنین صلوات الله علیه آمده: لهَ فِي بَيْتِ رَبِّکُمْ، لاَ تُخَلُّوهُ مَا بَقِيتُمْ، فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا، خدا را خدا را درباره خانه پروردگارتان، خالی نماند تا مادامی که شما در قید حیات هستید؛ چون اگر حج ترک شود مهلت داده نمی‌شوید.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند: اما اگر ما و ظاهر دلیل باشیم، چنین برداشت می شود که زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه افضل از حضور در عرفات است مگر آنکه از باب عنوان ثانوی این مساله متفاوت باشد، مثلا در زمانی که رفتن مردم به سوی حج کم شود و از باب عنوان ثانوی رفتن به حج اهم شود که در برخی روایات در همین زمینه آمده که اگر تعداد زائران حج از ۶۰۰ هزار نفر کمتر شد، ولیّ مسلمین باید مردم را امر به رفتن به حج نماید، در غیر این صورت بر اساس ظاهر ادله زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه افضل است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه حکم پاسخگویی به شبهات و اباطیل فرمودند : پاسخ به شبهات و اباطیل بر همگان واجب است که بایستی با زبان و قلم و هر آنچه که انسان می تواند نسبت به آن تلاش نماید، خصوصا اگر این شبهات و اباطیل در رابطه با عقاید باشد، و این واجب کفایی تا زمانی باید ادامه داشته باشد که بتوان به هر مقدار ممکن با استدلال، طرف مقابل و مردم را قانع نمود، چرا که قدرت شرط عمومی در تکالیف است.

معظم له در بیان دلیل این وجوب فرمودند : همانگونه که در قرآن کریم «الْبَلاغُ الْمُبِیْنُ» مورد تاکید قرار گرفته، فقط ابلاغ و گفتن کفایت نمی کند بلکه باید به صورت واضح و آشکار نیز باشد، یعنی وقتی اباطیل و شبهاتی در جامعه ایجاد شد، پاسخ به آنها واجب کفایی است و تا زمانی که به مقدار کفایت انجام نشده بر همگان واجب عینی است که به مقدار ممکن، فردی که شبهه در جامعه ایجاد کرده و جامعه قانع شوند، مگر آنکه انسان به مقداری که جهت اقناع لازم است تلاش کرده باشد اما فردی که شبهه و اباطیل در جامعه گسترانیده، هم چنان بر گفتار و کردار خود لجاجت نموده و عناد می ورزد.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : برخی از احکام نیت در روزه، حکم نشستن بین دو سجده در نماز، بررسی صحت عبارت مسجد زن خانه اوست، تکلیف انسان در مواردی که امر دایر میان وجوب تخییری و وجوب تعیینی می شود، موارد تخییر و وجوب بین تقلید اعلم و غیر اعلم، و حکم رفع و دفع منکر، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی در ماه مبارک رمضان همه شب در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۲۲ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.