هویت شیعه هزاره در آیینه فرهنگ و باورهای محلی؛ آیین، ایمان و زندگی؛ بازنمایی فرهنگی یک قوم شیعه در افغانستان
هویت شیعه هزاره در آیینه فرهنگ و باورهای محلی؛ آیین، ایمان و زندگی؛ بازنمایی فرهنگی یک قوم شیعه در افغانستان
شیعیان هزاره در افغانستان، با وجود دهه‌ها محرومیت، جامعه‌ای ریشه‌دار در سنت، آموزش دینی، آیین‌های مذهبی و دانش بومی هستند.
بازشناسی زندگی آنان، نه‌تنها ضرورتی فرهنگی، که ضرورتی برای شناخت یکی از اصیل‌ترین لایه‌های تمدن اسلامی در منطقه است.
زندگی مردم شیعه هزاره در افغانستان، نمونه‌ای روشن از پیوند دین، سنت و فرهنگ در بستری بومی است.
این جامعه که در مناطق مرکزی افغانستان ساکن‌اند، الگویی زنده از تداوم آموزش دینی، نهادهای مردمی، آیین‌های مذهبی و زیست معنوی سنتی را در دل شرایط سخت تاریخی حفظ کرده‌اند.
آموزش علوم دینی از نسل‌های گذشته در مکتب‌خانه‌ها و مدارس سنتی با شیوه‌هایی بومی انجام می‌گرفته است.
طلاب با برنامه‌های منظمی همچون حفظ قرآن، آموزش دعا و سلوک طلبگی در فضایی ساده اما پربار پرورش می‌یافتند. حضور عالمان مردمی در روستاها، نقشی محوری در حفظ باورهای دینی ایفا می‌کرد.
در کنار آموزش دینی، آیین‌هایی چون نذر «بی‌بی»، چله‌بری، عید مرده، دعاهای جمعی، تعویذنویسی و برکت‌باوری، بیانگر آمیزش دین، عرف و اسطوره در زندگی روزمره است.
بسیاری از این آیین‌ها، نقش زنان را در انتقال ایمان و سنت به روشنی نشان می‌دهند.
از سوی دیگر، صنایع‌دستی زنان، شیوه‌های درمان سنتی با اتکا به تشخیص زبان، نبض و ناف، روایت‌گری شفاهی، چیستان‌ها، افسانه‌ها، طنزها، و شعرخوانی‌هایی چون حمله‌خوانی و شاهنامه‌خوانی، بخشی از حافظه فرهنگی این قوم را شکل داده است.
فرهنگ هزاره، با همه تنوع درونی‌اش، ساختاری هم‌بسته و متکی به دین و تجربه زیسته دارد. در چنین بافتی، هر شیء، عمل و باور، بار معنایی و تقدسی دارد که تنها در بستر زیست مردم قابل درک است.
بخشی از این اطلاعات و جزئیات در کتابی با عنوان فرهنگ هزاره در سیمای مالستان توسط عزیزالله علیزاده مالستانی گردآوری و مستند شده که الگویی موفق برای ثبت فرهنگ‌های بومی و دینی به‌شمار می‌رود.
