چالش سنت و مدرنیته در جهان اسلام؛ بازاندیشی دینی و فرصت‌های نوین
چالش سنت و مدرنیته در جهان اسلام؛ بازاندیشی دینی و فرصت‌های نوین
مدرنیته در جهان اسلام همواره به‌عنوان چالشی بزرگ در برابر سنت‌های دینی مطرح بوده است.
اما تحلیل‌های تازه نشان می‌دهد که این روند نه تنها تهدیدی برای ایمان و هویت مسلمانان نیست، بلکه فرصتی برای بازاندیشی، احیای اخلاق و تقویت نقش دین در زندگی فردی و اجتماعی به شمار می‌رود.
«وب‌سایت مراکش ورلد نیوز» Morocco World News در تحلیلی تازه به بررسی تأثیرات مدرنیته بر جوامع اسلامی پرداخته و تأکید کرده است که ورود جهان اسلام به عصر مدرن، همزمان بسترهایی از تهدید و فرصت را ایجاد کرده است.
به گزارش این رسانه، ویژگی‌هایی همچون صنعتی‌سازی، گسترش فناوری‌های دیجیتال، عقل‌گرایی و روند جهانی‌شدن، سنت‌های دینی و فرهنگی مسلمانان را تحت فشار قرار داده‌اند، اما همین شرایط امکان بازاندیشی و بازتعریف مفاهیم دینی را فراهم می‌سازد.
این تحلیل یادآور می‌شود که واکنش مسلمانان به مدرنیته یکسان نبوده است.
برخی جریان‌ها تلاش دارند با تأکید بر «اسلام مدرن»، سنت‌ها را با شرایط روز تطبیق دهند و همزیستی سازنده‌ای میان دین و تحولات اجتماعی ایجاد کنند.
در سوی دیگر، نظریه‌های «نئومدرنیسم اسلامی» با تأکید بر خلاقیت در بازخوانی متون دینی، می‌کوشند ارزش‌های اخلاقی و معنوی اسلام را در قالبی نوین و کاربردی ارائه دهند تا پاسخگوی نیازهای معاصر باشد.
بر اساس گزارش «وب‌سایت مراکش ورلد نیوز» این روند بازاندیشی در چند محور اصلی اهمیت یافته است:
تحول در فقه اسلامی متناسب با مسائل روز، تأکید بر اخلاق دینی فراتر از چارچوب‌های حقوقی، تقویت نقش زنان در جامعه و سیاست، و بهره‌گیری گسترده از فضای دیجیتال برای ترویج و آموزش معارف اسلامی.
نویسنده تصریح می‌کند که جهان اسلام اکنون در برابر سه انتخاب بنیادین قرار دارد:
تکرار سنت‌ها بدون تغییر، نفی کامل آنها یا بازخوانی خلاقانه و هوشمندانه.
راه سوم تنها گزینه‌ای است که می‌تواند هم هویت دینی را حفظ و هم پاسخگوی نیازهای زمانه باشد.
کارشناسان معتقدند چنین بازاندیشی نه تنها تهدیدی برای دین نیست بلکه فرصتی برای تقویت کارکرد اجتماعی اسلام محسوب می‌شود.
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، پرورش فقه کاربردی و افزایش مشارکت زنان، می‌تواند مدرنیته‌ای اسلامی را شکل دهد که هم به تحولات جهانی پاسخ دهد و هم هویت دینی مسلمانان را استوارتر سازد.
