پنج‌شنبه سیاه و آغاز انحراف در امت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله
پنج‌شنبه سیاه و آغاز انحراف در امت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله
در سال ۱۱ هجری قمری، حادثه‌ای که به «پنج‌شنبه سیاه» مشهور شد، مسیر امت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را دگرگون کرد؛ واقعه‌ای که تصمیمات آن تا عاشورا و فجایع بعدی امتداد یافت.
در ۲۴ صفر سال ۱۱ هجری قمری، پیامبر خدا صلی الله علیه و اله با هدف ثبت مسیر صحیح امت خود، درخواست دوات و قلم فرمودند تا وصیت خویش را مکتوب کنند.
این واقعه که به نقل از صحیح بخاری و صحیح مسلم از منابع معتبر اهل تسنن نیز ثبت شده، نقطه عطفی در تاریخ اسلام محسوب می‌شود.
پیامبر خدا صلی الله علیه و اله که در بستر بیماری بودند، جمعی از صحابه را گرد خویش دیدند.
در آن فضای سرنوشت‌ساز، آن حضرت فرمودند:
«اِئتُوني بِكِتابٍ أَكْتُبْ لَكُمْ كِتابًا لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ أَبَدًا.»
(برای من نوشت‌افزاری بیاورید تا نوشته‌ای برای شما بنگارم که پس از آن هرگز گمراه نشوید.)
در این هنگام عمر بن خطاب با سخنی تند مانع شد و گفت:
«إِنَّ الرَّجُلَ لَيَهْجُرُ، حَسْبُنا كِتابُ الله.»
(این مرد [پیامبر] هذیان می‌گوید؛ کتاب خدا ما را بس است.)
این جمله، که با کمال وقاحت و بی شرمی در حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله بر زبان آمد، موجب اختلاف و هیاهو میان حاضران شد.
برخی از صحابه می‌خواستند خواسته پیامبر خدا را اجابت کنند، اما گروهی دیگر به سخن عمر تمایل نشان دادند.
سرانجام، حضرت با اندوهی عمیق فرمودند:
«قُوموا عَنّي.»
(از کنار من برخیزید.)
و فرصت وصیت مکتوب از امت گرفته شد.
ابن عباس، که شاهد این صحنه بود، سال‌ها بعد با گریه می‌گفت:
«الرَّزِيَّةُ كُلُّ الرَّزِيَّةِ ما حال بين رسول الله وبين أن يكتب لهم ذلك الكتاب.»
(بزرگ‌ترین مصیبت آن بود که میان رسول خدا و نوشتن آن وصیت فاصله انداختند.)
این واقعه تاریخی که به «پنج‌شنبه سیاه» یا «رزیة یوم الخمیس» شهرت یافته است، همواره مورد بحث محدثان و مفسران بوده است.
پیامبر خدا صلی الله علیه و اله می‌خواستند سندی روشن برای هدایت امت باقی بگذارند، اما مخالفت آشکار عمر بن خطاب، امت را از این موهبت محروم ساخت.
این تصمیم و عدم ثبت وصیت پیامبر خدا زمینه‌ساز اختلافات پس از وفات آن حضرت شد.
در پی شهادت پیامبر خدا، جریان سقیفه شکل گرفت؛ جایی که گروهی از صحابه بدون مشورت کامل با سایر اصحاب و خاندان پیامبر خدا، تصمیم به انتخاب خلیفه گرفتند.
این انحراف اولیه در تصمیم‌گیری سبب شد حق اهل بیت علیهم السلام و مرجعیت و محوریت پیامبر خدا تا حد زیادی نادیده گرفته شود.
پنج‌شنبه سیاه، علاوه بر بعد تاریخی، پیامدهای فکری و اجتماعی نیز داشت.
نتیجه این جریان، بروز وقایعی چون خانه نشینی امیرالمومنین علیه السلام، صلح امام حسن مجتبی علیه السلام و حوادث جانگذاری چون عاشورا بود که پیامدهای آن تا قرن‌ها بر امت اسلامی سایه افکند.
این واقعه نشان می‌دهد که آموزش علم و ثبت دستورات پیامبر نه تنها برای زمان خود، بلکه برای نسل‌های آینده امت اهمیت حیاتی داشت.
پنج‌شنبه سیاه و سقیفه، هر دو نمونه‌هایی از تصمیم های کوتاه‌مدت و غفلت از هدایت الهی هستند که مسیر تاریخ اسلام را تغییر دادند و تا عاشورا و فراتر از آن، آثار خود را نشان دادند.
