آیت الله العظمی شیرازی: از برخی روایات استفاده شده که تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها، مطلقا بر تمامی تعقیبات دیگر پس از نماز مقدم است، حتی قبل از آنکه انسان از حالت نماز خارج شده، و مثلا در وضعیت نشستن خود تغییری ایجاد کرده و یا پاهای خود را در حالت دیگری قرار دهد

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روزهای پنجشنبه و جمعه بیستم و بیست و یکم رجب سال ۱۴۴۵ برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به روایاتی فضیلت استفاده از نام خدا قبل از انجام اعمال فرمودند : در روایتی آمده : “كُلُّ أمرٍ ذي بالٍ لَم يُذكَر ، «بِسمِ اللّهِ» فيهِ فَهُوَ أبتَرُ” هر كاری كه با نام خدا شروع نشود ابتر است ، و در جای دیگر آمده : “کُلُّ اَمْر ذى بال لَمْ یُذْکَرْ فیهِ بِحَمدِ اللهِ فَهُوَ اَبْتَرُ ” هر كاری كه در آن نام خدا یاد نشود ابتر است ، و در جای دیگر آمده : “کل امر ذی بال لم یذکر بحمدالله فهو ابتر” هر كاری كه در آن حمد خدا نشود ابتر است ، که همه این ها از موارد بلاغت است و به آن اضافی می گویند ، و هم در آیات قرآن و هم در روایات متعارف است و هم در سخنان ما نیز وجود دارد ، مثلا وقتی می خواهیم بگوییم شخصی آدم خوبی است ، می گوییم این آدم از همه بهتر است ، و این بدان معنا نیست که حتی از پیامبران و معصومین هم بهتر است ، چرا که قصد ما از گفتن این جمله ، این نبوده که افضل بودنِ این شخص بر همه ی افراد بشر را بیان کنیم ، لذا این گونه موارد در آیات و روایات که مفهوم بالنسبه و بالاضافه دارد، هم در افضل بودن و هم در حصر کاربرد دارد و به عنوان مطلق بودن نیست و از قرائن کشف می شود.

معظم له در رابطه با فضیلت تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها پس از نماز فرمودند؛ از برخی روایات استفاده شده که تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها، مطلقا بر تمامی تعقیبات دیگر پس از نماز مقدم است، حتی قبل از آنکه انسان از حالت نماز خارج شده، و مثلا در وضعیت نشستن خود تغییری ایجاد کرده و یا پاهای خود را در حالت دیگری قرار دهد.

ایشان در رابطه با فضیلت سایر تعقیبات و اذکار فرمودند: در رابطه با سایر تعقیبات و اذکار پس از نماز ، انسان مخیر است، مگر قرینه ای وجود داشته باشد که بر مقدم بودن برخی از آنها اشاره کرده باشد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با فضیلت وضو هنگام زیارت فرمودند : داشتن وضو برای زیارت واجب نیست، اما مستحب است و ثواب زیارت را بیشتر خواهد کرد.

معظم له در رابطه با حکم استفاده از زبان حال برای معصومین علیهم السلام در اشعار و ذکر مصیبت ها فرمودند: اگر اشعار و ذکر مصیبت هایی که به معصومین علیهم السلام نسبت داده می شود ، زبان حال باشد، همانگونه که مرحوم شیخ عبدالزهرا کعبی بر این مساله تقید داشت که در اشعاری که می خواند تاکید نماید که این شعر مثلا از زبان حضرت زینب و یا حضرت عباس سلام الله علیهما است ، که از آن تعبیر به زبان حال می شود ، و نه نقل از زبان و قول آن بزرگواران عنوان شود، در این صورت اشکال ندارد ، و این بدان معناست که حالت آن بزرگواران دلالت بر بیان این کلمات دارد ، لذا اگر تاکید شود که این اشعار و سخنان ، زبان حال معصومین علیهم السلام است ، اشکال ندارد.

ایشان در ادامه فرمودند : مثلا در حدیث شریفی از برخی از ائمه اطهار علیهم السلام نقل شده که قَالَ بِيَدِهِ : یعنی با دست خود این چنین گفت، و تعابیری نظیر آن که : قال بيده هكذا ، یا قال بيده إلى صدره ، یا قال برجله ، یا قال برأسه ، هم در تعدادی از روایات و احادیث آمده است ، و منظور آن است که هم چنان که در میان مردم هم استفاده از اجزاء بدن برای نشان دادن و توضیح مقصود یا بیان اندازه یا عدد و مانند آن رایج است و نمونه های آن بسیار است، در برخی روایات هم از این تعابیر استفاده شده است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با معتبر بودن زیارت جامعه فرمودند: در فقه مساله ای است که در برخی از امور ، ظن و گمان معتبر است، مانند انساب، اوقاف ، املاک و امثال ذلک که ظن و گمان در این ها معتبر است ، و لذا یقین وجدانی و یقین تعبدی ، مانند بینه شرعی و مانند آنها لازم نیست در این موارد وجود داشته باشد ، مثلا اینکه این ملک متعلق به این شخص است ، یا اینکه این مسجد ، وقف است ، که گفته شده این موارد قبول است ، مانند مقبوله ی عمر بن حنظله که سند معتبری ندارد ، اما علما ، آن را تلقی به قبول کرده اند ، زیارت جامعه نیز تلقی شده که از امام هادی علیه السلام رسیده است ، یعنی مقبول و معتبر تلقی شده ، اگر در سند آن تشکیک شده باشد ، و اگر در سند آن تشکیک نشده باشد ، که در اعتبار آن مشکلی نیست ، علی ای حال ، اقل چیزی که می توانیم در مورد آن بگوییم این است که زیارت مقبوله ای نزد شیعیان است.

معظم له در ادامه فرمودند : از برخی از دعاهای وارد شده از معصومین علیهم السلام از جمله دعایی که از امام هادی علیه السلام به ما رسیده ، چنین گفته شده : واجعل صالح ما نقول بألسنتنا نية في قلوبنا ، خدایا آن چیزهای خوبی را که بر زبان جاری می کنیم ، در نیت قلبی ما قرار بده ، بنابر این اگر انسان ، معصومین علیهم السلام را زیارت می کند ، و یا دعاهایی را قرائت می کند ، بدون آنکه به معنای آنها توجه داشته باشد ، ثواب کمتری نصیب او می شود ، اما اگر آن زیارت با توجه و حضور قلب و معنای آن باشد ، قطعا ثواب بیشتری خواهد داشت.

ایشان در رابطه با نماز جماعتی که ماموم می داند باطل است ، اما از نظر امام جماعت صحیح است ، فرمودند : مشهور بین فقها این است که اگر امام جماعت کاری کرد که به نظر ماموم ، اگر امام جماعت متوجه آن بشود ، آن عمل را موجب بطلان نماز می داند ، در چنین شرایطی ماموم نمی تواند به امام جماعت اقتدا کند ، مثلا در جایی که امام جماعت ، زمانی که از رکوع برخاست ، شک کرد که رکوع کرده یا خیر ، و بر اساس استصحاب ، برای بار دوم به رکوع رفت ، این نماز برای امام جماعت صحیح است ، اما ماموم نمی تواند در ادامه ی نماز به آن امام جماعت اقتدا کند.

آیت الله العظمی شیرازی هم چنین در مواردی که امام جماعت نمی داند که لباس یا بدنش به خون یا نجاست دیگری آغشته است ، فرمودند : در چنین شرایطی هم نماز برای امام جماعت صحیح است و هم ماموم می تواند به امام جماعت اقتدا کند ، بنابراین در نماز جماعت ، صحت نزد امام کافی است.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر برای امام جماعت ، بعدها ، روشن شد که نماز او باطل بوده ، مثلا زمانی که چرت زده و خوابش برده ، و بر اساس استصحاب ، چنین تلقی کرده که خوابش نبرده و نماز خوانده ، این شخص اگر حتی پنجاه سال بعد هم یقین پیدا کرد که در پیش از آن نماز خوابش برده ، باید آن نماز را قضا کند ، و در چنین شرایطی اگر ماموم می داند که امام خوابش برده ، نمی تواند به او اقتدا کند ، مگر آنکه ماموم نداند که امام قبل از نماز به خواب رفته است ، در اینجا هم چون نماز نزد امام صحیح است ، ماموم می تواند به او اقتدا کند.

ایشان با اشاره به آیه ۲۱۳ سوره بقره : كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ، مردم یک گروه بودند، خدا رسولان را فرستاد که (نیکوکاران را) بشارت دهند و (بدان را) بترسانند، و با آنها کتاب به راستی فرستاد تا در موارد نزاع مردم تنها دین خدا به عدالت حکمفرما باشد؛ و در کتاب حق، اختلاف و شبهه نیفکندند مگر همان گروه که بر آنان کتاب آسمانی آمد، برای تعدی به حقوق یکدیگر، پس خداوند به لطف خود اهل ایمان را از آن ظلمت شبهات و اختلافات به نور حق هدایت فرمود، و خدا هر که را خواهد راه راست بنماید ، فرمودند : در تفسیر این آیه در برخی از روایات آمده که یعنی تا زمانی که انبیاء نیامده بودند ، همه مشرک بودند ، و سپس وقتی انبیاء آمدند و مردم را راهنمایی کردند ، عده ای مومن شدند.

آیت الله العظمی شیرازی با تاکید بر اینکه پیامبران همگی در منطقه خاورمیانه نبوده اند ، فرمودند : مرحوم آیت الله العظمی سید محمد شیرازی و مرحوم شیخ محمد جواد بلاغی و برخی دیگر از فقها هم بر این اعتقاد بوده اند که انبیاء فقط در یک منطقه نبوده اند ، و همانگونه که در آیه ۲۴ سوره فاطر آمده : إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَإِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ ، ما تو را به حق و راستی به سوی خلق فرستادیم تا (خوبان را به بهشت باد) بشارت دهی و (بدان را از قهر حق) بترسانی، و هیچ امتی نبوده جز آنکه در میانشان ترساننده‌ای و راهنمایی ( یعنی پیامبر ) بوده است ، لذا شاید در گذشته ها حتی در اصفهان و مشهد و شیراز و جاهای دیگر در چهار پنج هزار سال پیش ، پیامبرانی آمده بودند که نه در تاریخ و نه در روایات ، نامی از ایشان ذکر نشده است ، و معنای این آیه هم این است که در تمام نقاط دنیا ، از سوی خدای متعال ، پیامبر فرستاده شده است.

معظم له در رابطه با حکم روزه ی مسافر در کربلا و دیگر مکانهایی که انسان برای قصر و اتمام نماز در آنجا مخیر است ، فرمودند : تخییر در اتمام و قصر در این شهرها ، فقط مربوط به نماز است ، و چنانچه مسافری در کربلا کمتر از ده روز اقامت داشت ، نمی تواند روزه بگیرد.

ایشان در رابطه با کیفیت خواندن نماز شب فرمودند : از جزئیات متعددی استفاده می شود ، و بر اساس آنچه که از امام رضا علیه السلام وارد شده ، که آن حضرت ، ۴ رکعت از نماز شب را هم چون نماز جعفر طیار خواندند ، لذا بر اساس ادله چنین استنباط می شود که در هشت رکعت نماز شب می توان برخی از نمازها را هم چون نماز جعفر طیار و برخی را مثلا هم چون نماز امیرالمومنین بجا آورد.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با حکم نذر برای روز معین برای زنان فرمودند : اگر زنی نذر کرده که در روز معینی ، روزه بگیرد ، و یا اعتکاف کند ، اما در آن روز دچار عادت ماهانه شد ، از آنجا که در علم و تقدیر الهی قرار بوده که دچار این مانع شود ، چنین کشف می شود که این منظور قابل اجرا نبوده ، و بر اساس قاعده ی المشروط عدم عند عدم شرطه ، این شرط قابلیت اجرا نداشته است.

معظم له در رابطه با برخی از احکام ارث فرمودند : پسر دختری از جد خود ، اگر ورثه دیگری وجود نداشت ، سهم مادر خود را ارث می برد ، و دختر پسری از جد خود ، اگر ورثه دیگری وجود نداشت ، سهم پدر خود را ارث می برد.

ایشان در رابطه ی تعداد سالهای زندان و تعداد فرزندان امام کاظم علیه السلام فرمودند : تعداد فرزندان امام کاظم علیه السلام محل اختلاف است ، و در مدت زندان آن حضرت نیز اختلاف وجود دارد ، اما در رابطه با تعداد فرزندان آن حضرت ، این مساله با توجه به تعداد زوجات آن حضرت غیرممکن نیست.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تقدم عرف و یا معنای لغوی فرمودند : معمولا میان عرف و لغت ، در موارد نادر اختلاف وجود دارد ، لذا هنگامی که عرف و لغت دچار اختلاف شد ، معیار آن چیزی است که در زمان معصومین علیهم السلام بوده است ، و چنانچه نقلی صورت نگرفته بود ، بر اساس اصالت عدم نقل ، چنانچه چیزی از زبان معصومین علیهم السلام کشف نشده باشد ، بایستی به عرف مراجعه نمود ، و البته لغت هم می تواند کشف از معنا نماید.

معظم له در ادامه فرمودند : اما اگر میان لغت و عرف ، تعارض ایجاد شد ، اصالت عدم نقل ، عرف را ترجیح داده ، و مقدم می داند ، اگر چه برخی از فقها معتقد به تساقط هر دو بوده اند ، و رجوع به اصول عامه را چاره ی حل مساله می دانند.

ایشان هم چنین تاکید فرمودند : برخی از لغات از لحاظ زمانی فاصله زیادی مثلا در حد چند صد سال با زمان ائمه علیهم السلام دارند ، لذا بسیاری از فقها ، عرف را مقدم بر لغت دانسته اند ، اگر چه این مساله محل اختلاف است ، و نظر من این است که عرف در زمان ما بر لغت مقدم است ، چرا که لغت ، مفهوم زمان خود را بیان می کند.

سایر موارد فقهی مطرح شده در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به این شرح بود : حکم نیابت در نماز و حج برای افرادی که عذر دارند ، حکم فدیه در روزه برای شیخ و شیخه ، معنای طعام در آیات و روایات ، و لغت عربی و هم چنین احکام شرعی ، معنی کراهت در روایات و کلام فقها ، برخی از احکام نماز طواف در حج واجب و عمره ، میزان لازم برای شستشوی صورت در وضو ، برخی از احکام مربوط به کفاره روزه ، حکم نماز جماعتی که در میان نماز ، نماز امام جماعت باطل شده ، و شرح آیه ۲۳۶ سوره بقره ، از دیگر مواردی بود که در این نشست علمی توسط آیت الله العظمی شیرازی به آن ها اشاره و یا پاسخ داده شد.

لازم به ذکر است که سلسله نشست‌های علمی آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی به صورت روزانه در بیت معظم له در شهر مقدس قم خیابان چهارمردان کوچه ۶ راس ساعت ۱۰:۴۵ به وقت محلی برگزار می‌شود و شما می‌توانید به صورت مستقیم از شبکه امام حسین علیه السلام ماهواره یاهست فرکانس ۱۲۰۷۳ بیننده این نشست علمی باشید.