روضه‌های خانگی اصفهان؛ سنتی مردمی از دل تاریخ تا خانه‌های امروز
روضه‌های خانگی اصفهان؛ سنتی مردمی از دل تاریخ تا خانه‌های امروز
با فرارسیدن ماه محرم، سنت دیرینه روضه‌های خانگی در اصفهان جانی تازه می‌گیرد.
آیینی که در دل خانه‌ها شکل گرفته و با گذر قرن‌ها، به میراثی ماندگار در بافت فرهنگی این شهر تبدیل شده است.
سنتی که امروز بیش از هر زمان دیگری نماد پیوند میان مردم و فرهنگ عاشورا به شمار می‌رود.
در کوچه‌های قدیمی اصفهان، وقتی صدای روضه از دل خانه‌ها طنین می‌افکند، معنویتی ناب در فضای شهر جاری می‌شود.
این روضه‌ها نه در حسینیه‌های بزرگ، بلکه در خانه‌های ساده‌ای برگزار می‌شود که نسل‌هاست عاشقانه پای نام امام حسین علیه‌السلام نشسته‌اند.
محرم و صفر در دل خود دامنه‌ای از سنت‌های مردمی دارد که یکی از برجسته‌ترین آن‌ها برپایی محافل خانگی روضه است.
رسانه‌های استان اصفهان در گزارش‌های خود، این آیین را میراثی زنده توصیف کرده‌اند که «معنویت را در دل کوچه‌ها و خانه‌ها» جاری می‌سازد.
خانه‌هایی مانند بنکدار در خیابان چهارباغ و منزل آیت‌الله ابوالحسن شمس‌آبادی، نمونه‌هایی از مکان‌هایی هستند که صدای روضه در آن‌ها هرگز خاموش نشده است.
این منازل تاریخی، حتی پس از گذر دهه‌ها و ثبت ملی، همچنان به‌عنوان میزبانان اصلی روضه‌های مردمی ایفای نقش می‌کنند.
برگزاری این مراسم‌ها با حضور نسل‌های مختلف، زنان، مردان و حتی کودکان، بستری برای انتقال معارف دینی و فرهنگ عاشورا فراهم کرده است.
در بسیاری از خانه‌ها، بانوان نقش کلیدی در تدارک و برگزاری مراسم دارند؛ از تهیه نذری گرفته تا برپایی سفره‌های ساده حسینی و مدیریت مراسم روضه‌خوانی.
آداب عزاداری، سینه‌زنی، مرثیه‌خوانی و حتی ساده‌ترین پذیرایی‌ها، همه بخشی از فرهنگی است که در روضه‌های خانگی معنا یافته است.
افراد با سلایق مختلف، به سهم خود در زنده نگه داشتن این فضا سهیم‌اند؛ گاه با یک فنجان چای، گاه با اشکی پنهان در تاریکی اتاقی کوچک.
در سال 1402، وزارت میراث فرهنگی ایران اعلام کرد که قصد دارد آیین روضه‌های خانگی را به عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس به ثبت برساند.
اصفهان به‌دلیل سبقه تاریخی و گستردگی این سنت در خانه‌های قدیمی، از استان‌هایی است که پیگیر این ثبت ملی شده است.
در کنار قدمت محلی این آیین، نباید از نقش برجسته و تاریخ‌ساز خاندان معظم شیرازی در گسترش این سنت غافل شد.
سنت روضه‌های خانگی به‌ویژه با هدایت مرحوم آیت‌الله العظمی سید مهدی حسینی شیرازی و سپس آیت‌الله العظمی سید محمد شیرازی از کربلا به ایران گسترش یافت.
این بزرگان با تکیه بر آموزه‌های اهل بیت علیهم‌السلام، مردم را به برگزاری روضه در خانه‌ها دعوت کردند تا معارف عاشورا از حوزه رسمی به دل خانه‌ها و دل‌های مردم راه یابد.
در دهه‌های اخیر، به‌ویژه با مهاجرت کربلایی‌های مؤمن به شهرهایی چون اصفهان، این سنت بیش از پیش در بافت اجتماعی شهر ریشه دوانده است.
بسیاری از خانواده‌های اصفهانی که اصالتاً از زائران و مجاوران حرم حسینی بوده‌اند، این فرهنگ را با خود به خانه‌هایشان آورده‌اند.
روضه‌های خانگی امروز نه فقط مکانی برای عزاداری، بلکه بستری برای انتقال مفاهیم دینی، تقویت پیوندهای اجتماعی و احیای سنت‌های اصیل عاشورایی است.
اگر این حرکت، همان‌گونه که بزرگان دین توصیه کرده‌اند، با اخلاص و محتوا همراه باشد، می‌تواند در برابر هجمه‌های فرهنگی معاصر، پرچم‌دار هویت دینی و اجتماعی مردم ایران باقی بماند.
سنتی که نه‌فقط در دل خانه‌ها، بلکه در عمق جان مردم جای گرفته است.
