اربعین چگونه آغاز شد؟ چهار روایت تاریخی از روز اربعین حسینی، بیستم صفر در آینه تاریخ؛ اربعین چگونه ماندگار شد؟
اربعین چگونه آغاز شد؟ چهار روایت تاریخی از روز اربعین حسینی، بیستم صفر در آینه تاریخ؛ اربعین چگونه ماندگار شد؟
روز اربعین، فقط چهلمین روز شهادت سیدالشهداء علیه‌السلام نیست؛ بلکه روزی است که در آن نخستین زیارت مزار امام حسین علیه السلام انجام شد و چند روایت تاریخی، این روز را به یکی از پرارج‌ترین مناسبت‌های دینی تبدیل کرده‌اند.
از حضور جابر بن عبدالله انصاری در کربلا تا بازگشت کاروان اهل بیت، هر یک روایتگر حماسه‌ای استوار از پیوند محبت و وفاداری به خاندان نبوت است.
اربعین حسینی، بیستم صفر، روزی است که در تاریخ اسلام جایگاهی بی‌مانند دارد.
در این روز، چهلمین روز شهادت امام حسین علیه‌السلام، وقایعی رخ داد که هریک در تثبیت جایگاه این روز در تاریخ و آیین شیعی مؤثر بوده‌اند.
چهار روایت برجسته از اتفاقات این روز، بیشتر در منابع اسلامی بازتاب یافته است.
روایت نخست مربوط به جابر بن عبدالله انصاری است.
او نخستین زائری است که در اربعین به زیارت مرقد مطهر امام حسین علیه السلام آمد.
جابر بن عبدالله انصاری صحابی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، با همراهی عطیه عوفی از مدینه به کربلا رفت، در فرات غسل کرد، لباس پاک پوشید، بدن خود را معطر کرد و با ذکر خدا گام به گام تا کنار مزار امام حسین علیه السلام آمد.
با شنیدن رایحه تربت مقدس، بی‌هوش شد.
پس از به هوش آمدن، خطاب به امام گفت: «ای حسین! دوست جواب دوست را نمی‌دهد؟»
روایت دوم، از بازگشت کاروان اسیران اهل بیت علیهم السلام به کربلا در همین روز سخن می‌گوید.
بنابر نقل‌هایی همچون در کتاب لهوف، اسرای کربلا از شام بازگشتند و روز بیستم صفر به زیارت مزار شهدا آمدند و با جابر دیدار کردند.
عزاداری زنان قبایل عرب در اطراف کربلا نیز در همین روایات ذکر شده است.
روایت سوم در مسار الشیعة آمده و باز هم بر حضور هم‌زمان جابر و کاروان اهل بیت در کربلا در روز اربعین تأکید دارد.
جابر در این منابع به‌عنوان نخستین زائر غیر اعضای خانواده و اهل بیت امام حسین علیه السلام معرفی شده است.
روایت چهارم در المصباح کفعمی آمده و بر اساس آن، روز اربعین زمان ورود جابر به کربلا، زیارت نخستین قبر امام و هم‌زمان بازگشت اهل بیت علیهم السلام از شام دانسته شده است.
این چهار روایت، در مجموع نشان می‌دهد که روز اربعین از همان سال 61 هجری، نه‌تنها روز سوگواری بلکه روز آغاز سنتی بزرگ شد؛ سنتی که امروز به بزرگ‌ترین تجمع انسانی جهان در مشایه اربعین تبدیل شده است.
گفتن ذکر، خواندن دعا‌ها و زیارت هایی که در مفاتیح آمده است از جمله زیارت عاشورا، ذکر استغفار، صلوات و لاحول ولا قوة الا بالله که در روز عاشورا ذکر امام حسین (ع) بود، از اعمالی است که زائر کربلا در مسیر پیاده روی اربعین می‌تواند انجام دهد.
ذکر مشایه اربعین
ابومحمد صفوان بن مهران اسدی کاهلی مشهور به صفوان جَمّال (شتردار)، از فقها و محدثان برجسته شیعه و معاصر با امام ششم و امام هفتم و از اصحاب مورد وثوق این دو امام بود.
صفوان جمّال خاطره‌ای از امام صادق روایت کرد و گفت : از حضرت صادق علیه السلام اذن گرفتم به زیارت مولایمان حسین بن علی علیه السلام بروم.
از ایشان درخواست کردم آنچه را باید در این مسیر انجام دهم، بیان فرمایند. آن حضرت فرمود :
أَکْثِرْ مِنَ الْبَرَاءَةِ مِمَّنْ أَسَّسَ ذَلِکَ عَلَیْه الحسین علیه السلام.
در این مسیر، زیاد از کسانی که اساس قتل حسین بن علی علیه السلام را بنیان نهادند، برائت بجو.
پس بگوییم:
اللَّهُمَ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ آخِرَ تَابِعٍ لَهُ عَلَى ذَلِک . اللهم العنهم جمیعا.
