کتاب – توحید مفضل – ، حاوی مباحث توحيد و خداشناسی
توحيد مفضل، نام كتابى است در باب خداشناسى، که منسوب به امام صادق علیه السلام است. براى اين كتاب، اسامى ديگرى نيز ذکر كردهاند، مانند: كنز الحقائق و المعارف .
در روايتى از محمد بن سنان، به نقل از مفضل چنين آمده است كه مفضل پس از شكست در مناظرهاى با ابن ابى العوجاء زنديق، نزد امام صادق علیه السلام رفت و امام طى چهار روز و در چهار
جلسه، يك دوره مباحث توحيد و خداشناسى را به او تعليم دادند و از وى خواستند كه آن را بنويسد.
گزارش :
کتاب توحید مفضل، مشتمل بر درس هایی از امام جعفر صادق علیه السلام است که برخی از اسرار آفرینش را در 14 قرن قبل، به یکی از شاگردان شان به نام مفضل ، آموزش می دهند.
توحيد مفضل، از چهار مجلس تشكيل شده است كه در هر يك، نگارنده ، گفتارهاى حضرت امام صادق علیه السلام را در باره ی حكمتهاى بخشى از نظام خلقت بيان میكند.
امام صادق علیه السلام در مجلس اول، ناآگاهى از اسباب آفرينش را ، علت انكار خدا يا شك و ترديد در وى مىدانند و سپس به بيان كيفيت آفرينش جهان، خلقت انسان و بيان اعضاى بدن
انسان، مانند دستگاه گوارش و حواس پنجگانه میپردازد و از نظم و همآهنگى موجود بين آن ها، بر وجود خالقى حكيم، استدلال میكنند.
در مجلس دوم، امام صادق علیه السلام به برخى از اسرار موجود در حيوانات اشاره میکنند. او، شگفتیهاى موجود در خزندگانى همچون مارها، چهارپايانى مانند فيل، زرافه، ميمون و سگ،
پرندگانى همچون مرغ و خفاش، و حشراتى مانند زنبور عسل، ملخ و مورچه، و انواع ماهیها را بيان میفرمایند.
مجلس سوم این کتاب به اسرار و حكمت كائنات و آفرينش آسمان و زمين اختصاص یافته و امام علیه السلام، از رنگ آسمان، طلوع و غروب خورشيد و فصلهاى سال و ماه، و ديگر ستارگان
سخن میگويند.
و در نهایت امام صادق علیه السلام در مجلس چهارم، به بحث از حكمت مصائب، سختیها، مرگ و فنا می پردازند. آن حضرت در خصوص حقيقت مرگ و زندگى، علت آفرينش انسان، راه
شناخت جهان هستى و ذکر تفاوت ميان حس و عقل در شناخت جهان و حقايق هستى، به بحث می پردازند.
اين كتاب مسلما يكى از متون قديمى اسلامى است كه در آن به مسائل طبيعيات، و بعضى از مباحث مربوط به علم تشريح نیز پرداخته شده است. همچنین، برخی افكار و مکاتب غلط، در
این کتاب مورد انتقاد قرار گرفته است.
اولين ترجمه فارسی كتاب توحید مفضل ، مربوط به سال 1094 مىباشد که توسط علامه مجلسى انجام گرفته است و اين ترجمه در سال 1287 ق، براى نخستين بار در ايران به چاپ رسيد.
