دکتر حسن انصاری، محقق دانشگاه پرینستون آمریکا با تفحص از متن نسخه‌های خطی در یمن، متن 7 قطعه مرثیۀ حسینی که در بیهق (ناحیه‌ای در خراسان بزرگِ قدیم) طی سال‌های ۴۰۰ تا ۴۹۹ هـ .ق، سروده شده را به دست آورده است.
با پیگیری های فطرس مدیا ، کلیپی در زمینه این تحقیق تولید شده که پیشینه این سند تاریخی را واکاوی و مورد بررسی قرار می دهد.
این اسناد گواه ارادت دیرینه ایرانیان به ساحت مقدس حضرت اباعبدالله الحسین است ، و مشت محکمی بر دهان آن هاست که می گویند عزاداری و نوحه خوانی برای سرور آزادگان جهان در ایران از دوران صفویه و قاجاریه آغاز شده است.
قطعات این مرثیه از کتاب خطی سفینة‌العلوم تألیف دانشمند معتزلی حنفی/زیدی از اواخر قرن پنجم قمری نقل شده است.
نکته جالب اين است که در لا به لای اين مقتل که مجموعه رواياتی درباره عاشورا و مقتل حضرت ابا عبد الله الحسين می باشد ، حاکم جشمي چند قطعه از اشعار فارسی را نقل کرده که از مضمون و از سبک آن پيداست که در مجالس حسينی در بيهق آن روزگار، موطن نويسنده کتاب نقل می شده و در اين محافل مصيبت خوانی زمزمه می شده است.
نسخه های ايرانی اين کتاب از ميان رفته و آنچه هم اینک موجود است تنها نسخه هايی است که به وسيله زيديان يمن استنساخ و رونويسی شده، و با توجه به ناآشنايی کاتبان به زبان فارسی در اين قطعات تحريف های زيادی رخ داده که گاه تشخيص اصل کلمه فارسی را بسيار سخت و حتی غير ممکن می کند.
کاتبان در اين نسخه ها در مورد نقل اين قطعات تنها کلماتی را نقاشی کرده اند و از اين رو تحريف های زيادی در نسخه های مختلف اين کتاب در اين قسمت ديده می شود.
هم اکنون تنها سه نسخه از این کتاب در يمن ، برلين و آمبروزيانا موجود می باشد و با وجود کهنگی اين نسخه ها اما تصحيح اين ابيات به دليلی که گفته شد بسيار مشکل است.
حاکم جشمي در هر بخش مقتل خود علاوه بر ارائه متن مقتل به نقل اشعار فارسی و عربی مبادرت کرده است و هر بخش مربوط به قسمتی از مراحل روز عاشورا است.
