اسطوره مناظرات با علمای اهل تسنن

مُحمّد بن مُحمّد بن نُعمان ، ملقب به شیخ مفید ، فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه در قرن چهارم هجری قمری بود که مکتب کلامی شیعه را توسعه داد. سوم رمضان سالروز درگذشت آن فقیه بهانه ای برای مرور زندگی آن بزرگ مرد است،

---

قرن چهارم هجری قمری، قرن علم و دانش در تاریخ اسلام نامیده شده که همراه با استقرار دولت آل بویه اولین دولت فراگیر و مقتدر شیعی در ایران و عراق بود.
در این دوران دانش‌های گوناگون رشد و توسعه پیدا کردند و کتاب‌های زیادی در اکثر رشته های علمی به نگارش در آمدند.
در این دوران بغداد مرکز علمی جهان اسلام لقب گرفت و در قلمرو دولت‌های اسلامی، دانشمندان و اندیشمندان برجسته‌ای در حوزه‌های علمی مختلف ظهور کردند.
مهمترین و بزرگترین دانشگاهها و مراکز علمی و کتابخانه ها در دنیای اسلامی به مرکزیت بغداد در این دوره نشان دهنده اوج شکوفایی علم و دانش و تحقیق در آن زمان است و عالمان بزرگ و صاحب نظر و صاحبان آثار برجسته و دست اول شیعه، در این مقطع زمانی، در بغداد و به ویژه محلة کرخ می‌زیستند از جمله ابوعبدالله ، مُحمّد بن مُحمّد بن نُعمان ، و ملقب به شیخ مفید، لقبی که از جانب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به وی داده شد.

ایشان فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه در قرن چهارم هجری قمری بود که مکتب کلامی شیعه را در بغداد بسط و توسعه داد.

اهمیت تاریخی این دوره از آن روست که به دلیل روی کار آمدن دولت‌های شیعی مستقل، همچون آل بویه در ایران و عراق ، شیعیان توانستند عقائد خود را به صورت آزاد بیان کنند.

شیخ مفید قائل به وجوب امامت و عصمت ائمه علیهم السلام و نصب الهی ایشان بود؛ وی همچنین قائل به برتری امامان علیهم السلام بر همه انبیاء به استثناء حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه وآله نیز بود.

خطیب بغدادی در تاریخ بغداد ، در باب شیخ مفید می‌گوید وی در تعلیم اندیشه شیعیان بسیار ماهر بود و چندین کتاب در دفاع از اصول عقاید ایشان نگاشته‌است.

ابن ندیم، نسخه شناس مشهور هم عصر شیخ مفید می‌گوید : «ابوعبدالله، که در زمان ما رهبری متکلمان شیعه با اوست عقل نکته سنج و قدرت نفوذ فراوان دارد. من با او ملاقات کرده‌ام و او را بسیار روشن دیده‌ام.

شیخ را بی شک می توان اسطوره مناظرات با علمای اهل تسنن زمان خودش نامید. مناظرات شیخ مفید با قاضی عبدالجبار رئیس معتزلیان بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره شهرت فراوان یافت به ویژه آنکه شیخ مفید در این مناظرات در دفاع از مبانی کلامی و فقهی شیعیان چیره دست بود و به اذعان منابع اهل تسنن بر علمای آنها فائق می آمد.

پس از ارتحال شیخ مفید هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضی علم الهدی بر پیکر او نماز خواند و در کاظمین و در کنار استادش ابن قولویه به خاک سپرده شد.

کتب زیادی از آن مرحوم بجا مانده که مهمترین آنها عبارتند از المقنعه و الاعلام در فقه ، الامالی در اخلاق و حدیث ‌و دو کتاب مهم در تبیین مسئله غیبت امام زمان عج الله تعالی فرجه شامل الفصول العشره فی الغیبه و الجوابات فی خروج المهدی.

با اینکه بسیاری از کتب شیخ مفید پس از سقوط حکومت آل بویه و استقرار دولت های سنی تندور در بغداد و به آتش کشیدن کتابخانه شیخ مفید از بین رفتند اما نام ایشان از تاریخ تشیع هیچگاه محو نشد.