در پی تنش‌های اخیر میان ایران و اسرائیل و به‌ویژه با شروع درگیری‌های 12 روزه در خرداد تا تیر 1404، موج بی‌سابقه‌ای از اخراج و بازگشت پناهجویان افغانستانی از ایران شکل گرفت.
طی سه ماه اول سال 2025، بیش از 577 هزار مهاجر افغان بدون مدرک از ایران بازگشته‌اند، بر اساس داده‌های سازمان بین‌المللی مهاجرت . تنها در هفته پایانی خرداد (19–25 ژوئن)، حدود 88 هزار نفر اخراج شدند و در ماه ژوئن به‌تنهایی بیش از 230 هزار پناهجو بازگشته‌اند .
طبق گزارش رویترز، ایران روزانه بیش از سی هزار نفر را اخراج می‌کند، در حالیکه پیش از این حدود دو هزار نفر بود.
بازگشت اجباری در بسیاری موارد سخت و بدون اطلاع قبلی انجام شده است؛ افغاستانی ها در اردوگاه‌ها نگهداری شده و یا برای پرداخت هزینه حمل‌ونقل تحت فشار قرار گرفته‌اند.
وضعیت اردوگاه‌ها، مانند الغدیر زاهدان، از نبود آب و غذا و شرایط ناقص بهداشتی حکایت دارد.
در واکنش‌ها، نهادهای حقوق بشری و نمایندگان بین‌المللی همچون زلمی خلیلزاد اخراج‌ها را ناگهانی و بدون هماهنگی با مقامات افغانستان محکوم کرده‌اند.
کمیساریای عالی پناهندگان UNHCR هشدار داده است که اگر کمک‌های بین‌المللی ادامه نیابد، بازگشت‌کنندگان در معرض بحران انسانی و بی‌ثباتی در افغانستان قرار می‌گیرند.
در مجموع، این موج اخراج، با ابعاد بزرگ و تبعات انسانی جدی، باعث بار سنگینی بر نظام ضعیف شده افغانستان شده و نیازمند راه‌حل منطقه‌ای و همکاری بین‌المللی فوری‌ست.
