عید غدیر؛ روز اتمام رسالت پیامبر اکرم و مایوس شدن دشمنان

واقعه غدیر خم از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که طی آن، پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌ و‌ آله‌ در روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری، حضرت علی علیه‌السّلام را به عنوان ولی و جانشین خود معرفی کردند و حاضران که بزرگان صحابه نیز در میانشان بودند، در آنجا با حضرت علی علیه‌السّلام بیعت کردند.

واقعه غدیر خم فقط یک حادثه خاص تاریخی نیست که در زمان خود واقع شده باشد، بلکه تعیین سرنوشت تمام انسان‌ها در طول تاریخ است.

در احادیث شیعه تعابیری هم چون عیدُاللهِ الاکبر یعنی بزرگ‌ترین عید الهی، عید اهل بیت محمد و اشرف الاعیاد یعنی والاترین عید، برای این روز به کار رفته است.

شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته، و مراسم مختلفی در گرامیداشت آن برگزار می‌کنند، و به ویژه در قرون اخیر، این جشن به شکل با شکوه تری برگزار شده و از نمادهای اصلی تشیع شناخته می شود.

طبق آیه 67 سوره مائده که به آیه تبلیغ مشهور است، پیامبر اکرم از سوی پروردگار ماموریت یافتند تا آنچه را که خدا دستور داده به مردم ابلاغ کنند و اگر این کار را انجام ندهند رسالت خویش را انجام نداده اند.

این واقعه تاریخی هنگام بازگشت پیامبر اکرم از آخرین حج خود که به حَجَّةُ الوَداع، حَجَّةُ البَلاغ و حَجَّةُ الاسلام و حَجَّةُالتمام مشهور است، در مکانی به نام غدیر خم اتفاق افتاد، در حالی که بسیاری از افراد از این منطقه عبور کرده و بسیاری دیگر هنوز به آنجا نرسیده بودند.

پیامبر اکرم به آنانی که رفته بودند دستور دادند تا بازگردند و صبر کردند تا آنهایی که هنور نرسیده بودند به غدیر خم برسند.

بنابر روایات، رسول اکرم در غدیر خم ، همه مردم را که طبق نقل تاریخ، شمار آنان از 90 هزار تا 144 هزار نفر می رسید، گرد آوردند و دست حضرت علی را بلند کردند تا همگان آن حضرت را ببینند و فرمودند: ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟، مردم پاسخ دادند: «آری،‌ای رسول خدا.»، آن گاه حضرت فرمودند: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین‌ هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم، پس هر کس که من مولای اویم، این علی مولای اوست.»

رسول اکرم سه‏ بار این جمله را تکرار کردند و فرمودند: خدایا، دوست بدار، هر کسی که علی را دوست بدارد و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وامی‌‏گذارد.

سپس خطاب به مردم فرمودند: حاضران این پیام را به غایبان برسانند.

پس از واقعه غدیر، آیه سوم سوره مائده که به آیه اکمال مشهور است، نازل شد و این روز را روز اکمال دین و اتمام نعمت معرفی نمود.

آن چه که مسلم است این است که مساله اعلام علنی جانشینی امیرالمومنین فقط در غدیر خم انجام نشده و پیامبر اکرم پیش از واقعه غدیر هم چندین بار به جانشینی حضرت علی علیه السلام اشاره فرموده بودند.

اولین بار حضرت رسول اکرم بنا بر نقل مشهور در روزی که تحت عنوان یوم الدار یا یوم الانذار نام گرفته است، سه سال بعد از بعثت، حضرت علی علیه السلام را در حالی که نوجوانی 15 ساله بودند، به عنوان جانشین خود معرفی نمودند که شان نزول آیات 214 تا 216 سوره شعراء در این رابطه می باشد.

هم چنین حدیث منزلت روایتی است که جایگاه حضرت علی را نسبت به پیامبر اکرم، همانند جایگاه هارون نسبت به حضرت موسی معرفی می‌کند، این حدیث از احادیث مشهور نبوی و مورد قبولِ عالمان شیعه و اهل تسنن است.

این حدیث که متواتر است، دلالت بر جانشینی حضرت علی علیه السلام پس از پیامبر و نیز برتری موقعیت آن حضرت بر دیگر اصحاب دارد.

حدیث منزلت طبق نقل مشهور چندین بار از سوی پیامبر اکرم به صورت علنی مطرح شده که غزوه تبوک در سال نهم هجری معروف ترین مورد آن است.

هم چنین در جریان عقد اخوت میان مسلمانان که پیامبر اکرم میان خود و حضرت علی عقد اخوت برقرار کردند.

هنگام تولد امام حسن و امام حسین نیز، در سال هفتم هجری، در جریان جنگ خیبر، هنگام سدالابواب یعنی بسته شدن درب منازل افراد به مسجد النبی که فقط درب خانه امیرالمومنین بسته نشد، و نهایتا در غدیر خم، از جمله مواردی هستند که پیامبر اکرم با بیان این حدیث، بارها بر مساله جانشینی حضرت علی علیه السلام، پس از خود تاکید کرده اند.

لازم به ذکر است که واقعه غدیر در تمامی کتب شیعه و در کتب‌ معروف اهل تسنن به صورت متواتر نقل شده است، و درباره این واقعه مهم آثار متعددی توسط علما، نویسندگان و شعرا نگاشته شده که یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آنها کتاب الغدیر علامه عبدالحسین امینی است.