نام «استانبول» تنها یک واژه ساده نیست، بلکه آینه‌ای از تاریخ پر فراز و نشیب شهری است که میان امپراتوری‌ها، آیین‌ها و زبان‌های گوناگون دست به دست شده و در هر دوره، معنای تازه‌ای یافته است.
این گزارش نگاهی است به داستانی نهفته در نام این شهر که روزگاری «کنستانتین پل» و «اسلامبول» خوانده می‌شد.
استانبول، این شهر کهن و پررمز، امروز با نامی شناخته می‌شود که ریشه‌هایی عمیق در تاریخ دارد.
شکل‌گیری رسمی این شهر به سال 330 میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که کنستانتین کبیر، امپراتور روم، آن را به‌عنوان پایتخت جدید امپراتوری روم شرقی بنیان نهاد و «کنستانتین پل» یا کنستانتینوپل (Constantinople) نام گرفت.
این نام قرن‌ها در اسناد رسمی و نقشه‌های اروپایی باقی ماند، حتی پس از آنکه در سال 1453 میلادی (857 هجری قمری) شهر به دست امپراتوری عثمانی فتح شد.
در آن دوران، در میان مردم مسلمان عثمانی، نام‌هایی چون «اسلامبول» رایج بود؛ عنوانی که معنای آن «شهر اسلام» بود و بیش از آنکه رسمی باشد، رنگ فرهنگی و دینی داشت.
با تأسیس جمهوری ترکیه در سال 1923، به رهبری مصطفی کمال آتاتورک، تغییراتی بنیادین در نمادهای ملی و زبانی صورت گرفت.
در سال 1930، دولت ترکیه از کشورهای دیگر خواست که در مکاتبات رسمی، از نام «استانبول» به‌جای «کنستانتینوپل» استفاده کنند.
بر اساس روایت تاریخی، «استانبول» برگرفته از واژه یونانی εἰς τὴν Πόλιν (ایس تین پولین) است که به‌معنای «به سوی شهر» بود؛ عبارتی که شهروندان بیزانسی هنگام رفتن به مرکز تمدن و قدرت یعنی قسطنطنیه به کار می‌بردند.
بنابراین، نام استانبول تلفیقی است از تحولات زبانی، فرهنگی و سیاسیِ تمدن‌های بزرگ؛ نامی که در دل خود میراثی از یونان، روم، اسلام، عثمانی و ترکیه نوین را یکجا جای داده است.
استانبول همچنین میزبان یکی از چهره‌های برجسته تاریخ صدر اسلام ایوب انصاری، صحابی بزرگوار پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله است.
بر پایه روایات تاریخی ایوب انصاری در جریان نخستین محاصره مسلمانان بر قسطنطنیه در قرن اول هجری، در این منطقه رحلت کرد.
مقبره وی در محله‌ای که با لهجه محلی یعنی ترکی استانبولی «ای یوپ»، «Eyüp» نام دارد که به معنای همان «ایوب» است، قرار دارد و تا امروز، زیارتگاه مسلمانان و گردشگران از اقصی نقاط جهان است.
