آیت‌الله العظمی شیرازی: تمامی جنگ‌های پیامبر اکرم و امیرالمومنین صلوات الله علیهما جنبه دفاعی داشتند
نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی، جمعه شب سیزدهم ماه مبارک رمضان سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم‌چون جلسات پیشین، ایشان به سوال‌های حاضران در جلسه، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت‌الله العظمی شیرازی با اشاره به سیره رسول خدا و امیرالمومنین صلوات الله علیهما در رابطه با جنگ هایی که در زمان آن بزرگواران رخ داد خود تاکید فرمودند: پیامبر اکرم و امیرالمومنین هیچگاه جهاد ابتدایی نکردند و آنچه در زمان ایشان رخ داده، همگی جنبه دفاعی داشته است.
معظم له در ادامه فرمودند: تمامی جنگ‌های پیامبر اکرم در اطراف مدینه بوده و هیچ‌کدام در مکه آغاز نشده‌اند، همچنین فتح مکه نیز جهاد ابتدایی نبوده و آن هم از باب دفاع بوده است.
ایشان هم چنین بر این نکته تصریح فرمودند: جهاد ابتدایی زمانی است که کفار سر جای خود نشسته باشند و مسلمانان بدون دلیل به آنها حمله کنند، که این شیوه نه در زمان پیامبر اکرم و نه امیرالمومنین به وقوع نپیوست.
آیت الله العظمی شیرازی تاکید فرمودند : اگر کفار سر جای خود نشسته باشند و با مسلمانان قصد نزاع نداشته باشند، نمی توان با آنان وارد جنگ شد، بلکه اگر به مسلمانان حمله کردند ، البته می توان دفاع کرد.
معظم له در ادامه فرمودند: آنچه که در 25 سال پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به عنوان فتوحات اسلامی نامیده می شود با شروطی که در اسلام معین شده، منطبق نبوده اند.
ایشان هم چنین فرمودند: بنا بر نظر مشهور علمای که در این مسأله شهرت عظیم وجود دارد، جهاد ابتدایی جائز نمی‌باشد، همان‌گونه که مرحوم صاحب جواهر می‌فرماید: «و على كل حال فلا خلاف بيننا بل الإجماع بقسميه عليه في أنه إنما يجب على الوجه المزبور بشرط وجود الإمام عليه السلام و بسط يده أو من نصبه للجهاد و لو بتعميم ولايته له و لغيره في قطر من الأقطار، بل أصل مشروعيته مشروط بذلك فضلا عن وجوبه»؛ سپس به نقل روایاتی در این مسئله پرداخته و بعد می‌فرماید: «إلى غير ذلك من النصوص التي مقتضاها كصريح الفتاوى عدم مشروعية الجهاد مع الجائر و غيره، بل في المسالك و غيرها عدم الاكتفاء بنائب الغيبة، فلا يجوز له توليه، بل في الرياض نفي علم الخلاف فيه حاكياً له عن ظاهر المنتهى و صريح الغنية إلا من أحمد في الأول، قال و ظاهرهما الإجماع، مضافا إلى ما سمعته من النصوص المعتبرة وجود الإمام، لكن إن تم الإجماع المزبور فذاك، و إلا أمكن المناقشة فيه بعموم ولاية الفقيه في زمن الغيبة الشاملة لذلك المعتضدة بعموم أدلة الجهاد، فترجح على غيرها» (جواهر الکلام، ج21، ص11 تا ص14). البته ایشان پس از نقل اجماع‌های متعدد، می‌فرماید: اگر اجماع ثابت باشد، جای مناقشه نیست، ولی اگر اجماع ثابت نباشد، جای مناقشه دارد.
و نیز مرحوم اخوی (حضرت آیت الله العظمی سید محمد حسینی شیرازی رضوان الله تعالی علیه) می‌فرماید: «و الحاصل: ان مقتضى القاعدة ان يكون للفقيه ما كان للامام الا ما خرج بالدليل، لانه مقتضى الخلافة لرسول اللّه، و انهم حجة الامام، كما ان الامام حجة اللّه، و غيرهما من الادلة. و لذا نستبعد وجوب الجهاد الابتدائى على الفقيه فيما كان واجبا على الرسول و الامام» (إیصال الطالب، ج8، ص188).
همچنین مرحوم شهید ثانی فرموده‌اند: «الجهاد و هو أقسام جهاد المشركين ابتداء، لدعائهم إلى الإسلام»، سپس می‌فرمایند: «و إنما يجب الجهاد بشرط الإمام العادل، أو نائبه الخاص و هو المنصوب للجهاد، أو لما هو أعم. أما العام كالفقيه فلا يجوز له توليه حال الغيبة بالمعنى الأول و لا يشترط في جوازه بغيره من المعاني» (الروضة البهیة، ج2، ص379 و ص381).
ممکن است گفته شود: در قرآن کریم آیات متعددی بر وجوب جهاد ابتدایی با کفار وجود دارد، از قبیل: «وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لله» (بقرة/ 93). بنابراین، باید بیان کرد که جهاد ابتدایی اگر شرایطش وجود داشت، حکم آن وجوب خواهد بود.
در پاسخ گفته می‌شود: اولاً، در تعدادی از آیات شریفه قرآن کریم که امر به جهاد شده است، جهاد را مقید کرده است به حالت دفاعی، از آیۀ شریفه: «فَمَنِ اعْتَدى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَيْكُم» (بقرة/ 194) نیز می‌توان صورت دفاعی بودن در جواب تعدّی دیگران را برداشت کرد.
علاوه بر این، لسان برخی از ادله، عقد سلب دارد به این معنا که غیر از جهاد دفاعی، جهاد دیگری جائز نمی‌باشد و بدین ترتیب این قبیل آیات مبارکه و روایات شریفه، آیاتی و روایاتی را که به صورت مطلق، جهاد با مشرکین را بیان کرده است، تقیید می‌زند به جهاد دفاعی.
ثانیاً، فعل معصوم علیه‌السلام نیز مانند ظواهر قرآن حجت می‌باشد و عمل دو معصوم از معصومین علیهم‌السلام که عبارتند از عمل پیامبر خدا صلی الله علیه وآله و امیرالمؤمنین علیه‌السلام، این است که در دوران حکومتشان جهاد ابتدایی نداشتند و تمامی جنگ‌هایی که صورت دادند، حالت دفاعی داشته است.
بله، در اسلام دعوت ابتدایی به اسلام وجود دارد، همان‌طور که پیامبر خدا صلی الله علیه وآله افراد مختلف و حکومت‌های مختلف را دعوت به اسلام می‌کردند؛ و این همان معنایی است که در نامه‌های متعدد از رسول خدا صلی الله علیه وآله به سران کشورهای مختلف بیان شده است: «فَإِنِّي أَدْعُوكَ بِدِعَايَةِ الْإِسْلَامِ أَسْلِمْ تَسْلَمْ» (بحار الأنوار، ج20، ص386)، اسلام بیاور و در سلامت باش، که سلامت دین و دنیای شخص مراد است، نه اینکه اگر اسلام نیاوردند پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله او را تهدید به جهاد ابتدایی کرده باشد.
