سالروز ارتحال آیت الله العظمی میرزا محمد حسن حسینی شیرازی

یک و نیم قرن پیش و پس از رحلت شیخ مرتضی انصاری، زعامت شیعیان به میرزای شیرازی محول شد.

روز 24 ماه شعبان سالروز ارتحال مجدد اول، آیت الله العظمی سید محمد حسن حسینی، جد مادری و عموی پدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی می باشد که در روزگار خود زعیم بلا منازع مقام مرجعیت بودند و با فتوای مشهور خود مبنی بر تحریم تنباکو، استعمار انگلیس را به زانو درآوردند.

آیت‌الله العظمی میرزا محمدحسن شیرازی در سال 1230 هجری قمری در شیراز چشم به جهان گشودند.

ایشان از چهار سالگی شروع به تحصیل علوم دینی کردند و در هشت سالگی مقدمات را به پایان بردند.

پس از فراگیری فقه و اصول ، در 12 سالگی پای درس «شیخ محمد تقی»، یكی از مدرسان شیراز نشستند و سپس به مدرسه ی «صدر» اصفهان رفته و در آن جا به فراگیری علوم عقلی و نقلی پرداختند.

ایشان مدت ده سال در اصفهان به كسب علوم پرداخته و از محضر علمای بزرگواری چون مرحوم شیخ محمد تقی اصفهانی، میرزا حسن خاتون آبادی و علامه شیخ محمد ابراهیم كلباسی (كرباسی) كسب فیض كردند و در سال 1259 هجری قمری، به «نجف» هجرت كردند.

میرزای شیرازی در 29 سالگی وارد کربلا شدند و پس از آن به نجف اشرف عزیمت کرده و در درس شیخ انصاری شرکت و از خواص شاگردان ایشان شدند، و چون آنچه می خواستند در وجود شیخ انصاری یافتند، از بازگشت به اصفهان منصرف شدند.

پس از رحلت شیخ مرتضی انصاری در سال 1281 هجری قمری، زعامت شیعه به میرزای بزرگ شیرازی محول شد و ایشان سه دهه در این مقام به رفع مشکلات مردم و اداره حوزه های علمیه مشغول بودند.

میرزای شیرازی هم‌زمان با رهبری جامعه اسلامی، شاگردان بسیاری را به جامعه اسلامی تقدیم و کتب متعددی را تألیف کردند.

حضرات آیات سید محمدکاظم یزدی، میرزا محمد حسن نایینی، آخوند ملا محمدکاظم خراسانی، میرزا محمدتقی شیرازی معروف به میرزای دوم، سید حسین طباطبایی قمی، سید اسماعیل صدر، شیخ عبدالکریم حائری یزدی، حاج آقا رضا همدانی، شیخ فضل‌الله نوری، حاج میرزا حسین نوری و میرزا اسماعیل شیرازی از جمله شاگردان این فقیه بزرگوار هستند.

میرزای شیرازی تألیفاتی در زمینه فقه و اصول داشته اند :

رساله‌ای در باب اجتماع امر و نهی
کتابی در فقه از اول مکاسب تا پایان معاملات
رساله‎‌ای در باب رضاع
حاشیه بر النخبة
حاشیه بر نجاة العبادِصاحب جواهر
تقریرات درس شیخ انصاری
کتاب الصلاة
تعلیقه بر کتاب معاملات وحید بهبهانی
تعلیقه بر کتاب شرح لمعه
تعلیقات بر فرائد الاصول شیخ انصاری

از آثار ایشان شمرده شده است.

آیة الله العظمی سید محمد حسن شیرازی ، پس از سفر حج در سال 1282 هجری قمری و اقامت در نجف و سپس کربلا ، در نیمه شعبان 1290 هجری قمری راهی کاظمین شدند و از آنجا به سوی سامرا رفته و اواخر شعبان 1291 قمری وارد سامرا گردیدند.

میرزا در سامرا کرسی درس تشکیل داده و اکثر شاگردان ایشان از نجف به سوی سامرا آمدند و حوزه علمیه سامرا شکل گرفت.

زمانی که میرزای شیرازی در سامرا اقامت گزیدند، تشیع نشاط و روح تازه خود را در این شهر بازیافت و عده زیادی از اهل علم، تجار و کاسبان، به سامرا مهاجرت کردند.

قبل از هجرت میرزای شیرازی، تشیع در سامرا در فترتی بسیار طولانی، گرفتار ضعف و گمنامی گشته بود و این شهر با فرهنگ شیعی و علوم آن بیگانه بود، سامرا در انحصار اهل تسنن و میدانی برای رقابت عشایر و تعصّبات قبایل بود و شیعه و زائران حرم امامین عسکریین ، احساس امنیت نداشتند.

یکی از حوادثی که در ایام زعامت میرزای شیرازی رخ داد، نهضت تنباکو بود.

پس از اعطای امتیاز انحصار توتون و تنباکو به کمپانی رژی در چهار شهر ایران، مردم به پیشتازی چهار تن از شاگردان میرزای شیرازی، دست به اعتراضات زدند.

شیخ فضل‌الله نوری در تهران، آقانجفی اصفهانی در اصفهان، سید علی‌اکبر فال‌اسیری در شیراز و میرزا جواد مجتهد تبریزی در تبریز، رهبران این قیام بودند.

حکم تاریخی ایشان درباره انحصار تنباکو، چنان مردم را به صحنه کشاند که ناصرالدین‌شاه قاجار، مجبور به فسخ قرارداد تنباکو شد.

سیدالعلماء والمجتهدین میرزا محمدحسن شیرازی روز 24 ماه شعبان سال 1309 هجری قمری در 82 سالگی به دلیل ابتلا به بیماری سل در کاظمین چشم از جهان فرو بستند، برخی دلیل رحلت ایشان را مسمویت ذکر کرده‌ و معتقدند که ایشان به شهادت رسیدند.

پس از ارتحال ایشان، عشایر عراق، علمای اعلام، پیروان دیگر مذاهب اسلامی و سایر ادیان (غیر مسلمانان) پیکر مطهر ایشان را از سامرا به کاظمین و از کاظمین به کربلای معلی و از آن جا به نجف اشرف بردند، سفری چند صد کیلومتری که نُه روز به طول انجامید و در روز دوم ماه مبارک رمضان در مدرسه ی مجدد شیرازی که محل تدریس علما بوده و از سمت شمال در کنار درب طوسی خارج از صحن منور می باشد، دفن گردیدند.