آیت‌الله العظمی شیرازی: جواب سلام به هر زبانی واجب است
نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی ، روز پنج شنبه اول رجب سال 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.
آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تحیت سلام فرمودند: تحیت خاصی که بر آن سلام نام نهاده شده و در روایات خاصه، از آن به تحیت الاسلام تعبیر شده، فقط مربوط به زبان عربی نمی باشد، بلکه شامل هر زبان دیگری نیز دیگر می شود، و اگر در سایر زبان ها کلمه ای گفته شود که معنای سلام از آن فهمیده و مترادف معنای آن است، آن کلمه در حقیقت، همان سلام است.
معظم له با اشاره به این که سلام موضوعی عرفی است و از برداشت مردم گرفته می شود، فرمودند: این تحیت خاص در زبان عربی با گفتن سلامٌ علیکم، معنا شده، اما اگر در زبان دیگری از لفظ دیگری استفاده شود که به همین معناست، مقتضای قاعده این است که جواب دادن آن تحیت، به آن زبان، واجب است.
ایشان با اشاره به واجب نبودن جواب دیگر تحیت ها فرمودند: در تحیت سلام، جواب به اعتبار روایات معتبری که در باب تحیت خاص و منحصرِ سلام آمده، واجب است، و شامل هر زبانی می شود، چرا که مقتضا چنین حکم می کند که فهمِ عرف از کلمه ی تحیتِ سلام، فقط منحصر به خصوصیتِ این کلمه در زبان عربی نمی شود، و منظور، معنای این کلمه در هر زبان دیگری است.
آیت الله العظمی شیرازی با اشاره به مختلف بودن تحیت ها فرمودند: مشهور آن است که جواب سلامٌ علیکم فقط در هنگام ورود، واجب است، و در تحیت وداع که در زبان عربی نیز از همین لفظ استفاده می شود، جواب آن ، واجب نیست، این مساله در عروة الوثقی هم ذکر شده و آنچه که از ظاهر ادله استفاده می شود، این است که جواب در تحیت ابتدائی و نه تحیت وداع، واجب است.
معظم له در رابطه با حکم جواب سلام به کودکان نابالغ و افراد مجنون فرمودند: در رابطه با این دسته از افراد، غالبا فقها، متعرض به این بحث نشده اند، اما بر اساس آیه ی شریفه ی ۸۶ سوره نساء: وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا، هر گاه شما را تحیت و سلامی گفتند شما نیز باید به تحیت و سلامی بهتر از آن یا مانند آن پاسخ دهید، مقتضای این آیه ی شریفه، اطلاق است، اما در این مساله، فقها، فروعی را ذکر کرده اند، که در برخی موارد، استثنا وجود دارد، و برای حکمِ آن موارد، برداشت متفاوتی، استفاده می شود.
ایشان در ادامه فرمودند: مثلا فقها گفته اند اگر یک نفر به شما سلام کرد و بلافاصله از شما دور شد ، به گونه ای که اگر شما، جواب سلام او را بدهید، جواب شما را نمی شنود، و یا شما امکان جواب دادن به سلام کننده را در همان لحظه ندارید، و هنگامی هم که امکان جواب دادن به سلام کننده را داشتید، سلام کننده دیگر جواب شما را نمی شنود، در چنین مواردی، فقها گفته اند که شنیدن، شرط برای وجوبِ جوابِ سلام است، و اگر سلام کننده، جواب سلام را به هر دلیلی نمی شنود، جواب دادن به او واجب نیست.
آیت الله العظمی شیرازی با توجه به فروعی که توسط فقها به آنها اشاره شده، فرمودند: از برخی از این فروع، گاه استفاده می شود که وجوبِ جواب سلام برای کودکان نابالغ و افراد مجنون، نسبت به فرد مجنون ، به نوع جنون او بستگی دارد، یعنی چناچنه قدرت درک و فهم ندارد، جواب سلام او واجب نیست، و نسبت به کودک نابالغ، چنانچه آن قدر صغیر است که قدرت درک و فهم ندارد، در چنین شرایطی جواب سلام او نیز واجب نیست، اما کودکی که قدرت درک و فهم دارد، و مجنونی که درجه ی جنون او ضعیف است، دلیلی وجود ندارد که اطلاق این آیه ی شریفه همانند دیگران شامل آنها نشود، و جواب سلام ایشان، واجب نباشد.
آیت الله العظمی شیرازی در ادامه فرمودند : فقط بحثی در این زمینه وجود دارد که غالب فقها در ابواب مختلف فقهی به آن اشاره کرده و متعرض شده اند ، و آن مورد در رابطه صغرای مسائل است ، و آن این است که مطلقات نسبت به مصادیق متعارفه ، منصرف است ، مثلا وقتی می گوییم کودک نابالغ زمانی که قدرت درک و فهم پیدا کرد ، آیا این غیر متعارف است و شامل مصادیق متعارفه نمی شود ، اما گویا چنین برداشت نمی شود که غیرمتعارف باشد ، علی ای حال این تفصیل ، بین مجنونی که قدرت درک و فهم دارد و مجنونی که قدرت درک و فهم ندارد ، و بین کودکی که قدرت درک و فهم دارد و کودکی که قدرت درک و فهم ندارد ، از موارد مربوط به این مساله است.
