آیت الله العظمی شیرازی: رعایت قواعد تجوید در نماز ، به جز مواردی که ادعای اجماع شده ، مانند مدّ در وَلَا الضَّالِّينَ ، واجب نیست

نشست علمی روزانه آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی روز یکشنبه 28 جمادی الاول 1446 برگزار شد، در این نشست هم چون جلسات پیشین ، ایشان به سوال های حاضران در جلسه ، پیرامون مسائل مختلف فقهی پاسخ دادند.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با لزوم رعایت قواعد تجویدی در نماز فرمودند : تجوید از مصدر جَودَت به معنای نیک بودن ، خوب شدن ، و نیکو گشتن و زیبا شدن است ، کلمه جَيِّد هم در کلام عرب به معنای خوب ، نيکو ، نيک ، پسنديده و زیبا آمده است ، و رعایت قواعد تجوید در نماز ، واجب نیست ، اما در چند مورد استثناء دارد که در رابطه با آن ادعای اجماع شده است.

معظم له در ادامه فرمودند : اگر ادعای اجماع در این موارد درست باشد ، رعایت آن موارد ، واجب است ، مثلا صاحب جواهر الکلام در وَلَا الضَّالِّينَ ، مدّ را بر اساس اجماع ، واجب می داند ، و یا در قاعده ی یَرمَلون هم نقل اجماع شده است ، لذا اگر کسی این اجماع را قبول داشته باشد ، از باب اجماع و نه تجوید ، رعایت آن واجب است ، اما در سایر موارد ، رعایت قواعد تجوید در نماز ، واجب نیست.

ایشان با اشاره به کیفیت قرائت نماز توسط معصومین علیهم السلام فرمودند : آ یا لازم است همان گونه که ائمه علیهم السلام نماز می خواندند ، نماز خوانده شود ؟ ، در زمان ائمه علیهم السلام ، بسیاری از غیرعرب ها ، مانند ایرانیان ، تُرک ها و از سایر زبان های دیگر ، مسلمان می شدند که قطعا بسیاری از حروف را نمی توانستند به لفظِ فصیحِ عربی تلفظ کنند ، و بدون شک در هنگام خواندن نماز ، مثلا کسره را ضعیف ادا می کردند ، و من در هیچ جا روایتی ندیده ام و از برخی از اهل خبره ی فقها هم که پرسیدم ، در هیچ جا روایتی وجود ندارد که ائمه علیهم السلام به اصحاب غیرعرب خود فرموده باشند که نمازت را این گونه بخوان ، در حالی که بسیاری از غیر عرب ها از بهترین اصحاب و یاران معصومین علیهم السلام بوده اند ، حتی دیده نشده که امام علیه السلام به یکی از یارانش گفته باشند سوره حمدت را برای من بخوان تا ببینم چگونه می خوانی ، لذا هر نوع خواندن اشکالی ندارد ، و از آن جا که مُسلّم است که همه قدرت ندارند نماز را به الحان عرب بخوانند ، لذا تلفظ کامل حروف ، مطابق با تلفظ عربی ، تا آن جا که موجب تغییر حروف نشود واجب نیست ، اگر چه مستحب است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با تلفظی که منجر به تغییر حرف شود ، فرمودند : این مساله در عروة الوثقی آمده که اگر حرف تبدیل شود ، مثلا عین آن چنان سبک تلفظ شود که تبدیل همزه شود ، این جایز نیست.

معظم له در ادامه در رابطه با برخی روایاتی که نقل شده بلال ، شین را سین تلفظ می کرد ، فرمودند : این روایاتی که از پیامبر نقل شده ، مُرسله است و علاوه بر آن ، در مورد بلال استثناء شده که تغییر حرف توسط او به دلیل مشکل زبان ، اشکالی ندارد ، لذا خواندن نماز به الحان عرب مستحب است و واجب نیست ، و اگر هم انسان جهل داشته و یاد نگرفته ، مشمول قاعده لاتعاد می شود.

ایشان در ادامه فرمودند : در این جا اصل عدم نقل و نه استصحاب قهقهرایی جاری می شود ، لذا می گوییم ائمه علیهم السلام خودشان هم نماز را با رعایت دقیق قواعد تجویدی نمی خوانده اند ، که مثلا در آلِ محمد ، کسره را اماله به یا ، کرده و یا در مالک یوم الدین ، فتحه را اماله به فتحه یا ضمه نموده باشند ، لذا اگر به گونه ای خاص می خوانده اند و سپس تغییر کرده ، این نقل است ، و نقل مشمول قاعده ی لو کان لبان می شود ، پس اصل ، عدم نقل است ، یکی از ادله‌ای که گاه در استدلال های فقهی بدان تمسک می‌شود، قاعده‌ی «لو کان لبان» است ، مفاد این قاعده در یک جمله این است که اگر چنین حکمی وجود می‌داشت، آشکار می‌شد ، برخی از فقها از این دلیل به طور گسترده‌تری استفاده کرده‌اند به گونه‌ای که به عنوان دلیل پنجم ، در کنار ادله ی اربعه ، جای گرفته است.

آیت الله العظمی شیرازی در رابطه با شبهه ای که در رفتار متفاوت اسب ها در سرزمین کربلا مطرح می شود که چگونه ، اسب سیدالشهدا ، رعایت ادب و احترام می کند اما برخی اسب ها بر بدن شهدا تاختند ، فرمودند : همان گونه که بشر مختلف است ، حیوانات هم مختلف هستند ، حتی در موارد عادی هم داستان هایی نقل می شود که مثلا شیر درنده ای وقتی متوجه می شود شکار او باردار است ، از شکار او صرف نظر کرده ، اما قطعا همه حیوانات این گونه نیستنند ، و در مورد اسب حضرت سیدالشهدا هم نقلی وجود دارد که اسب ایشان همان اسب رسول الله بوده است ، یعنی برخی موارد استثنا وجود دارد ، و این مطلب که چون به اسب های سپاه عمر بن سعد علف از مال حرام داده اند لذا آن ها بر بدن شهدا تاختند ، صحت آن ، روشن نیست.