در زمانی که چین تلاش می کند تاریخ اویغور را به عنوان تاریخ خود بازنویسی کند، کشف ویرانه های یک شهر گمشده در شمال مغولستان که گمان می رود توسط اویغورها در حدود 1400 سال پیش ساخته شده، مورخان و سایر علاقمندان به این حوزه را به تامل در این زمینه فراخوانده است.
باستان شناسان ترک و مغولستان در ماه های ژوئن و ژوئیه در جریان کاوش در دره رودخانه تول که در اسناد تاریخی اویغور به دره رودخانه توگلا معروف است، بقایایی از شهر گمشده توگو بالیک را کشف کردند.
توگو بالیک بین سال های 630 تا 680 میلادی ساخته شده است و آن را به یکی از اولین شهرهای ساخته شده توسط اویغورها تبدیل می کند.
امروزه، اویغورها در منطقه ای دورتر در غرب چین در سین کیانگ متمرکز شده‌اند که ترجیح می‌دهند آن را ترکستان شرقی بنامند، جایی که حدود 11 میلیون نفر تحت سلطه چین زندگی می‌کنند و طبق گفته ایالات متحده و پارلمان‌های برخی کشورهای غربی در معرض نسل‌کشی قرار گرفته‌اند.
توگو بالیک که توسط توقوز اوغوزها – کنفدراسیونی از قبایل ترک معروف به “9 قبیله” در آسیای مرکزی بود که در اوایل قرون وسطی ساخته شد و یکی از شهرهای کلیدی خاقانات یا امپراتوری اویغورها تحت اشراف اورخون اویغور بود.
این امپراتوری بین سال‌های 740 بعد از میلاد و 840 پس از میلاد وجود داشت، و پس از نابودی دومین خاقانات ترک، در آسیای مرکزی و شرقی توسط طایفه‌ای از گوتورک‌ها که قوم ترک دیگری بودند، یک امپراتوری تأسیس شد، که از 682 آغاز و تا 744 بعد از میلاد ادامه یافت.
خاقانات اویغور منطقه وسیعی از استپ های اروپایی-آسیایی را کنترل می کردند که از دریاچه بایکال در شمال تا دیوار بزرگ چین در جنوب و از منچوری در شرق تا رشته کوه تیان شان و دریاچه بالخاش در غرب امتداد داشت.
به گفته کارشناسان، کشف ویرانه‌ها در زمانی اتفاق می‌افتد که تاریخ و باستان‌شناسی اویغور به موضوعات حساس سیاسی تبدیل شده، زیرا مورخان چینی تلاش می‌کنند هویت اویغور را در مفهوم «ملت چین» تغییر دهند.
این مورخان ادعا می کنند که اویغورها از زمان های قدیم بخشی از ملت چین بوده اند و ترک نیستند.
برخی استدلال می کنند که اویغورها در قرن نهم میلادی به سین کیانگ کنونی مهاجرت کردند و برخلاف واقعیت های تاریخی، چینی ها ساکنان اصلی این منطقه بودند.
کارشناسان می گویند که کشف توگو بالیک جایگاه اویغورها را در رابطه با تاریخ، باستان شناسی و خاستگاه آنان تقویت می کند.
آلیمجان اینایت، استاد فولکلور اویغور در دانشگاه اژه در ازمیر ترکیه، گفت: اسناد تاریخی چین همچنین نشان می دهد که اویغورها در منطقه وسیعی از شمال رودخانه تول در مغولستان تا تیان شان در سین کیانگ امروزی زندگی می کردند.
اینایت هم چنین گفت: «این اسناد تاریخی نشان می‌دهد که اویغورها در دهه 840 میلادی به ترکستان شرقی آنطور که مورخان چینی کنونی ادعا می‌کنند نیامده‌اند، بلکه قدیمی‌ترین قبایلی هستند که در این سرزمین وسیع زندگی می‌کرده‌اند و هیچ مبنای تاریخی برای چین وجود ندارد که ادعا کند اویغورها تنها پس از دهه 840 به این سرزمین آمدند.
قهار برات، مورخ اویغور-آمریکایی که به دلیل کارش در مورد بودیسم و اسلام در سین کیانگ شناخته می شود، با این نظر موافق است و می گوید که اویغورها در آن زمان از یک سوی امپراتوری به سوی دیگر مهاجرت کردند و به سرزمین دیگران حمله نکردند.
اینایت هم چنین می گوید: اویغورها اولین قبایل ترک کوچ نشین در اوراسیا بودند که شهرها را تأسیس کردند و در آنها ساکن شدند و سبک زندگی عشایری خود را کنار گذاشتند.
او در ادامه افزود: «توگو بالیک، که به عنوان شهر شرقی نیز شناخته می‌شود، ثابت می‌کند که اویغورها مردمی بسیار متمدن بودند که اولین شهر را تأسیس کردند.
دوگان از اظهار نظر در مورد جنجال های سیاسی مربوط به تلاش های چین برای دستکاری در تاریخ اویغورها خودداری کرد، اما گفت که تاریخ طولانی اویغورها بسیار روشن است و نمی توان آن را با برنامه های سیاسی چین یا سایر کشورها پنهان کرد.
او هم چنین گفت که منابع تاریخی از توگو بالیک نام می برند، اما مکان دقیق آن تا کنون نامشخص بود.
پس از فروپاشی خاقانات در سال 840 میلادی، اویغورها به سمت جنوب و غرب مهاجرت کردند، و از جمله به منطقه خودمختار اویغور سین کیانگ امروزی در غرب چین، که بخشی از امپراتوری و سرزمین باستانی آنها بود، نقل مکان کردند.
باستان شناسان امیدوارند که کاوش های بیشتر در توگوبالیک، سبک زندگی باستانی ترک ها از جمله باورهای مذهبی، فرهنگ شهری و آداب دفن را روشن کند.
